3 Numaralı KONYA ŞER'İYE SİCİLİ) (Transkripsiyon ve Dizin

Tarihin Peşinde , 2020

Öz Bu çalışmada, Osmanlı toplumu genelinde, Konya özelinde sosyal hayatta meydana gelen adlî vakaların keşifleri incelenmiştir. Çalışmanın ana kaynağını Konya şer'iye sicil-leri oluşturmuştur. Çalışma 1690-1740 tarihleri arasındaki ölüm ve yaralı keşif belgelerine dayanmıştır. Çalışmada, adlî vakalarla ilgili keşifler, içeriklerine göre ayrı başlıklar altın-da tasnif edilmiştir. Keşfi yapılan olaylar, genellikle kasten öldürme ve yaralama olayları; kaza ile olan ölüm ve yaralama olayları; hastalık veya tabiî afetler sebebiyle olan ölüm olayları ve çeşitli şekillerde meydana gelen intiharlar olaylarıdır. Osmanlı Devleti'nde, adlî olaylarda keşifler, mahkeme tarafından görevlendirilen bir heyet tarafından yapıl-mış; kadınlarla ilgili keşifler ise genellikle bu işten anlayan ehil kadınlar tarafından ger-çekleştirilmiştir. ABSTRACT In this study, investigations of the juridical cases that occurred in social life of the Ottoman society at large and in Konya in particular was examined. The main sources of the study are the Konya court records. The study is based on death and wounded criminal investigations between 1690-1740. Documents related to juridical cases are classified under separate titles according to their

Şer'iye sicilleri Osmanlı Devleti tarihi açısından önemli bir kaynak durumundadır. Siciller yazıldığı dönem ve bölgenin sosyo-kültürel, ekonomik ve askeri durumlar hakkında bilgiler vermektedir. Siciller taşrada en önemli görevlilerden olan Kadı gözetiminde yazılmaktadır. Mahkemede görüşülen konuların yanı sıra merkezden gönderilen emir ve fermanları da işleyen siciller Şer'iye defterlerine kayıt edilmektedir.

Şerʻiyye sicilleri, Osmanlı tarihi araştırmalarında kullanılan ana kaynaklar arasında yer almaktadır. Üretildikleri dönemin idari, hukuki, iktisadi, sosyal ve kültürel yönlerine ışık tutan siciller, diğer kaynaklarda olmayan pek çok ayrıntıya sahiptir. Bu çalışmada Galata Mahkemesi’ne ait 94 numaralı şerʻiyye sicili tanıtılmakla birlikte aynı zamanda defterdeki kayıtlar içerdikleri konulara göre şahıs hukuku, aile hukuku, miras hukuku, ticaret hukuku ve ceza hukuku başlıkları altında sınıflandırılarak Galataʹnın 1663-1664 tarihindeki sosyo-ekonomik hayatına dair değerlendirmeler yapılacaktır.

14 NUMARALI ŞER'İYYE SİCİLİNE GÖRE 1670 YILINDA KONYA'DA GAYRİMENKUL SATIŞLARI Öz Osmanlı Devleti'nde kadıların mahkemede tuttukları defterlere şer'iyye sicilleri denmektedir. Tutulan kayıtlar toplumun siyasî, idarî ve sosyal yönü kadar iktisadî yönünü de aydınlatabilir içerikte belgeler barındırmaktadır. Çalışmamızda 14 nu-maralı şer'iyye sicilindeki kayıtlar esas alınarak XVII. Yüzyılın ikinci yarısında Konya ve çevresinde yapılan her türlü gayrimenkul satışları ele alınmıştır. Ev, bağ, tarla, dükkân satışları satış türlerini oluşturmaktadır. Satış akitlerinden yola çıka-rak kullanılan para birimleri, türleri, değerini belirleyen özellikler ve kullanılan öl-çü birimleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylece bölgenin iktisadî hareketliliği tespit edilmeye çalışılmıştır. Alım-satım yapanlar erkek/kadın, Müslü-man/gayrimüslim olmalarına göre incelenmiş ve vekâletle iş yapma durumu ortaya konmuştur. Yine ev satışlarından yola çıkarak yeri, kat durumu, yola cephesi, değe-ri, alıcı ve satıcıların özellikleri, satış tarihi incelenmiş sıradan kent sakinlerinin ba-rındıkları mekânların özellikleri açıklanmıştır.

Yüksek Lisans Tezi, 2013

Hanım GÖKTAŞ 1130204021 YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN Prof. Dr. Fahrettin TIZLAK ISPARTA -2012 ii iii iv ÖNSÖZ Özellikle mahalli tarihler açısından birinci elden ve eşsiz birer kaynak olan şer'iyye sicilleri Osmanlı Devleti'nin ictimaî, idarî ve malî yapısı hakkında da geniş ölçüde fikir veren belgeler arasında bulunmaktadır. Eski şer'iyye mahkemelerinin çalışmalarını açıkça belirten bu kayıtların her biri, özellikle kadılar veya nâibleri tarafından dikkatlice ve gününde işlenmiş oldukları için güvenilir birer vesika hükmündedir. Gerçekten, memleketimizin en uzak ve küçük bir köşesinde meydana gelen en küçük bir olay, herhangi bir sebeple mahkemelere intikal edebileceğinden, bunların izlerini ve belli başlı âmillerini kayıtlar arasında bulmak mümkündür. Bu itibarla şer'iyye sicilleri; sosyal, idarî, malî, iktisadî, ticarî, ziraî, beledî, askerî ve siyasî bakımlardan tarihimizin aydınlanmamış taraflarını belgelendirmek imkânlarını veren kıymetli hazinelerdir. İncelediğimiz 191 numaralı Isparta Şer'iyye sicilinde, Isparta kazası'na bağlı mahalle ve köylerde o dönemde yaşayan, mahkemeye bir şekilde işi düşmüş insanların meselelerini görmekteyiz. Bu meseleler küçük çaplı gibi gözükse de o dönemin sosyal dolayısıyla da siyasal ortamını görmek açısından oldukça etkilidir. Bundan dolayı, her vilayet ve kaza merkezindeki mahkeme sicilleri o mıntıkanın en kuvvetli ve en çok itibar edilen tarih kaynaklarındandır. Şer'iyye sicilleri, ait oldukları dönemin şartları ve siyasi ortamının taşrada nasıl hissedildiğini görmek açısından da oldukça önemlidir. Mesela Tanzimat ve Islahat fermanı gibi önemli metinlerin ilanı ve bu çerçevede uygulamaların nasıl yapıldığı, ülkede meydana gelen birtakım isyanlar ve bunların Isparta'ya yansımasını bu defterlerden izlemek mümkündür. Bunun yanı sıra, yanlış bilinen pek çok doğru da birebir güvenilir olan bu kaynaklarla ortaya konulabilmektedir. Bu açıdan araştırmamızın Osmanlı taşra teşkilatı üzerinde yapılacak olan çalışmalara katkıda bulunacağı umulmaktadır. Bu araştırmanın ortaya konmasında özellikle yakından ilgilenen ve desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen, bana yol gösteren ve farklı bakış açıları kazandıran değerli hocam ve danışmanım Prof. Dr. Fahrettin TIZLAK'a teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca, bana her zaman her konuda destek olan değerli hocalarım Doç. Dr. Mustafa GÜLER ve Yrd. Doç. Dr. Hayri ÇAPRAZ'a teşekkür ederim. Ve benim her zaman büyük v destekçilerim olan ve daima benimle gurur duyan aileme de teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca, çalışmanın giderlerini "ÖYP-05323-YL-12" numaralı proje şeklinde destekleyen YÖK-ÖYP birimine ve üniversitemdeki ilgili birimlere teşekkürlerimi sunarım. Hanım GÖKTAŞ Isparta 2012 vi ÖZET 191 NUMARALI ISPARTA ŞER'İYYE SİCİLİ(H.1282-1283/M.1865-1867)'NİN TRANSKRİPSİYON VE DEĞERLENDİRİLMESİ Hanım GÖKTAŞ Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 697 Sayfa, Kasım 2012 Danışman: Prof. Dr. Fahrettin TIZLAK Türk Tarihi açısından büyük önem arz eden şer'iyye sicilleri, Osmanlı Devleti'nin iktisadi, hukuki, askeri, dini, idari müesseseleri ve Osmanlı toplum hayatı hakkında çok önemli bilgiler vermektedir. Bu cümleden hareketle tez konusu olan 191 numaralı Isparta Şer'iyye Sicili de, H. 1282-1283 (M. 1865-1867) tarihleri arasında Isparta şehrinin sosyo-ekonomik, kültürel ve folklorik yapısı hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Bahis konusu sicilde geçen tereke kayıtları, tereke sahiplerine ait mal ve eşyaların çeşit ve fiyatları, çocuk ve eş sayıları, terekede geçen yer ve şahıs isimleri, lakaplar, alacaklar, borçlar, miras taksimi vs. konularda oldukça zengin bilgiler vermektedir. Çalışmamızın temel kaynağını oluşturan şer'iyye sicil defteri, Ankara Milli Kütüphane'de bulunan mikrofilmlerden fotokopileri alınarak ve içerdiği belgeler belirli bir plan çerçevesinde tek tek transkript edilerek değerlendirilmiştir. Dolayısıyla çalışma, sadece bir transkripsiyondan ibaret olmayıp, aynı zamanda değerlendirmeyi de ihtiva etmektedir. Vesikalardan tespit edilen bilgiler, değerlendirme aşamasında telif ve araştırma eserlerden elde edilen bilgilerle zenginleştirilmiştir. Çalışmamızın, özelde Isparta, genelde ise Osmanlı taşra teşkilatı ve hayatına ışık tutacağı, ilgili bölge ve konu ile alakalı diğer çalışmalara katkı sağlayacağı umulmaktadır.

2023

Bilindiği üzere Osmanlı çok uluslu bir yapıya sahip olmasının yanı sıra özellikle Türk-Müslüman kimliği ile ön plana çıkan bir devlettir. Kozmopolit bir yapıya sahip olan Osmanlı, şer‘î ve örfî olmak üzere ikili ve birbirini tamamlayan hukuk sistemine sahiptir. Şer‘î hukukun uygulayıcısı olan kadı ve onun yardımcısı olan nâib de Osmanlı Devleti’nde oldukça önemli konuma sahiptir. Kadı veya nâib tarafından tutulan şer‘iyye sicilleri ise hukuk ve tarih gibi birçok alanda ilk elden kaynak olarak ön plana çıkmaktadır. Tez konumuzun ana kaynağı olan 93 Numaralı Antalya Şer‘iyye Sicil Defteri’nin içerik açısından oldukça zengin olması, Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra Antalya’nın 1865 – 1868 yılları arasında idârî teşkîlât, taksîmâtı ve adlî teşkîlâtı, askerî ve dînî hayatı ve sosyo-ekonomik durumu hakkında bilgiler edinmemize olanak sağlamaktadır. Tarihi oldukça eski zamanlara kadar dayanan Antalya, farklı isimlerle anılmasının yanı sıra bir liman şehri olarak akıllara kazınmıştır. Liman zaman zaman popülerliğini kaybetse de uzun yıllar ticaret merkezlerinden biri olma özelliğini sürdürebilmeyi başarmıştır. 1865 – 1868 yılları arasını kapsayan 93 Numaralı Antalya Şer‘iyye Sicil Defteri, liman hareketliliği açısından da dolaylı yollardan bilgiler vermektedir. Gemi, gemici, sefîne kayıtları, bazı dükkanlarda ve terekelerde yer alan denizcilikle ilgili malzemeler ve deniz aşırı tüccarlar kayıtları dolaylı kayıtlara örnek olarak gösterilebilir. Şer‘iyye sicillerinde yer alan tedavülde olan paralar, tereke kısmındaki eşyalar ve fiyatları, gayrimenkul-alım satımı gibi hususlar ekonomik alana ilişkin bilgi vermektedir. Sosyal alanda ise mahalleler ve yerleşim, aile ve yaşadığı mekân, özellikle terekelerde yer alan ev ve giyim-kuşam eşyaları sayesinde birtakım çıkarımlar yapılabilmektedir. Ayrıca Gayrimüslim kayıtlarının bolluğu, kendi içlerindeki yaşamın yanı sıra Müslüman-Gayrimüslim ilişkileri hakkında da bilgi edinmemize zemin hazırlamaktadır. Bunların yanı sıra şer‘iyye sicilleri sayesinde Tanzimat Fermanı’nın getirmiş olduğu yeniliklerin, emir ve yasakların merkezden uzak sayılabilecek bölgelerdeki uygulanabilirliği hususu da gözlenebilmektedir. Anahtar Kelimeler: Antalya, şer‘iyye sicili, mahkeme, kadı, nâib.

KONYA SIRÇALI MEDRESE ve TAÇ KAPISI, 2020

Anadolu Selçuklu Devleti, tarihimizin en dikkate değer dönemlerinden birine damgasını vurmuştur. Bu dönemde, Anadolu’nun her tarafı kervansaray, cami, medrese, hamam, türbe gibi pek çok anıtsal yapı imar edilmiştir. Bu yapılarda çini başlıca süsleme unsuru olmuştur. Çini genellikle eyvanlarda, pencere alınlıklarında, kubbede, kubbeye geçiş elemanlarında, taşıyıcı elemanlardan sıkça karşımıza çıkar. Bazen, geometrik, bitkisel süsleme şeklinde bazen de girift kompozisyonlar yüzeyi bezemektedir. Taç kapı geometrik ağları, köşeli desenleri, bordür düzeni bize Anadolu Selçuklu erken dönem özelikleri hakkında bilgi verir. Anadolu Selçuklu Devleti’nin başkenti olan Konya, Selçuklu Devletinin yıkılışına kadar önemini korumuş; buna bağlı olarak da şehir ve çevresinde birçok eser inşa edilmiştir. Konya merkezde şu anda üç önemli medrese ayakta olup müze olarak hizmet vermektedir. Bu çalışmada mezar taşları müzesi olarak kullanılan Sırçalı Medrese’nin çini süslemeleri hakkında ve taç kapısının taş süslemesi ile ilgili ayrıntılı bilgiler verilmiştir.

Her hakkı saklıdır. Yazarından ve yayınevinden yazılı izin alınmaksızın bu kitabın fotokopi veya diğer yollarla kısmen veya tamamen çoğaltılması, basılması ve yayınlanması yasaktır. Aksine davranış, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince, 5 yıla kadar hapis ve adli para cezaları ile fotokopi ve basım aletlerine el konulmasını gerektirir.