Cemaat Sosyolojisi: Bir Kavramın Tarihsel Serüveni

Din Sosyolojisi Olarak DİNÎ CEMAAT , 2023

abstract A Study to the Subject of Cemevi from Sociological Perspective. To acknowledge a Cemevi as a legitimate house of worship is to recognize Alevis as a new religion with it. It is a well known fact that Alevis have traditionally been recognized as a mystical fold within Islam. The function of the mosque and Cemevi, their respective purpose, their goals and the crowds that attend them are quite distinct. On the other hand, to accept it as something that has risen out of no where, to treat it as though there is no social demand for them and consequently accepting that the easiest and most convenient solution to the problem is simply granting these institutes their recognition as “special houses of worship” but this will carry the matter over into a constitutional context where other mystic groups can and most likely will bring forth similar demands in the future. We have in this article introduced the Cemevi, traced its roots from a historical perspective and have described their basic function and afterwards have identified the different opinions on the matter and categorized them and have revisited the religious and historical texts with the hope that it will be of benefit to people so they can have a better understanding from a sociological point of view. key words Mosque, House of Gathering, Dervish Lodge, Exclusive House of Worship, Alevism-Bektash

Hüsamettin Arslan'ın adı geçen kitabı hakkında bir değerlendirme

1991

YELKEN, Ramazan,   “Yeni Sosyal Oluşumlar Ve Cemaatin Dönüşümü”,    Ege Üniversitesi Fen Edebiyat Fak. Sosyoloji Dergisi, 12–13, 15 – 22, 2004, 2004

Klasik sosyoloji literaturunde cemaatin ilk ve en kapsamli teorisini gemeinschaft ideal tipi olarak Ferdinand Tonnies olusturmustur. Klasik sosyoloji boyunca cemaat hep Tonnies'in ortaya koydugu anlamda, geleneksel tanm toplumunun yasam bicimini niteleyen toprak temelli, dini geleneklere bagli komunal ve yan komunal, derin bir bizlik duygusu iceren sosyal yasam bicimi olarak algilandi. Modernlesmeyle birlikte bu anlamdaki cemaatten topluma gecilecegi ve cemaatin yok olacagi, yerini toplumun alacagi fikri benimsendi. Yeni sosyal olusumlarin cemaatsal karakterleri goz onune alindiginda klasik teoride tanimlanan cemaat ile icinde yasadigimiz gec modern donemlerin cemaatleri arasinda belirgin faklarin ortaya ciktigi anlasilmaktadir. Aslinda bu yeni sosyal olusumlar klasik gemeinschafttan farkli ozellikleri olan cemaatin yeni bir gorunumunu temsil etmektedir.

On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2019

Geleneksel dini söylemin referansını oluşturan kaynaklar büyük ölçüde kutsal metinler ve peygamber sözleridir. Bununla birlikte bu söylem, içinde yaşadığı toplumun düşünce dünyasının ve yaşam biçiminin baskısı altında kalmaktadır. Bu anlamda dinin asli referanslarının sahip olduğu söylem tarzı ile toplumun kullandığı dil ve geliştirdiği söylem tarzının karşılıklı olarak bir şekillendirme sürecine katkı sağladığından söz etmek mümkündür. Son dönem cemaat olgularının dini algılayış ve yorum biçimleri, bünyesinde barındırdıkları kitle ve siyasi duruşları, bu yapıların kendilerine has bir dini söylem geliştirmelerine zemin hazırlamaktadır. Bu söylem tarzı, bu yapıların genel karakteristiği gereği grup üyeleri üzerinde etkin ve bağlayıcı bir rol üstlenmektedir. Dolayısıyla Tanrı’nın, peygamberi aracılığıyla ilettiği vahiy, dini grupların söylem tarzları ile yorumlandıktan sonra dindara ulaşmaktadır. Bu çalışmada bu söylem tarzları tahlil edilmekte, ortaya çıkardığı dini anlayış ve yaşam biçimleri bir problem olarak değerlendirilerek çözüm yolları irdelenmektedir. Anahtar Kelimeler: Dini söylem, anlam, yorum, cemaat.

YELKEN, Ramazan, “FETÖ’nün Sosyolojik Temeli Olarak Cemaat”, Örgütten Darbeye FETÖ ve 15 Temmuz, Editör: Mehmet Akif Kireçci, Ankara Siyasal ve Ekonomik Araştırmalar Merkezi Derneği yayını, ISBN: 978-605-85722-4-9, Ankara 2020, sayfa: 213 – 228., 2020

Filoloji Alanında Uluslararası Araştırmalar III, 2022

Hüseyin Su, who has written short stories, essays, criticisms and diaries, published Kırklar Cemi/ Forties Meeting as his fifth short story book. Kırklar Cemi includes two stories named “zikir pınarında kalbimizi yuduk/ We Purged Our Hearts in the Fountain of Dhikr.” and “ışık selinde billur parıltısı/ Crystal Shine in the Flood of Light”, and stories named “meşhet” and “ateş”, which were previously published in the 1980s. In sociological criticism and sociology of literature, which are often used in the same sense, literary texts are generally considered in terms of "text-society interactions, social strata reflected in the text, conflicts and problems, the approach of story characters and narrators to society, social-political-religious types, institution of the family, the role of women in the family and society, public-administrative relations, contradictions, distortions, corruption and alienation in his social life, religious-national and cultural codes in social life, civil social-social institutions, social and religious-moral values, the cultural-artistic-political environment and mentality to which the author and the narrators who represent the author belong, reflections of folk literature and local articulations on the text". In this context, the stories in Kırklar Cemi are multi-layered rich texts that are suitable for sociological criticism and sociology of literature. In these stories, the main individual, social and religious-mystical subjects that have been transformed into themes with traditional sensitivities are human, mind, heart and love as well as traditional town life, the criticism of society, alienation, family institution and child; quest, road, journey and traditional motifs; purification, mysticism, notification, cultural-moral values and the figure of dervish lodges and pîr (master, spiritual guide, sages). Unlike his previous stories, Hüseyin Su has made direct or indirect references to many verses of Qoran and hadiths in his story book named Kırklar Cemi. The storyteller with Islamic sensitivity, Hüseyin Su, in his first three story books (Ana Üşümesi, Gülşefdeli Yemeni, Aşkın Hâlleri) generally focused on the inner world of the individual, accompanied by themes such as love, family and poverty. In his fourth story book İçkanama, Hüseyin Su, who touches on the traumas caused by the military coup of September 12, 1980, sheds light on the reality of society in Kırklar Cemi, although the date is not specified, again accompanied by scenes after a coup. The stories in Kırklar Cemi are generally the stories of seeking, purification, inner journey, relaxation, guidance, change, return to essence and self-reconing. The stories in Kırklar Cemi are stories of realizing that one never has a chance to be fully prepared in life, even if one thinks otherwise. In these stories, the past, identified with purity, confidence, and peace, has become a value. In these stories, the following topics, concepts and behavior patterns have been transformed into themes with mystical sensitivity: “childhood and the longing for parents, the meaning of life in the face of death, the place of mystical morality and wisdom in society; man's eternal and eternal delusions, longings, consolations, haste and being bound to a time; turning the past into a value, mortality, modesty, patience, notification, human vices, guidance, istigna, convent, wisdom, surrender, evil, leech, devotee, secret, nafs, discovery, unseen, evil eye, conviction, testing/trying, balance between heart and mind, self-knowledge of flaws, don't judge things for good”. The main issues that sociological criticism and sociology of literature focus on in literary text studies are as follows: The roles of society, writer and reader in publishing activities; social strata, social and economic classes, commercial and economic relations; social problems, resistances, conflicts, pains and changes; the contradictions, distortions, and alienations in his social life; reflecting social-individual realities exactly or ideally; social archetypes; community collective consciousness/subconscious; religious, national and cultural codes in community life; social reactions, aspirations and ideals; social and religious-moral values; social, social, political and religious types; the cultural, artistic, political environment/mentality to which the author and the narrators who represent the author belong; the themes, concepts and emotions that the narrator and the characters care about and focus on; narrative characters in terms of gender; author's, narrator's and narrator's approach to gender; the narrator's and people's view of the government/state/regime; the narrator's view of society, his judgment of society; approach to tradition and modernity; notion of nation and view of nationalism; approach to history and historical perspective; reflection of historical facts in the text; conflict or alignment with the elements and forces of nature; family institution and changes; women's work, women's abuse, women's role in the family and society; approach to the child, the child's work and education; oppression and exploitation stemming from administrative power, capital power and belief system; public-government relations; civic, community, social institutions; religious places such as dervish lodges, mosques, madrasas; understanding of education, perspective on traditional and current educational institutions; socializing places such as coffee shops and schools; mouth reflections / idioms and sayings; verbal culture and folk literature reflections/intertextuality. In this article, we describe Hüseyin Su's stories in Kırklar Cemi in terms of sociological criticism and sociology of literature as "space, society and family; motifs; religious-moral values, identities and institutions. Literary works often include the beliefs and experiences of a limited number of social segments or classes, reflecting the tendencies/mentality of writers and readers. In the stories of Hüseyin Su in Kırklar Cemi, on the other hand, perspectives are directed towards a segment of society that had previously been largely ignored in the story world due to the difference in the literary canon, and people who have ties to Sufi people and institutions. Hüseyin Su, in his story books before Kırklar Cemi, told the miners in Zonguldak, the individuals in poverty, the individuals who were crushed and left alone in life without any political or religious priority or identity, although their political identity was not fully determined, they were subjected to the tortures of the putschists. it includes individuals from the past, individuals who have dreams of the pain of love or silence, and individuals who yearn for past/values. In the stories of Hüseyin Su's Kırklar Cemi, the main topics that are transformed into themes with religious sensitivities are: “town life, family and child; society and alienation; search, road and journey; sufi institutions, concepts and identities and cultural-religious-moral values; mortality, modesty, patience, preaching, bad human envy, guidance, istigna, convent, wisdom, surrender, evil, leech, devotee, secret, nafs, discovery, ghayb, evil eye, conviction, test/test, heart-mind balance, flaws self-knowledge and don't tire things out”. Characters in stories and novels can be fictional as well as autobiographical. Sometimes a character can carry traces of more than one real person. In this context, it can be said that there are traces of the writer Hüseyin Su in the narrator and the writer Nuri Pakdil in the second story "ışık selinde billur parıltısı" in Hüseyin Su's Kırklar Cemi. Hüseyin Su, on the one hand, prioritized the fictional aspect of art and the craftsmanship in his stories in Kırklar Cemi; on the other hand, he stayed away from the limits of engaged-popular literature.

Mütefekkir, 2014

Osmanlılar devrinde zamanla siyasî bir hüviyet kazanan ilk dinî düşünce akımı, bilindiği üzere, XV. yüzyıl başlarında Simavna Kadısı oğlu Bedreddin’in temsil ettiği cereyandır. Bedreddin, önce Edirne’de, sonra sırasıyla Bursa, Konya ve Kahire’de kelâm, mantık, astronomi ve hadîs tahsili yapmış, fıkıh konusunda kendisini yetiştirerek eserler yazmış bir bilgindi. Zamanla bâtını tesirler altında kalarak Ahlatlı Şeyh Seyyid Hüseyin’e bağlandı. Bedreddin, bu şeyhi Mısır’da tanımıştı. Mısır’da iken hastalanması üzerine şeyhinin tavsiyesi ile seyahate çıkmış ve Tebriz’e gelmişti. O sırada Timur da, Tebriz’de bulunmakta idi. Osmanlılardan Timur tarafına geçmiş olan bazı kimseler, Bedreddin’i tanımışlar ve onu Timur’un otağına götürmüşlerdi. Bedreddin, bu sırada diğer bilginlerin halletmekte güçlük çektikleri bazı meseleleri çözmek suretiyle ve Tevhid sırrı üzerine yaptığı konuşmalarla herkesin hayranlığını kazandı. Timur, onu beraberinde götürmek istiyordu. Halbuki Bedreddin, şeyhinin hizmetinde bulunmak arzusunda idi. Bu sebeple Tebriz’den kaçarak Mısır’a geldi. Bundan sonra onu Ahlatlı Seyyid Hüseyin’in ilkin halifesi, o öldükten sonra da onun makamını almış olarak görüyoruz.

Gündelik hayatın içerisinde şekillenen ve ortaya çıkan olgulardan biri de ağıttır. Kültüre ve insana ait olan ağıt; ölenin iyi niteliklerini, ölümünden duyulan acıyı dile getiren söz veya ezgi demek olduğu gibi, edebiyatta da ölen bir kimsenin gençliğini, güzelliğini, iyiliklerini, değerlerini, arkada bıraktıklarının acılarını, büyük felaketlerin acılı etkilerini dile getiren söz veya okunan ezgi, yazılan yazı, sagu, mersiye anlamına gelir . İnsanlar, çeşitli sebeplerden dolayı sevdiklerinden ayrılmak zorunda kalırlar. Aslında ağıdın temasını oluşturan şey, acı ve ayrılığın sentezidir. Ölüm, askere gidiş, evlenen kızın evden ayrılması (Çukurova yöresinde kına ağıtları), hastalık, aldatılma üzerine söylenen ağıtlar ayrılığı işlerler. Geleneksellik ifade eden ağıtların da her kültürel olgu gibi tarihleri vardır. İslamiyet öncesinde Öz: Ağıt, yüzyıllardır mekân ve zamanda varlık bulan bir olgudur. Ölüm, yas, büyük felaketler ile birlikte ağlamanın gerçekleş(tiril)mesiyle gözyaşının vücut bulmasıdır. Sesi, sözü vardır; ama her şeyden önce kalıpları yoktur. Ağlama, insanları bağlayan bir unsurdur. Toplumsal birlikteliğe yapılan atıflarda çekilen ortak acılara merkezî bir yer verilir. Toplumsal belleğe işlenen bu acıların vücut bulduğu bir uğraktır ağıtlar. Anadolu'nun çeşitli yörelerinde, farklı renklerde insanların benzer acılara sahip olmasıyla çeşitlenen ağıt, insanları birbirine bağlayan bir gerçekliktir. Ağıt, insanın ve acının varoluşuyla başlamıştır ve insan olduğu sürece devam edecektir. Kimileri bunu mesleki olarak "icra ederken" kimileri de bizzat yaşayarak kelama dökerler. Türkiye' de çeşitli yörelerde, çeşitli ağızlarda, çeşitli dil ve söylemlerle gerçekleştirilen bu eylem (ağıt), kendine ortak bir payda bulur: Acı. Ağıt, "ortak" acının dillenmesidir. Bir duygu arşivi ve tarihi oluşturur. Ağıdın, sosyolojik bilgi yahut muhayyileye değen tarafı, onun toplumsal dayanışmayı, paylaşmayı merkeze almasıdır. Ağıt kolektif bilincin tezahürüdür. Ağıdın cinsiyeti yoktur, fakat ağıt yakıcılar (yananlar) genellikle kadınlar (analar) dır. Ağıt, geleneksel (şifahi) olarak "el alma" ile varlığını devam ettirir. Bu makalede, Durkheim'ın kollektif bilincine atıfla ağıdın toplumsal boyutu ele alınacaktır.