KÜLTÜREL KAVRAMLAŞTIRMA VE KUTADGU BİLİG’DE KUŞ TASVİRLERİ
Adnan Karabeyoglu
Sign up for access to the world's latest research
Abstract
Dilin çeşitli seviyelerinde karşılaşılan metafor, metonimi, benzetme gibi tasvirî dil kullanımları idrâk dil bilim açısından dilin sıradan kullanımında olduğu gibi kavramsal bir olgu, idrâke dayalı bir işleyiş ve kavrayış şekli olarak kabul edilir. Dile kategori, şema ve kültürel model açısından yaklaşan kültürel kavramlaştırma incelemesi ise dil, kültür ve idrâk ilişkilerini barındıran bu kavrayış şekline yönelik sınırların belirlenmesine imkân tanır. Bu itibarla, çalışmada Kutadgu Bilig'deki kuş tasvirleri kültürel dil biliminin konu ve inceleme yöntemlerinden biri olan kültürel kavramlaştırma unsurları bakımından ele alınacaktır.
Key takeaways
- Türk dünyasında ortaya çıkan kuş ile ilgili kültürel algılayışın bir diğer bütününü, başka bir ifadeyle kuş kategorisinin kültürel kavramlaştırma içeriğini ve yönlerini bize gösterir.
- Zaman kültürel modelinin içeriğini oluşturan ve kültürel kavramlaştırma unsuru olarak olay şeması hâlinde karşımıza çıkan örneklerinde kuş alt kategorisinde yer alan ḳara ḳuş, örüñ ḳuş ve ḳuġu kuşları, ak ve kara renkleri dolayısıyla kaynak ve hedef kavramlar arasında kurulan metafor, metonimi ve benzetme şeklindeki eşleştirmelere dayanılarak gece ve gündüz zaman ise üst seviyesini gösterdiğini bu sebeple şema terimini daha dar bir anlamda kulandıklarını; Sharifian (2001b)"ın olay şema"sını ise Palmer (1996)"a atıfla scenario olarak adlandırdıklarını ifade ederler.
- Kuş kategorisi vasıtasıyla oluşturulan bir diğer kültürel şema insan hayat ve sağlığı ile ilgilidir.
- Kuş kategorisi alt türlerinin renk özellikleri vasıtasıyla kültürel kavramlaştırma şeması olarak kullanıldığı bir diğer alan toplumsal hayat ve ilişkilerdir.
- Kuş ve alt kategorisinin metafor, metonimi benzetme ilişkileriyle tezahür eden ve zaman, yaşlanma, erdem, yiğitlik, hayat ve sağlık, mutluluk, dostluk, yalnızlık, savaşçı, politik güç gibi çeşitli kültürel modellerin bir takım görünüşlerini oluşturan bütün bu kültürel kategori ve şema hâlindeki kullanımlarının tamamı KB"deki tasviri anlatımlar çerçevesinde bize dönemin Türk idrâkinde yer alan kuş ve alt kategorisinin kültürel kavramlaştırma içeriğini (insan, zaman vb.
