Apokaliptik Kiliseler (Apocalyptic Churches)

S. Patacı & E. Laflı, "Üsküdar Kiliseleri", Arkeoloji ve Sanat 157: 2018, 147-162, 2018

Üsküdar’da gerçekleştirilen Marmaray Projesi kapsamındaki arkeolojik kurtarma kazılarında, büyük olasılıkla bir dinî yapı olması gereken ve MS 11.-13. yüzyıllara tarihlenen bazilikal bir yapı ortaya çıkarılmıştır. Bu yapı, şu ana kadar Üsküdar’da keşfedilmiş en eski bazilikal yapılardan biri olsa da Üsküdar’daki en erken kilise yapılarının MS 5. yüzyılda inşa edildiği bilinmektedir. İstanbul’un en önemli tarihî ilçelerinden biri olan Üsküdar’da, aktif olarak varlığını sürdüren dokuz adet kilise bulunmaktadır. Bu kiliseler, Üsküdar’ın hem tarihine ışık tutmakta, hem de farklı kültürlerin aynı topraklardaki birlikteliğine dair en anlamlı örnekler arasında yer almaktadır. Kuzguncuk, Selamsız-Bağlarbaşı, Çengelköy ve Kandilli semtlerinde konuşlanan bu kiliselerden dört tanesi Gregoryen, beş tanesi ise Rum Ortodoks kilisesidir. Kuzguncuk Surp Krikor Lusavoriç (1861), Bağlarbaşı (Yenimahalle) Surp Garabed (1888), Selamsız Surp Haç (1830) ve Kandilli Surp Yergodasan Arakelots (1846) kiliseleri, Üsküdar’ın Gregoryen kiliseleridir. Bu kiliseler 19. yüzyıl içinde son hâllerine kavuşsalar da ilk yapım tarihleri bu yüzyıldan daha eskiye gitmektedir. Bu kiliseler arasından orijini en eski olan Surp Garabed Gregoryen Kilisesi’nin 16. yüzyılda kurulduğu bilinmektedir. Kuzguncuk Hagios Panteleimon (1831), Kuzguncuk Hagios Georgios (1821), Bağlarbaşı Prophetes Elias (1804), Çengelköy Hagios Georgios (1830) ve Kandilli Khristos Metamorphosis (1810) kiliseleri ise Üsküdar’daki Rum Ortodoks kiliseleridir. Bu kiliseler de Üsküdar’daki Gregoryen kiliseleri gibi son hâllerini 19. yüzyıl içinde bulmuşlardır; ancak kuruluş tarihleri çok daha eskiye gitmektedir.

Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla VIII. Eyüpsultan Sempozyumu-Tebliğler- 7-9 Mayıs 2004, 2004

III. ULUSLARARASI GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE MERZİFON ve AMASYA YÖRESİ SEMPOZYUMU BİLDİRİ KİTABI, 2015

Amasya, Göynücek İlçesi, Gediksaray Bucağı sınırları içindeki Şıhlar (Bugün Şeyhler) köyü kırsalında yer alan Kilise yapısı ve eki hakkında ilk inceleme, dönemin Amasya Müze Müdürü, Hikmet Takas tarafından 1974 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada bugün bir bölümü müzede olan, bir bölümünün ise yeri belli olmayan birkaç parça döşeme mozaiği açığa çıkarılmıştır. Konuyla ilgili ikinci bir araştırma, “Amasya’daki Bizans Eserleri” başlıklı lisans tezi kapsamında Zuhal Kalıpçı tarafından gerçekleştirilerek 1981 yılında tamamlanmıştır. Çalışma kapsamında Yapı kalıntıları fotoğraflanmış, yapının bir restitüsyon planı çıkarılmış ve bu plan üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır.(Kalıpçı,1981) Çalışmanın başında ilk yaptığımız iş, Kilise ve Müzede korunan mozaik parçası hakkında bir çalışma yapılıp yapılmadığını araştırmak oldu. Bu çabanın sonunda Kocaeli Üniversitesinden Füsun Tülek’in Kültür Bakanlığı 26. Araştırma sonuçları toplantısı bildirileri kitabında yayınlanan çalışmasına ulaştık. Yazar, Bitinya - Paflagonya bölgeleri ve civarı müzelerde bulunan mozaik eserleri konu alan bu çalışmasında, Şıhlar Kilisesi’nden Amasya Müzesine getirilen mozaik parçası da tanıtılmış ve Müzede türünün tek örneği olan bir eser olarak tanımlanmıştır. (Tülek, 2008) Ancak çalışmanın yapıldığı günden bu yana Amasya mozaikleri konusunda önemli gelişmeler yaşandığını da bildirimizin ilgili bölümünde paylaşacağız.

Karabük-Eskipazar Paphlagonia Hadrianoupolis'i (2010-2014 Sezonları), 2021

In this study, the Early Byzantine Building of “Church B” from Hadrianoupolis, the ancient city in the town of Eskipazar (Karabuk province) is described with the purpose of addressing the historical process of the church with new data and evaluate its architectural and ornamental characteristics. Church B, has been the subject of some scientific puplications to present day. However, it hasn’t been adequately appreciated in terms of Byzantine art and architecture. Within the scope of this study, the plan design, architectural sculpture, building materials, wall masonsary, liturgical furniture and floor mosaic of the church will be evaluated, and its position and importance in Byzantine art and architecture will be discussed. The Church B was built in the city centre of Paphlagonian Hadrianoupolis, in the area called Dut dibi. The church has been referred to as Hadrianoupolis Church B in puplications until present day, in this study, it was designated Hadrianoupolis The Four River Church due to the mosaic panel containing four sacred rivers. The church was built in a frequently used three-nave basilica plan with a semicircle shaped apsis, protruding to the east, and two rectangular narthexes in its west. To the west of the apsis is a rectangular bema that is bordered by a plane templon on three sidesway. The excavations revealed that the naos, bema and apse floors of the church were adorned with mosaics. In addition to the findings from excavations, it was concluded that church was built in the V.-VI. centuries based on its architectural and ornamental characteristics.

Frigya (Phrygia) Bölgesi Kaya Kiliseleri, 2010

Anadolu’nun zengin tarihi coğrafyasında önemli yeri olan Frigya (Phrygia) Bölgesi, son yıllarda artan bir ilgiyle izlenmektedir. Yakın zamana kadar kültürel birikimi açısından fazla tanınmayan bölgeye ilginin artmasında kuşkusuz alan çalışmalarıyla ortaya çıkan kültürel mirasın etkisi büyüktür. Bölgenin ilgi çeken en önemli unsurlarından biri, çağlar boyu kesintisiz devam eden farklı uygarlıklara kendi doğal ortamında ev sahipliği yapmasıdır. Bu birikim, bölgenin coğrafi konumuyla da bağlantılıdır. Frigya Bölgesinin Anadolu’daki konumuyla önemli bir ulaşım ve ticaret noktası olduğu tarihi bilgilerle belgelenmektedir. Günümüzde halen varlığını sürdüren kaya mimarisi, jeolojik formasyon içindeki tüf oluşumlarında izlenebilir. Tarih öncesi çağlara uzanan ve kalınlığı yer yer ikiyüz metreyi bulan tüf oluşumu, yapısı gereği rüzgar ve sel sularının etkisiyle farklı kaya şekilleriyle ortaya çıkar. Oluşan bu kaya kütleleri içine farklı işlevde mekânların oyulması Frig döneminde başlar. Bölgede Friglerden kalma anıtlar, bu birikimin en çarpıcı örnekleridir. Friglerle başlayan bu gelenek, Roma ve Bizans dönemlerinde de kesintisiz sürdürülmüştür. Bu yapısıyla, Frigya’nın Anadolu’da Kappadokya Bölgesinden sonra kaya oluşumları ve mimarisi bakımından en zengin bölge olduğunu söylemek yanlış olmasa gerekir.

New Covenant Publications International Ltd, 2020

Savaş sanatı bir devlet için yaşamsal öneme sa hiptir. Ölüm-kalım meselesidir. Güvenliğe kavuşmanın yahut yok olmanın yoludur. Bu nedenle ihmal edilmesi kesinlikle düşünülemez. Savaş Sanatı, savaş koşullarının değerlendirilmesinde mutlaka göz önüne alınması zorunlu beş önemli faktörün etkisi altındadır. Bu faktörler: (a) Uyum (Ahlak) Faktörü, (b) Hava Faktörü, (c) Arazi Faktörü, (d) Liderlik Faktörü, (e) Disiplin Faktörü' dür. Uyum faktörü ahlakı simgeler. Savaşçıların komutanları ile uyum içinde olmalarının nedenidir. Astların yaşamlarını hiçe sayarak, tehlikelere aldırmadan komutanlarını takip etmelerini sağlar … Tüm savaşlar aldatmacalara ve şaşırtmaya dayanır.... Anahtar Kelimeler: kilise ve devlet, askeri savaş, ordu, çekişme, dünya savaşı, savaş tarihi, çatışma, siyaset, kilise tarihi, anayasa hukuku, dini hukuk, dini haklar, dini özgürlük, katoliklik, diktatörlük, askeri diktatörlük, militan kilise, demokrasi, papalık yönetimi, karanlık çağlar, büyük uyanış

Geza Grosschmid tarafından kaleme alınan ve New Catholic Encyclopedia'nın 13'üncü cildinde yayınlanan Templars (Tapınakçılar) isimli makalenin Türkçe'ye çevirisi.

ULUSLARARASI XVIII. ORTAÇAĞ VE TÜRK DÖNEMİ KAZILARI VE SANAT TARİHİ ARAŞTIRMALARI SEMPOZYUMU (22-25 EKİM 2014), 2017

ÖZET Kayseri’nin Develi ilçesi ilk çağlara kadar uzanan tarihinde birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Günümüze bu medeniyetlerin tanığı olan birçok eser kalmıştır. Bu bildirinin konusu olan kaya kilisesi de bu eserlerden biridir. Yapı ilk defa tarafımdan hazırlanan “Kayseri İli Develi İlçesi’nin Bahçebaşı Mahallesi’ndeki Kaya Kilisesi” adındaki yüksek lisans tezi ile bilimsel bir çalışmaya konu edilmiştir. 2012 yılında tamamlanan bu tezde yapı ilk kez araştırılmış, yapının planları, kesitleri ve cepheleri ilk defa tarafımdan çizilmiştir. Bu bildiride kiliseyi tanıtmak ve her geçen gün daha da yıpranan yapıya dikkat çekerek yapının korunmasını sağlamak amaçlanmıştır. Kilise Kayseri’nin Develi ilçesinde, İlibe Mevkii olarak adlandırılan bölgedeki İlibe Tepesi’nde bulunmaktadır. Kilise doğu-batı doğrultusunda uzanan, bazilikal plan tipinde bir yapıdır. Tamamen kayaya oyma olarak yapılan kilisede geometrik, bitkisel ve figürlü süslemeler bulunmaktadır. Yapılan araştırmalarda kilisenin adı tespit edilememiştir. Kilisenin çevresinde birçok kayaya oyma yapı bulunması nedeniyle, yapının bir manastır kilisesi olabileceği düşünülmektedir. Yapının inşa kitabesi veya typikonuna dair belge ve bulguya rastlanmadığı için kilisenin tarihlendirilmesiyle ilgili kesin bir yargıya varılamamıştır. Yapının süsleme ve bazı mimari özelliklerinin 19. yy kiliseleriyle olan benzerlikleri, yapının konumu ve bölgedeki nüfus verileri göz önünde bulundurularak yapıya dair bazı olası tarihlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır. ABSTRACT The town Develi in Kayseri has hosted various civilizations during the course of history dating back to the earliest ages. Many works have survived, all of which are the witness of these civilizations. The rock-cut church, which is the theme of the paper, is one of these artistic works. This church has been discussed, for the first time, in a scientific study prepared by myself as a master thesis titled with ‘The Rock-Cut Church In Bahcebasi Neighbourhood In Develi, Kayseri’. Within the scope of the master thesis, the drawings of plan, cross-section and facade have been all made by me. The main objective of this paper is to introduce the church to the academic circles, and to urge the officials to take some reservation steps on the work which gradually frays day by day. The church is located at İlibe Hill at the zone called Ilibe Site at Develi of Kayseri. It is arranged in basilical scheme and east-west direction. Some geometric, vegetative and figurative patterns of decoration can be observed at the church, which to have been built as rock-cut. The title of the church cannot be determined. Because there are many rock-cut places around, the work is estimated to be a church of monastery. Since any document and finding relating with the constructional inscription or typikon is not available, it cannot be offered a precise dating on the church. It is made some probable dating for the church by regarding the similarities with the other churches of 19th century, its location, the demographical data in the region.

Cedrus, 2019

Öz: Geç Antik Çağ'da Hristiyan ayinlerinin gerçekleştirildiği başlıca yapı tipi olan bazilikal planlı kiliseler, kendi içlerinde farklı çeşitlemeleri ve boyutlarıyla; yeni mekân eklemeleri, küçük değişiklikler ve tamiratlar gibi birtakım müdahalelerle, VII. yüzyıla kadar kullanılmaya devam etmiştir. Doğu Roma İmparatorluğu'nun "Karanlık Çağ"ının sona ermesiyle, bu bazilikaların da çoğu yıkıntı haline gelmiş ve terk edilmiştir. Bunu izleyen dönemlerde, bazı eski yıkıntı bazilikaların içlerine küçük boyutlu ve genelde tek nefli yeni şapeller inşa edilmiştir. Bu yeni şapeller, küçük ölçekleri ve basit litürjik kurgularıyla, düzenli gerçekleştirilen büyük ayinlere hizmet edecek kapasiteye uygun tasarlanmamış görünmekte; dolayısıyla Geç Antik Çağ bazilikalarının Orta Çağ'daki bu türlü dönüşümlerinin başka gerekçeler temelinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu makalede "kilise içinde kilise" uygulaması, eski kilise alanının anlamı ve devamlılığı bağlamında tartışılmaktadır. Bu giriş niteliğindeki çalışmamız, bir yandan "kilise içinde kilise" uygulamasının altında yatan temel sebebin eski kutsal alanı canlı tutmakla ilgili olduğunu göstermişken; Lykia'da tanımlayabildiğimiz birtakım örneklerin hac, anı ve mezarlık kiliseleri işlevinde kullanılmalarının yanı sıra; bazı durumlarda küçük çaplı ve sadece belli başlı ayinlere hizmet eden şapeller olarak hizmet gördüklerine işaret etmiştir.