DİYARBEKİR İMDAD CEMİYETİ

Diyarbakır Türbeleri

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin orta kısmında bulunan Diyarbakır kenti, Mezopotamya’ya yakınlığı, Tarihi İpek Yolu’nun geçtiği kavşak kentlerden biri olması ve Hurrilerden Osmanlı dönemine kadar birçok devletin hâkimiyetinde kalması nedeniyle kültürel ve sanatsal faaliyetler açısından oldukça zengin bir kenttir. Bu nedenlerden dolayı Diyarbakır şehrine hâkim olan her devlet yoğun bir imar faaliyetine girişmiş ve burada birçok mimari eser inşa etmiştir. Diyarbakır’da hüküm süren uygarlıklara ait çok sayıda mimari eser, çeşitli onarımlarla günümüze ulaşmıştır. Bu yapı gruplarından biri de türbelerdir. Diyarbakır il merkezinde ve merkeze bağlı köylerde günümüze ulaşan yirmi bir türbe tespit edilmiştir. Bu çalışma kapsamında incelediğimiz türbeler; Nasıruddevle Mansur ve Eşi Sittünas’ın Türbeleri, Sultan Şücaeddin Türbesi, Lala Bey Türbesi, Şeyh Yusuf Hemedani Türbesi, Fatih Paşa Türbesi, İskender Paşa Türbesi, Özdemiroğlu Osman Paşa Türbesi, Zincirkıran Türbesi, Hamza Baba Türbesi, Sarı Saltık Türbesi, Zübeyde ve Leylâ Hanımlar Türbesi, İmam Akil Türbesi, Sahabeler Türbesi, Murtaza Paşa Türbesi, Arap Şeyh Türbesi, Hançeri Güzar Türbesi, Dabanoğlu Türbesi, Halvet Baba Türbesi, Şeyh Abdülcelil Türbesi ve Şeyh Muhammed Amidi Türbesi’dir. Bu türbelerden bir tanesi Mervanoğulları dönemine, bir tanesi Artuklular dönemine, bir tanesi Akkoyunlular dönemine aittir. Geriye kalan on sekiz türbe ise Osmanlı döneminde inşa edilmiştir. Diyarbakır Türbeleri’nde de Türk türbe mimarisinde yaygın olarak kullanılan, kare, dikdörtgen, dairesel, baldaken ve sekizgen plan şeması uygulanmıştır. Türbelerin bir kısmı iki renkli düzgün kesme taş malzemeden, diğerleri ise siyah bazalt taştan inşa edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Türbe, külah, sanduka, iç mekân, süsleme.

Sosyal Bilimler Dergisi, 2011

Vesîletü'n-necât'ın te'siriyle dinî edebiyatın en beğenilen türlerinden biri haline gelen mevlid, asırlar boyunca birçok şair tarafından kaleme alınmıştır. yılları arasında yaşayan Diyarbakırlı İbrahim Re'fet de Hz. Peygamber'e duyduğu sevgi, saygı ve bağlılığı yeni bir tarzda kaleme aldığı mevlidle dile getirir. Bu çalışmada Re'fet'in Mevlidi üzerinde durulacaktır. Anahtar kelimeler: Mevlid, Diyarbakır, İbrahim Re'fet. Re'fet, who lived between 1835Re'fet, who lived between -1903, expressed his liking, respect and affection toward Prophet Mohammed in mawlid with a new style. This study will focus on the Mawlid of Re'fet.

Diyarbakır ve Çevresinde Kurulan Kentler ve Bu Kentlerin İdaresi Yazılı belgelere göre Yeni Asur döneminde Diyarbakır ve çevresinde Tushan ve Amedi adlarıyla iki Asur eyalet merkezi oluşturulmuştur. Bu iki eyalet çevresinde olan Tidu, Sinabu ve Damdammusa ise birer Asur kenti olarak kurulmuş ve buralara özel önem verilmistir(1). Kentlerden Tidu ve Sinabu'nun I.Salmanassar (Sulmanu-asared) (MS. 1274-1245) zamanında Nairi ülkelerinin sınır bölgesinde, Tushan'ın Orta Asur döneminde Dicle kıyısında, Damdammusa'nın da Tur-Abdin'in kuzeyinde II. Assurnasirpal (883-859) öncesinde kurulduğu bildirilmektedir. Bu kentlerden Tushan, Üçtepe'ye; Sinabu, Üçtepe ile Diyarbakır arasındaki Murattası (Pornak) na; kralı ve güçlendirilmiş kent olarak tanımlanan Damdammusa, Kazıkte

DİYARBAKIRLI LEBÎB (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânı), 2022

Klasik Türk edebiyatı, kültür tarihimizde yaklaşık yedi yüzyıl gibi bir zaman dilimini içine alır. Toplumların dünya görüşleri, hayata bakışları, sevinçleri, kavgaları, üzüntüleri, kısaca yaşantıları belli ölçüde edebiyata/şiire yansımıştır. Bu yüzden hakkıyla bir tarih yazımı, toplumun sosyolojik ve psikolojik tahlillerinin yapılması, kültür oluşumlarının temellerinin araştırılması, edebi eserlerin yararlanılabilir hale gelmesiyle mümkündür. Sayıları binlerle ifade edilen Dîvânlar incelendikçe kültür tarihimizin en azından bir yönünün aydınlanmasına katkıda bulunulacaktır. Bu çalışmanın amacı, 18.yy’da Diyarbakır’da yaşamış olan ancak şöhreti yaşadığı vilayetin sınırlarını aşarak tüm Osmanlı coğrafyasına yayılan Lebîb-i Âmidî’nin hayatı ve edebî kişiliğini araştırmak, Dîvânının tenkitli metnini ilim âleminin istifadesine sunmaktır. Dîvân üzerinde şimdiye kadar İdris Kadıoğlu (Lebib-i Amidi hayatı, edebi kişiliği, eserleri ve Divanı’nın tenkitli metni, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır 2003) ve Orhan Kurtoğlu (Lebib Divanı [inceleme-tenkitli metin-sözlük] Hacettepe Üniversitesi, Ankara 2004) tarafından iki doktora tezi hazırlanmış, Kadıoğlu’nun çalışması (Diyarbakırlı Lebîb Dîvânı, Malatya 2005) yayımlanmıştır. Bu kitap çalışması tarafımızdan Lebîb-i Âmidî Dîvânı üzerine yapılan ve Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde 2003 yılında tamamlanan doktora tezine dayanmaktadır.

Kimlik Yayınları, 2022

11 Halîl b. Ahmed, el-'Ayn, 1/121; Ebû Bekr Muhammed b. Velîd b. Muhammed b. Halef el-Fihrî et-Turtûşî, Kitâbü'l-Ḥavâdis ve'l-bida' (Dammam: Dârü İbnü'l-Cevzî, 1411/1990), 40. 12 Ebü'l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râġıb el-İsfehânî, el-Müfredât fî ġarîbi'l-Ḳur'ân, thk. Merkezü'd-Dirâsât ve'l-Buhûs (Mekke: Mektebetü Mustafâ Nizâr el-Bâz, ts.), 49; Ebü'l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Cürcânî el-Hanefî, Mu'cemü't-ta'rîfât, thk. Muhammed Sıddîk el-Minşevî (Kahire: Dârü'l-Fadîle, ts.), 9. 13 bk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī, el-Mu'cemü'l-müfehres li-elfâẓi'l-Ḳur'âni'l-Kerîm (Kahire: Dârü'l-Hadîs, 1364/1945), 115. 14 el-Bakara, 2/117. 15 el-Ahkâf, 46/9. 16 el-Hadîd, 57/27. 17 Halîl b. Ahmed, el-'Ayn, 1/121; Ebü'l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed İbn Manzûr el-Ensârî er-Rüveyfi'î, Lisânü'l-'Arab (Beyrut: Dârü Sâdır, ts.), "b-d-'a", 8/6. 18 bk. Alemü'l-Hüdâ Ebü'l-Kāsım Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Muhammed el-Alevî eş-Şerîf el-Murtazâ, er-Resâil (Kum: Dârü'l-Kur'âni'l-Kerîm, 1405/1986), 2/261; Mu'cemü'l-muṣṭalaḥâti'l-kelâmiyye, der. Kısmü'l-Kelâm ve'l-Hikmeti'l-İslâmiyye (Meşhed: Mecme'ü'l-Buhûs el-İslâmiyye, 2014), 1/171; el-Bid'a-Mefhûmuhâ ve ḥudûduhâ-, nşr. Merkezü'r-Risâle (Kum: y.y. 1997), 16. 19 Ebû Ca'fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî et-Tûsî, et-Tibyân fi tefsîri'l-Ḳur'ân, thk. Ahmed Hatîb Kasîr el-Âmilî (Beyrut: Dârü İhyâi't-Türâs el-Arabî, ts.), 9/536. 20 Kutbüddîn Ebû Ca'fer Muhammed b. el-Hasen el-Mukrî en-Nisâbûrî, el-Ḥudûd-el-Mu'cemü'l-mevḍû'î li'l-muṣṭalaḥâti'l-kelâmiyye-, thk. Muhammed Yezdî (Kum: Müessesetü'l-İmâm es-Sâdık, ts.), 79. 21 Fahrüddîn b. Muhammed b. Alî et-Türayhî en-Necefî, Mecme'ü'l-baḥreyn, thk. Kısmü'd-Dirâsâti'l-İslâmiyye (Kum: Müessesetü'l-Bi'se, 1414/1993),