"BİLİMSELLİK" ÜZERİNE

2018

Öz Bilim felsefesi çalışmalarının özünde bilimin doğasına ilişkin incelemeler yapma arzusunun olduğu söylenebilir. Bilimin başarıları ve bilimsel çalışmaların sonuçlarının çağdaş yaşamın karakterini önemli ölçüde etkilemesi, bilimin doğasına ilişkin çalışmaların en önemli nedenleridir. Bununla beraber genellikle filozofların bilimde ilgilendikleri şey üç şekilde ortaya çıkar: Birincisi; dünyanın bilimsel tasvirine ilişkin yeterliğin belirlenmesi ki buradaki amaç kendini duyulara ve basit zihinlere sunduğu biçimle, bu tasvirin uyuşup uyuşmadığını görmek ve sınırların nereye uzanabildiği keşfetmektir. İkincisi; çeşitli bilimler içinde yer alan özel kavramların araştırılması ve tek tek kuramların analizi ile ilgilidir. Üçüncüsü bilim insanlarının eserlerinde fazla kullanılmayan kavramların analizlerini içermektedir. Bilimin doğasına ilişkin birbirinden farklı bu yaklaşımlarda bir ortak nokta arandığında, karşılaşılacak olan " bilimsel açıklama " kavramının bizzat kendisi olacaktır. " Bilimsel Açıklama " nın doğasına ilişkin araştırmanın de temel iki nedeni olduğu söylenebilir: (1) Açıklamalardan, evrenin nasıl işlediğini bilmemizi ve bu işleyişi bilmenin de çevremizi kendi amaçlarımıza ulaştıracak şekilde manipüle etme gücü sağladığına ilişkin beklenti. (2) Hedeflerimizi gerçekleştirmek için gerekli araçların sağlanması noktasında tatmin edici açıklamalar üretmenin en iyi yolunun " bilim " olduğuna dair düşünce. Bu bağlamda bilimsel bilginin ne olduğu değil bilimsel açıklamanın ne olduğu önem kazanmaktadır. Bilimsel açıklama üzerine yapılan bu vurgu, onu bilimsel ilerleme için yeterli bir ölçüt haline getirir. Abstract Investigating the nature of science is the very heart of studies of philosophies of science. Reasons of studying nature of science could be counted as it has been extremely successful, and the impact of the outputs of scientific work has conspicuously the character of modern life. Generally philosophers interested in science in three ways: Firstly it has seen as an attempt to determine the adequacy of scientific picture of world to see if it brings to terms 1 Bu makale, " Bir Söylem Kümesi Olarak Açıklamanın Tarihsel ve Yöntembilimsel Temelleri Üzerine Bir Araştırma " adlı yayınlanmamış doktora tezimin birinci bölümünün genişletilmiş halidir.

İSLAM ve "BİLİMSEL" İKTİSAT, 2022

SANAL KİTAP İslâmî “bilimsel” iktisadi kuramların ve kuralların nitelikleri öylesine “adil, ahlaki, verimli ve kapsayıcı” olmalı ki, içinden 'İslâmî' sözcüğü çıkarıldığında bile her toplum tarafından kabul edilebilir ve uygulanabilir nitelikte olmalıdır. Çünkü İslâm evrensel bir dindir. Batı’nın “bilimsel” iktisadi kuramlarına alternatif olabilecek, İslâmî değerler üzerine inşa edilmiş ama aynı zamanda Müslüman olmayan toplumlara da hitap edebilen “bilimsel” iktisadi kuramlar bulunmaması önemli bir eksiktir. İslâmî iktisat kapsamında üzerinde en çok yazılan-tartışılan konu olan faiz hakkında “bilimsel” bir kuram yoktur. Küresel ticaret, bir zamanlar Hz. Peygamber’in geçimini sağlamak için yaptığı işti. Ancak küresel ticaretin yararları ve olası olumsuz etkileri hakkında “bilimsel” denebilecek bir “İslâmî ticaret kuramı” yoktur. İslâmî iktisat, Batı’nın iktisadî anlayışına alternatif olacaksa İslâmî iktisatçılar mutlaka “yeni” ve “bilimsel” iktisadi kuramlar oluşturmalıdır.

ULUSLARARASI DİSİPLİNLER ARASI DİL ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, 2020

Zadie Smith's essay's (On Optimism and Despair) translation into Turkish.

kaygı dergisi, 2019

Nedensellik ya da nesnede cari olan zorunluluk kavramını yalnızca neden-sonuç ilişkisi olarak ele almak problemin sadece bir bölümünü oluşturmaktadır. Problemin bu bölümü felsefe tarihinde ya epistemik ya da ontolojik şüphecilik olarak kendini göstermiştir. Nedensellik, hem evrenin işleyişinin çözümlenmesi için, hem de kesin bilginin elde edilmesinin bir kriteri olarak düşünceye konu olmuştur. Ancak nedensellik anlayışının özellikle hipotezlerin ve kuramların doğruluk kriterini belirlemede kullanılabilecek bir yönü daha vardır. O da sonuçtan hareketle nedenin vasıflarındaki zorunluluğun tespit edilmesidir. Bu problem, düşüncenin varsayımlardan ayrılması için özellikle bilimsel düşüncenin deney imkanı olmayan bölümünde göz önüne alınması zorunlu bir problemdir. Sonuçtan hareketle nedenin vasıflarının belirlenmesi usulü gerçekleştirilmeden ortaya konulan düşüncelerin birer varsayımdan ve kanaatten ibaret kalmaları kaçınılmaz görünüyor. Bu çalışmada nedenselliğin ikinci yönü olan sonuçtan hareketle nedenin zorunlu vasıflarının tespit edilmesine ilişkin akıl yürütmenin usulü tartışılmıştır. Abstract Considering the concept of causality or obligation in the object as a cause-effect relationship is only a part of the problem. This part of the problem manifests itself in the history of philosophy as either epistemological or ontological scepticism. Causality has been the subject of thought both for the analysis of the functioning of the universe and as a criterion for obtaining precise information. However, there is another aspect of causality that can be used to determine the criterion of the accuracy of hypotheses and theories. This aspect is to determine the necessity of the characteristics of the cause from the conclusion. This problem must be considered in order to distinguish the idea from the assumptions, especially in the non-experimental part of scientific thinking. It seems inevitable that the ideas put forward, without from-the-conclusion aspect, for determining the characteristics of the cause are made up of assumptions and convictions. In this study, the reasoning method for determining the necessary characteristics of the cause is discussed based on the second aspect of causality.

Bilgelik, bilgili olmak, bilgi türleri

Ankyra, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2010, 2(1), s. 37-62, DOI: 10.1501/sbeder_0000000025.

Bu çalışmada Aydınlanma'dan bu yana modern insanın başat entelektüel uğraşı olarak görülen bilim postmodern eleştiri bağlamında incelenecektir. Özellikle Lyotard, Feyerabend ve Rorty'nin yaklaşımları çerçevesinde bilimin bir "üstanlatı" olarak konumu ve postmodern durum içerisinde olanağı sorgulanacaktır. Postmodern düşüncenin doğruluk (hakikat), nesnellik ve rasyonalite kavramlarına yönelik eleştirisinin 'bilim' etkinliğinin olanağını ortadan kaldırıp kaldırmadığı sorusuna genel bir yanıt verilmeye çalışılacaktır.

Eğlenceye dönük yüzüyle hemen her devirde insanların ilgisini çeken bilmeceler, milletlerin kültürel dokusunda oldukça önemli bir yere sahiptir. İnsanların hoş zaman geçirmek, birbirlerini denemek, saygı görmek ve güven kazanmak amacıyla sorulan sorulardan oluşan bilmeceler; "doğa, insan, hayvan ve eşya gibi her çeşit varlığı soyut kavram ve kapalı anlatımlarla bilmeye/bulmaya sunan sözlerdir (Aslan 2010: 304)". Bilmecelerin temel dokusunu soru oluşturur. 1 Sorulacak soruların hazırlanması, sorulması ve cevabının bulunmasında akıl, zekâ, dikkat ve yeteneğin ön plana çıkması bilmeceleri, bir söz sanatı haline de getirmiştir. 2 Bilmeceler, soru-cevap şeklinde insanların karşılıklı iletişimine ve dolayısıyla bir yandan tarihin en eski devirlerinden beri onların sosyalleşmelerine hizmet ederken öte yandan da üyesi bulunduğu kültürün sözlü olarak nesilden nesile aktarılmasına hizmet eder.