Pamphylia Bölgesinde Konumlanan Ptolemais Antik Liman Yerleşimi

Özet: Antik kaynaklardan elde edilen bilgiler doğrultusunda, Phaselis’in M.Ö. 691/690 yıllarında Rhodos kenti Lindos tarafından Lykia ve Pamphylia sınırında kurulmuş bir kent olduğu bilinmektedir. Kuruluşundan itibaren denizciler açısından bir sığınak olarak kullanılan uygun jeolojik konumu ve Phoinike – Ege ve Yunanistan deniz güzergâhı üzerindeki üç doğal limanıyla kısa zamanda önemli bir ticaret kenti olmayı başarmıştır. Bu önemine karşın kent M.S. V. yüzyılda küçülmeye uğramış ve daha geç döneme ait yazılı kaynaklardan bilindiği üzere sadece bir liman olarak anılarak kent kimliğini kaybetmiştir. 1158 yılındaki Selçuklu fethinin sonucunda varlığını tamamen yitiren kent, 19. yüzyılda yeniden keşfedilene kadar derin bir sessizliğe gömülmüştür. Abstract: According to the information accessed from ancient sources, it is known that Phaselis is a city which was established by Rhodian town Lindos, in 690/691 B.C. at the border of Lycia and Pamphylia. From the beginning of its history, Phaselis managed to be an important trade city in a short time due to its suitable geological location which was used as a refuge for seafarers and also with its there harbours located on the sea route of Phoinike – Aegean and Greece. Despite this importance, Phaselis underwent downsizing in V. century A.C, after this duration it is known, thanks to texts belonging to later periods, that the city lost its identification as a town and was referred to just as a port. As a result of its conquest by Seljuks in 1158, Phaselis lost its existence totaly and fell into a deep silence until the re-exploration of the city in XIX century.

Edebiyat Fakültesi 30. Yıl Armağan Kitabı, 2024

Makale, Pamphylia Bölgesi'nde antik çağ restorasyonları üzerine zengin bir veri kaynağını sunmaktadır. Bölgedeki arkeolojik çalışmaların uzun soluklu ve kesintisiz doğası, birçok belgenin gün yüzüne çıkmasına neden olmuştur. Bu belgelerin büyük bir kısmı, antik çağ restorasyonlarıyla ilgili önemli bilgiler içermektedir. Ancak, yazıtların çoğu restorasyon uygulama tekniklerine odaklanmamaktadır; genellikle binalardaki restorasyonları anlatmakta ve katkı sağlayan kişileri övmektedir. Bununla birlikte, ele geçen yazıtların analizi, restorasyonların tarihini ve uygulama detaylarını anlamak için önemli ipuçları sağlamaktadır. Özellikle Side ve Perge gibi kentlerde gerçekleştirilen uzun vadeli çalışmalar, antik restorasyonlarla ilgili bilgilerin derinleştirilmesine katkı sağlamaktadır. Bu çalışmalarda ortaya çıkan epigrafik veriler, restorasyonların tarihini ve süreçlerini daha iyi anlamamıza olanak tanımaktadır. Örneğin, Side'den bulunan bir yazıt, kentin banket salonunun Sophron tarafından başarılı bir şekilde restore edildiğini ve yeniden kullanıma açıldığını belirtmektedir. Benzer şekilde, Perge'deki yazıtlar da kentin çeşitli yapılarının onarımları hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Makale, bölgedeki arkeolojik kazılar ve epigrafik çalışmaların bir araya getirdiği bilgileri değerlendirerek, antik çağ restorasyonlarının tarihini ve sürecini detaylı bir şekilde ele almaktadır. Bu çalışma, Pamphylia Bölgesi'nde gerçekleştirilen restorasyon uygulamalarının önemini vurgulamakta ve antik dönem mimarisinin anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. ------------------------------------------------------------------------------------------ The article provides a rich source of data on ancient restoration practices in the Pamphylia Region. The long-term and continuous nature of archaeological studies in the region has led to the emergence of many documents. A large portion of these documents contains important information about ancient restoration practices. However, most inscriptions do not focus on restoration application techniques; they generally narrate restorations in buildings and praise individuals who contributed. Nevertheless, the analysis of the recovered inscriptions provides important clues for understanding the dates and details of restoration practices. Long-term studies, particularly those conducted in cities like Side and Perge, contribute to the deepening of knowledge about ancient restorations. The epigraphic data uncovered in these studies allows for a better understanding of the dates and processes of restorations. For example, an inscription found in Side indicates that the city's banquet hall was successfully restored by Sophron and reopened for use. Similarly, inscriptions in Perge provide significant information about the repairs of various structures in the city. By evaluating the information gathered from archaeological excavations and epigraphic studies in the region, the article extensively discusses the history and process of ancient restoration practices. This study highlights the importance of restoration practices carried out in the Pamphylia Region and contributes to the understanding of ancient architectural history.

The geographic location of the ancient Ptolemaic harbor settlement situated on the border of Pamphylia and Cilicia Trachea was first identified by Beaufort, with reference to Strabo. The current settlement was documented as an ancient Ptolemaic settlement situated in the Pamphylia region by the studies focusing on the relationship between Egypt and Anatolia during the Hellenistic Period. The ancient Ptolemais harbor settlement is situated on the Cape Fığla Peninsula, which is 20 km to the west of Alanya District in Antalya Province. At present, the ancient breakwater structure is partially observed around the Aynalıgöl Bay, which is located in the southeastern end of the peninsula. The Aynalıgöl Bay is open to southeasterly winds such as the samiel, and the imbat due to its natural topography. With its arc length of 1 radian, its larger portion rising above the water, and its particularly well-preserved condition, the breakwater structure that extends from the east section of the Aynalıgöl Bay to the southwest, makes the bay a well-sheltered harbor. A 62 m long portion observed above the water reaches to a total lenght of 78 m, including the inclining submerged end portion that extends into the bay. The four courses of a wall system consisting of stone blocks in different sizes ranging from 214x118 cm to 96x82 cm is partly observed. Dovetail joints were used on the first three courses of blocks. The dovetail groove that remained is 51 cm long and 17 cm wide, and has a neck width of 7 cm and a depth of 6 cm. The breakwater structure was reinforced by stone blocks placed perpendicular to the south direction, facing the sea alongside the platform. Photogrammetric visualisation : https://www.youtube.com/watch?v=ogADmj8N8WM

F. Şimşek (ed.), Antalya'nın Denizcilik ve Deniz Ticareti Tarihi, 2022

N. E. Akyürek Şahin - B. Takmer - F. Onur (edd.), Eskiçağ Yazıları 1 [AKRON 1], Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2012

Pek çok çalışmada dağınık olarak değinilmişse de, İ.S. 3. ve erken 6. yy.’lar arasında Pamphylia’da Roma ordusu hakkında başlı başına bir çalışma bulunmamaktadır. Erken İmparatorluk Dönemi’nde Lykia ve Pamphylia’da Roma ordusu üzerine Bennett’in (2007) yazdığı son makalede belirtildiği gibi, Anadolu’daki Roma ordusu üzerine yapılan çalışmaların azlığı nedeniyle özellikle imparatorluğun doğu eyaletlerindeki askeri yapılanma hakkındaki bildiklerimiz kısıtlıdır. Bu eksiklik, Erken İmparatorluk Dönemi için olduğu kadar, 3. yy. sonrasında Geç İmparatorluk Dönemi için de geçerlidir. Hâlbuki bu dönemden önemli askeri yazıtlar ve edebi verilerin sayısı çoktur. Pek çok modern çalışmada dağınık olarak karşımıza çıkan Pamphylia’nın geç dönemine ilişkin askeri ve idari veriler bu makalede bir araya getirilmiştir. Bu verilerle, imparatorluğun iktisadi, idari ve askeri istikrarsızlıklarla sıkıntıya düştüğü üçüncü yüzyıl krizinden (İ.S. 235/8) itibaren, genel istikrarını sağlayıp, askeri sorunların üzerine giderek orduyu ıslah eden Anastasius’un tahta geçişine (İ.S. 491) kadarki süreçte, Roma ordusunun Pamphylia’da nasıl hareket ettiği izlenmeye çalışılmıştır. Pamphylia, sadece Geç Roma Ordusu’na dair izlerin sık belgelenmesi ve birçok Geç Roma askerî harekâtın burada gerçekleşmesi nedeniyle değil, aynı zamanda değerlendirmeye alınması gereken yeni malzemelerin bulunması dolayısıyla da bu çalışmanın coğrafi alanını oluşturmaktadır. Geç Antik Dönem, Pamphylia ve Roma Ordusu; bu üç ifade beraberce söz konusu olduğunda, –her ne kadar Pers ve Got istilaları gibi birkaç harici saldırı olmuşsa da– hiç şüphesiz genellikle orduların tarih boyunca uğraşmak zorunda kaldıkları iç savaşlar, bazı zümrelerin iktidar ve iktisadi çatışmaları, isyanlar, çeteler ve silahlı soygunlardan bahsetmek gerekir. Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı imparatorlukları ve hatta Türkiye Cumhuriyeti bile, Anadolu’nun güney ve güneydoğu dağlık bölgeleri, çok kere bu tip sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Orduya, dışarıda ya da sınırlarda savaşma işlevinin yanı sıra, bu tip meselelere karşı emniyeti ve hukuku sağlama görevi de verilmiştir. 3. yy. buhranından sonra artan iç savaşlar, sınır istilaları ve Anadolu’da haydutlar (λῃσταί / latrones) tarafından çıkarılan ayaklanmalar (örn. Isauria isyanları) iç huzurdaki düşüşe ve merkezi yönetimdeki zayıflamaya işaret etmektedir. Dış saldırıların –kuşkusuz etki etmişse de– genellikle imparatorluk içerisindeki istikrarsızlığın temel nedenini oluşturmadığı kabul edilmektedir. Fakat yine de değişik bölgelere yayılmış olan ordular belirgin bir imparatorluk istikrarsızlığı ile yüz yüze gelmişlerdir. Bu gibi durumlarda Roma ordusu, yerel emniyeti sağlamak ve imparatorluk iktidarını korumak için büyük çaba sarf etmiştir. Pamphylia Bölgesi’nin sınırları ise söz konusu dönemlerde yerel huzursuzluklara sürekli sahne olmuştur ve Roma ordusu isyanları bastırmak için burayı bir üs olarak sürekli kullanmıştır. Pamphylia, Isauria Bölgesi’ne olan yakınlığı ve zengin limanlarıyla düşmanlar için çekici olması ve ticari öneminden dolayı, bu kargaşadan en fazla etkilenen bölge olmuştur. Pamphylia’nın askeri ve idari yapılanması zaman içerisinde değişik şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Vespasianus dönemine kadar Galatia Eyaleti içerisinde kalmış fakat sonra Lykia ile birleştirilip Lycia et Pamphylia Eyaleti’nin bir parçası olmuştur. Veriler, Vespasianus döneminde kurulan Lycia et Pamphylia Eyaleti’nin büyük ihtimalle Diocletianus döneminde sadece Pamphylia olarak adlandırıldığı (Lykia toprakları muhtemelen hâlâ bu ifadenin içerisindedir), daha geç bir dönemde ise (belki 330’lu yıllar?) Lykia ve Pamphylia’nın iki ayrı eyalet olarak düzenlenmiş olabileceği yönündedir. Notitia Dignitatum (İ.S. 397– 427), Pamphylia’yı praefectus praetorio per Orientem idaresi altındaki Asiana diocese’sinde gösterir. Kısa bir süre sonra, Codex Jutinianus’taki bir yasadan (12.59.10) anlaşıldığına göre, İmparator Leo I, 472 yılında Pamphylia’da bir comes altında askeri merkez oluşturmuştur. Bu durum bölgenin askeri niteliğini artırmıştır. Bu comes’in Zeno döneminde (İ.S. 476– 491) Side’de kaldığına dair izler bulunmaktadır. Bununlar beraber, Bizans coğrafyacısı Hierokles bölgenin yedinci yüzyılda bir consularis olduğunu bildirmektedir. Geç dönemde bölge, askerî açıdan oldukça hareketlidir ve pek çok iç çatışmaya, Isauria istilalarına ve az sayıda da dış saldırıya maruz kalmıştır. Bu tehlikelere karşı Pamphylia’da, çoğunluk geç dönem lejyon birliklerikullanılmıştı. Bu birlikler, Erken İmparatorluk Dönemi’nin yardımcı birlikleri (auxiliarii) olup, Geç İmparatorluk Dönemi’nde lejyonlara (örn. Pseudocomitatenses) dönüşmüştür. Bilindiği kadarıyla legio I Pontica, legio I Armeniaca, legio II Armeniaca, legio I Isaura, legio II Isaura (comes Isauriae altındadır), legio III Isaura bu lejyonlar arasındadır. 3. yy. ve sonrasında imparatora doğrudan bağlı birliklerin de bölgeye geldikleri bilinmektedir. Bunlara örnek olarak, Tacitus’a (İ.S. 275–276) eşlik eden imparator birlikleri, Lydius önderliğinde başlayan Isauria ayaklanmasındaki (İ.S. 278/9) imparator muhafız alayı (praetorium) ve Anastasius döneminde 5. yy. sonlarındaki büyük Isauria isyanına karşı duran praesentalis birlikleri (e.g. legiones palatinae) verilebilir. Anastasius’un birliklerinin bölgeye geldiği, Perge’den ele geçen büyük bir fermandan ve dönemi anlatan edebi kaynaklardan tespit edilmiştir. Bu büyük birimlerin yanı sıra, εἰρήναρχαι olarak bilinen ‘barış koruyucuları’nın yardımına başvurduğu παραφύλακες ve onların komutasındaki διώγμιται olarak bilinen yerel birlikler de bu isyanlara karşı harekâtta bulunmuşlardı. Pamphylia ve Lykaonia gibi komşu bölgelere de sıçramış olan ve en nihayetinde 476 yılında tahta geçen Isaurialı Zeno dönemi sonunda oldukça güçlenen Isaurialıların yaratmış olduğu bu yerel kargaşalar, Anastasius’un 491-8 arasında yedi yıl boyunca verdiği mücadele sonrasında son bulmuş ve bölgede barış sağlanmıştır.

This study which focuses on the ancient port within the borders of Ptolemais ancient city in Pamphylia, has emerged from the data obtained by various studies conducted by various researchers in separative periods. The strategic and commercial potentials of the port, the foundation date of which was determined as Ptolemaios II Philadelphos, have ben evaluated comparatively in an archaeological sense.

Antalya'nın Arkeolojik Mirası. Antalya Müzesi 100 Yaşında, 2022

PHASELİS, 2018

Studies in the ancient harbor areas, which are the sources of life for coastal cities, have increased in recent years. The concentration of these works in the Phaselis Ancient City, which has more than one port, is a fundamental requirement for understanding the city. South Harbor Area, which is a very sheltered anchoring area to the west of the Acropolis and architectural structure, constitutes the subject of our work. Port area, breakwater, pier, coastal structures and many blocks belonging to this structure are scattered underwater. The relationship between the breakwater which on the ground level on the artificial filling lying on the south border of the port area and the structures inside the harbor and the arrangements made in the harbor area are considered as the basic problem to be answered in this article. The determination and the dating of the phases of the harbor area thought to have been used from the Archaic to the Late Antiquity was carried out by evaluating architectural remains in this article. Within the scope of the study, the documentation of these data using mapping, aerial and underwater imaging devices allows the city to compare the port area of the gateway to the outside world with other examples.

Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 2021

ÖZ: Limanı sayesinde Pamphylia bölgesinde stratejik bir kent olan Side, MÖ II. yüzyılın başlarından itibaren emperyal Roma Cumhuriyeti'nin Anadolu'daki genişleme siyasetinden kaynaklanan olaylar sonucu, bu güce entegre olmaya başlamış ve MÖ I. yüzyılın sonlarına doğru süreci tamamlamıştır. Side'nin büyük bir politik ve ekonomik sisteme entegrasyonu sırasında kilit rolü; öncelikle bölgede yaşanan politik / askeri gelişmeler olmak üzere, korsanlık faaliyetleri ve gümrük yasası gibi uygulamalar oynamıştır. Döneme ait kaynaklar maalesef sınırlıdır. Filolojik eserler genel anlamda sessiz, yazıtlar ve numizmatik buluntular da bir dereceye kadar yeterli olabilmektedir. Aşağıdaki yazı, eldeki veriler ışığında, Side'nin Roma dünyasına entegre olma sürecine odaklanmaktadır. Kentin karşı karşıya kaldığı olayların daha rahat izlenebilmesi için Geç Cumhuriyet Dönemi'ndeki tarihsel gelişmeler olabildiğince kronolojik verilmeye çalışılmıştır.