18.YÜZYILDA OSMANLI DONANMASINA PEKSİMET TEDARİKİ

18. YÜZYIL OSMANLI DONANMASINDA TERSANE EMİNİ, 2019

ÖZ Osmanlı Donanması, 1770 Çeşme Baskını'na kadar kendi döneminin diğer donanmalarıyla Akdeniz ve Karadeniz gibi iç denizlerde boy ölçüşebilecek bir güce sahipti. Kendine ait kanunları, gelenekleri, tersaneleri ve insan kaynakları olan bu donanma, düşman şehirlerine akınlardan, düşman donanmalarıyla mücadeleye, Osmanlı ordusunun ağırlıklarını taşımaktan düşmana ait şehirlerin deniz ya da nehir yoluyla kuşatılarak fethine kadar birçok görevleri yerine getirmekteydi. 18. yüzyılda Osmanlı donanması, 1715-1718 Osmanlı-Venedik savaşında, 1736-1739 Osmanlı Rus savaşında ve yine 1774 Küçük Kaynarca Anlaşması ile biten Osmanlı Rus Savaşlarında önemli vazifeler ifa etti. Bu yüzyılda donanmada görev alan gemiler esas olarak kalyonların başı çektiği yelkenli gemiler olmakla birlikte kadırga, şayka, uskuna ve kalyete türü gemiler de bulunmaktaydı. Bu gemiler ise başta İstanbul tersanesi olmak üzere Varna, Silistre, Rusçuk ve Gelibolu gibi tersanelerde inşa edilmekteydi. Osmanlı donanmasının komutanı Kaptan Paşa idi ama onun dışında Tersane-i Amire'de görev yapan Tersane Emini, Tersane Ağası, Liman Reisi ve Tersane Kethüdası ile mahzen eminleri gibi başka görevliler de vardı. Bunların gözetim ve emirleri altında çok sayıda işçi Tersane-i Amire sahasında gemi inşa ve tamiri için çalışmaktaydı. Bu işçilerin arasında marangozlar, demirciler, halatçılar, urgancılar ve yelkenciler bulunmaktaydı. Bunları denetlemek ve bunların ücretlerini ödemek Tersane emininin sorumluluğundaydı. Kaptan Paşa'nın askeri işleri bir kenara bırakarak bu kadar insanlar ilgilenmesi mümkün olmadığından Tersane emini bu görevi yerine getirmekteydi. 18. yüzyılda Tersane eminlerinin görevleri önceki yüzyıllara göre artmıştı. Çünkü bu yüzyılda kalyon çağına geçilmekle beraber kereste, üstüpü, halat, urgan, demir, çivi, tel vs. malzemelere ihtiyaç artmıştı. Bunların temin edilerek zamanında Tersane'de hazır bulundurulması büyük emek ve dikkat gerektiren bir işti. Ayrıca Tersane harcamaları da önceki dönemlere göre çok yükselmişti. Bu değişimin yükünü üslenen asıl kişi Tersane eminiydi. ABSTRACT The Ottoman Navy had the power to compete in the inner seas such as the Mediterranean and the Black Sea with its other navies until the Flood of 1770. This navy, with its own laws, traditions, shipyards, and human resources, fulfilled many tasks, from raids to enemy cities, to combat enemy navies, from carrying the weight of the Ottoman army to the conquest of the cities belonging to the enemy, surrounded by the sea or the river. In the 18th century, the Ottoman navy carried out important duties in the Ottoman-Venetian war of 1715-1718, in the Ottoman Russian war of 1736-1739 and in the Ottoman Russian Wars which ended with the 1774 Küçük Kaynarca Agreement. In this century, the navy ships were mainly sailing ships with the head of the galleons, but there were also ships of galley, schooner, kalyete and şayka. These ships were built in shipyards such as Varna, Silistra, Rousse and Gallipoli.

2019

Osmanlı donanması, çağının en etkili donanmalarından biri olarak Osmanlı Devleti'nin büyüyüp gelişmesinde önemli roller üslenmişti. Açık deniz ve nehir filoları sayesinde hem fetih hareketlerini kolaylaştırmış, hem de İstanbul'un eşya ve yiyecek malzemeleriyle beslenmesinde önemli roller oynamıştı. Daha kuruluş döneminde temelleri atılan Osmanlı donanması Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) gücünün doruk noktasına çıkmıştı. Osmanlı donanması kurumsallaşmış bir yapı görünümündeydi. Kendine ait tersaneleri, kanunları, personel rejimi finansman kaynakları vardı. Sefer zamanı Mart ayı iken seferden dönüş zamanı ise Kasım ayıydı. Sefere çıkışı ve dönüşü her kurumsallaşmış donanma gibi törenler eşliğinde gerçekleşmekteydi. Padişahların da hazır bulundukları bu törenler donanmanın devlet erkânı arasında işgal ettiği önemi göstermekteydi. Kaptan Paşa, Osmanlı donanmasının baş amirali ya da asıl kumandanıydı. Donanmanın sevk ve idaresi ile Kaptan Paşa eyaletinin yönetimi ona aitti. Onun emri altında çalışan alt düzey bir çok kaptan bulunmaktaydı. Osmanlı Kaptan Paşaları Avrupa donanmalarının birçoğunda olduğunun aksine soylu değillerdi. Kaptan olmak için soylu bir aileye mensup olmaları gerekmiyordu. 18.yüzyıl Osmanlı donanması için önemi olan bir yüzyıldır. Hem kalyon çağında geçilmiş hem de Akdeniz'de sadece Akdeniz ülkelerinin değil Kuzey Avrupa ülkelerine ait donanmaların da etkinliği artmıştır. Özellikle 1789 Fransız İhtilali'nden sonra burası büyük devletlerin güç mücadelesi yaptıkları bir alan haline gelmiştir. Bu Osmanlı donanmasının önemini artırmıştı

Vakanüvis Osmanlı Devleti’nde resmi tarihçilerine verilen unvandır. Osmanlı tarihi hakkından bize en çok yarar sağlayan kaynakların başında gelir ve şahısların bizzat kendilerinin yazdığı ve dönemin genellikle siyasi olayları ele alınır. Bu çalışma da Osmanlı Devleti’nin ilk resmi vakanüvis’i olan Mustafa Naima Efendi’den ve Osmanlı Devleti’nin son vakanüvis’i olan Abdurrahman Şeref Efendi’ye kadar olan vakanüvis’leri yani 18. ve 19. Yüzyıl vakanüvislerini ve vakanüvislerin yazdığı eserlerin Yakınçağ tarihine etkisi üzerinde duracağız.

Edebi metinlere tarihi belge gözüyle bakmak son derece yanlıştır. Zira edebi eserler, birer tarihi vesika değildirler. Bu sanatsal gerçek bir yana, bu eserlerin oluşturuldukları toplumdan ve bu eserleri oluşturanların ruh dünyalarından izler taşımaları da tabii bir neticedir. Çünkü hemen hemen bütün edebi eserlerin temelinde, toplumsal bir varlık olan insan vardır.

Özet Osmanlı Devleti idaresinde Kıbrıs adasında aile hayatı ile ilgili kaynaklarda birçok bilgi bulunmaktadır. Kıbrıs gibi iki toplumlu (Müslüman-gayrimüslim) bölgelerde aile hayatı çeşitlilik göstermektedir. Kıbrıs’ta İslam hukukunun izin verdiği şekliyle, iki toplumlu evlilikler az da olsa bulunmaktadır. Osmanlı döneminde Kıbrıs adasında evlenme kayıtları sicillerde pek fazla olmamasına karşın boşanma ile ilgili hükümler sicillerde yer almaktadır. 18. yüzyılda adada 3 şekil boşanma (talak, muhalaa ve tefrik) görülmesine karşın bunlar arasında muhalaa (anlaşmalı boşanma) şeklindeki boşanma türü söz konusu yüzyılın ilk yarısında diğer boşanma çeşitlerine göre çok daha fazla tercih edilmektedir. Bazı muhalaa türü boşanmalarda kadınların erkekleri boşanmaya razı edebilmek için onlara bedel-i hul adı altında çeşitli bedeller verdikleri belgelerden öğrenilmektedir. Şer‘i Mahkemeye yansıyan boşanma davalarında boşanma için gösterilen sebep genellikle şiddetli geçimsizliktir. Boşanma davalarının bir kısmının mahkemeye yansımasının nedeni olarak da çiftler arasındaki mehr-i müeccel anlaşmazlığı olduğu görülmektedir. Boşanmalardan sonra çocukların genellikle anneye bırakıldığı ve babanın çocuklarına miktarı mahkeme tarafından belirlenen nafaka ve kisve baha verdiği hükümlerden anlaşılmaktadır. Sonuç olarak Lefkoşa sicillerinden anlaşıldığı üzere Kıbrıs adasında 18. yüzyılda görülen boşanma ile ilgili bilgiler diğer dönemlere nazaran oldukça fazladır. Bu belgelerin bir kısmının da adalı gayrimüslim çiftlere ait olduğu görülmektedir. Söz konusu döneme ait kayıtlar Kıbrıs aile hayatı ile ilgili çok önemli bilgiler vermektedirler.

History writing contributed to the history where it can be evaluated in the social sciences of history from past to present. Using different sources for history is a tool and also the method is an important tool in writing history. Ottoman History has been transmitted through many sources from many societies along the six centuries, and the value given by these sources has always been important. In the first cycle, Byzantine, Chinese, Arab sources are important. For the modern era, the Armenian sources had important. This is one reason for Modern Ottoman History Research can benefit from resources that are works of the Armenian historians have written. These resources, which have been preserved in Armenian, are important for the investigation of all aspects of the Ottoman History.These works provide information on language, geography, history, religion and literature. In this work, 18th century Armenian historians will be informed about their lives and the works they wrote. These historians are Abraham G. Kretatsi, Mikayel Çamçıyan and Abraham Yerevantsi. The significance of this work is the transfer of the information given through translation from Armenia.

16.YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA OSMANLI DONANMASINDA KÜREKÇİLER, 2019

ÖZ Kürekçiler, Osmanlı donanmasında kürekli gemilerin egemen olduğu dönemlerde önemli bir topluluktu. Gemi mürettebatının önemli bir kısmını oluşturmaktaydılar. Çünkü gemileri hareket ettiren yelkenlerin boşa çıktığı zamanlarda onların kas güçleriydi. Gemilerin savaş ve seferde yeteneklerini ortaya koyabilmeleri için kürekçilerin varlığına ihtiyaç duyulmaktaydı. Önemleri nedeniyle toplanmaları ve gemilere yerleştirilmeleri için kendine özgü metot ve usuller geliştirilmişti. Bu usuller kendi içinde bu iş için görevlendirilen kamu görevlileri, parasal kaynaklar, uyulması zorunlu talimatlar, çalışma takvimi ve yaptırımlar topluluğu gibi bir dizi kuralları barındırmaktaydı. 16.yüzyılda Osmanlı donanmasının faaliyetleri göz önünde bulundurulduğunda donanma gemileri açısından arz ettikleri önem daha iyi anlaşılacaktır. ABSTRACT Rowers were an important group in the Ottoman navy during the reign of rowing ships. They were an important part of the ship's crew. Because it was their muscle power when the sails moving the ships were wasted. Ships' presence was needed to enable the ships to demonstrate their abilities at war and at times. Because of their importance, specific methods were developed for their collection and placement in ships. These procedures included a number of rules in itself, such as public officials, financial resources, mandatory instructions, a work schedule and a collection of sanctions. Considering the activities of the Ottoman navy in the 16th century, the importance of the navy ships will be better understood.

METU Journal of Faculty of Architecture, 2018