OSMANLI MİMARİSİNDE LÂLE DEVRİ ÜSLÛBU (ANADOLU'DAKİ YANSIMALAR)

Kuşkusuz Moğol istilâlarından en çok etkilenenlerin başında İslâm âlemi ve bu dünyanın o dönemlerde en güçlü temsilcisi olan Türkler gelmektedir.

A. Osman UYSAL İslam dünyasında inananları günde beş vakit camiye davet eden ezan, ilk olarak Medine'deki mescidin damından okunmuştu. Zamanla, ezanı daha uzaklara duyurabilmek için; bu amaca yönelik yüksek ku lelere ihtiyaç duyulmuş ve sonuçta caminin ayrılmaz bir parçası olarak "minare" 2 adı verilen mimarî birim ortaya çıkmıştır. İlk minarelerin kilise çan kulelerinden esinlendiği ya da deniz fenerleri ve benzeri kule ler örnek alınarak yapılmış oldukları düşünülmektedir. 3 Fakat, ilk il ham kaynağı neresi olursa olsun, ezanı daha fazla kişiye ve daha uzağa duyurmanın en akılcı yolu olarak şekillenen minare elemanının, İslam Dünyasının her yanında aynı biçimsel özellikleri göstermediği bilin mektedir.

I. GİRİŞ Bir toplumun ruh halini anlamak için, o toplumun uğraşlarına bakmak gayet mantıklı olabilir. Lâle sevgisinin özellikle Osmanlı Devleti'nin çöküş döneminin, en gösterişli zamanında bir tutku haline gelmesi sosyolojik açıdan değerlendirilmesi gereken bir konudur. Halk ve saray çevresinin bu çiçeğe karşı beslediği sevginin kaynağı, o dönemdeki iç ve dış durumlardan kaynaklanabilir. Artık Avrupa'daki topraklarını kaybetmeye başlayan Osmanlı Devleti Pasarofça anlaşmasıyla girdiği barış dönemini, Lâle Devri adıyla yaşamıştır. Bu dönemde padişah ve saray çevresi büyük bir israfa başlamış, halk bu dönemde ağır vergiler altında ezilmiştir. Bu döneme Lâle Devri denmesinin sebebi yeni yapılan bahçeler, saraylar, kasırların lâlelerle donatılmasıdır. Saray çevresi ve halkın bunaldıkları savaş ortamından bir nebze de olsa güzel ortamlara uzaklaşma istekleri de bu tutkuya neden olmuş olabilir. Sadrazam İbrahim Paşa bile kendi elleriyle lâle yetiştirmektedir. Lâle sadece Osmanlı gerileme devrinde değil, Osmanlının bütün dönemlerinde gözdeliğini korumuştur. Anadolu'ya Türklerle birlikte gelen lâle Selçuklu Döneminden itibaren Türkler için bambaşka bir yer tutmuştur. Lâlenin diğer çiçeklerden sıyrılıp Türk ruhuna değişik bir şekilde hitap etmesinin sebebi hayli ilginçtir. Gerek şekli, gerek ismi onu farklı kılmıştır. II. LÂLENİN FİZİKSEL YAPISI VE ANAVATANI Lâle zambakgiller familyasından, yaprakları uzun ve mızraksı, çiçekleri kadeh biçiminde, türlü renkte, alacalı bir süs bitkisidir. [1] Çiçeklerin parlak renkli, hemen hemen bir birine eşit olan altı taç yaprağı vardır. [2] Ayrıca çok tohumlu bir bitki olup, kapsül yapısında meyveleri vardır. [3] Lâlenin anavatanın Orta Asya olduğu yaygın bir görüştür. Beşir Ayvazoğlu Lâlenin Türkistan'ın bozkırlarında yabani bir çiçek olarak uç verip, Bulgar Türkleriyle İdil boyuna, Timuroğulları ile Hint'e, Selçuklularla İran'a ve Anadolu'ya geldiğini savunmaktadır. Lâleye yabani olarak Akdeniz'in kuzey kıyıları ve Japonya'da da rastlanmaktadır. [4]

Journal of Archeology and Art/ Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 2024

Roads, which have always existed in Anatolia's ancient past, have been the most important elements determining the fate of these lands for thousands of years. Sometimes wars have been fought for the dominance of these roads, and sometimes there have been periods when the roads were used uninterruptedly for trade purposes despite the ongoing war environment. Ancient road and route studies for the Roman and Byzantine Periods were intensively conducted in the form of surveys and documentation. However, for the Ottoman Period, road and route studies were largely limited to bibliographical and documentary studies. In this article, the road routes of the Ottoman Period are examined in detail for the first time by looking at travelogues, army records, pilgrimage expedition records, and menzilhane records together with the field studies we have conducted in the provinces of Kocaeli, Sakarya, Bursa, Yalova and Bilecik in western Anatolia. While the routes of the Ottoman Period were discussed in the study, routes were drawn especially through the ranges reached by the routes.

Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 2020

Hunting, which emerged as a means of subsistence, turned into a military training, sport and entertainment for the state and dynasties in parallel with the development of humancentered civilization. In the social and cultural lives of the Turkish States and their communities, which have a steppe tradition, hunting and hunting cult have a great influence as a philosophy of life? Birds of prey (receptive birds), which have a very important place in the military and social life of the Turks, have also been the symbol of the Oghuz tribes. Birds of prey names such as Cakir (Cagri), Tugrul, Aksungur, Dogan, Sahin and Atmaca were also given names to Turkish children. As a matter of fact, there are sultans and lords such as Tugrul, Cagri (Cakir), Sahin, Balaban, Dogan, Zaganos and Atmaca known with these names in history. With the spread of Islam, a different hunting cult emerged with the tradition albow, arrow, and traps as well as hunting birds, hunting dogs and other rituals in Arab hunting, which has shown a cultural development. In the palace administration of the Umayyad, Abbasi, Andalusia Umayyads, Timur, Harzemshah and Mukluks, the shikar administration level continued with various names such as Barscian, Bâzdâr, Emîru's-say, Emîr-i şikâr, Hârisü’ttayr, Sakkar and similar names. In the early periods of the Ottoman Principality, this organization was a continuation of the states established before it. Osman Gazi used to go hunting with the Alps from time to time to distant lands. The fact that Murad I also have dogs and falcons with silverrings shows the importance given to the organization. It is also known that Sekbans and Turnacis were established during this period. It is seen that in the Ottoman Empire, especially during the times of Murad I and Yıldırım Bayezid, hunting businesses developed and some of the high-ranking officers of the Janissaries such as saxoncubasi, zagarcibasi, turnacibasi, and avcibasi were called with hunting titles. There were people with the titles of sahinci and cakirci in then tour age of Sultan Murad II. In the Ottomans, the Shikar Agaligi gained its classical organization in the period of Sultan Mehmed the Conqueror. While the common name of the hunting officers of the foreign servants’ part of the Ottoman palace called birun was Shikar Agalari, Dogancıbasi was the patron of the dogancis in enderun. All of those working under their command were known as the people of shikar. The Shikar Aga was at a high level in terms of protocol and was considered to be among the members of the Rikab-i Humayun because they were the closes to the sultan. The hunting, which was organized in groups of cakirci, sahinci, atmacaci and doganci, also had officers in the provinces. Those in the centre are salaried, the rural one share timar (fiefs). Besides these official hunting bird breeders with military status, the provincial organization of the organization has been named and organized with special names according to the work of the personnel related to hunting birds. The sayyads, who are a kind of hunter who handed over the skins of the animals they hunted in the provincial organization to the palace lords, the gorenccis who were responsible for the care and training of the hunting birds, the goturucus who were responsible for bringing the hunting birds to the palace, the tuzakcis who set up traps for hunting birds and other game animals, there are kumecis, who collect the off spring of game birds in the region, dideban and yuvacis who watch the hunter bird nests, and tulekcis and yavrucus who take care of they young birds until they protect their nests by protecting their nests. These people were primarily responsible for hunting birds in the rural part of the organization. In addition to the timar given military in the Ottoman Empire, timar allocation was all so made to meet the needs of various units. One of thenon-military timar is the bazdaran timar. The bazdars, who were responsible for hunters and hunting birds in the Ottoman Empire, collected the nests in the mountains and rock bottoms in the area located to them, raised them for hunting, and too these birds to the palace. Those people who raised and brought hunting birds such as hawks and hawks to the palace and those who awaited their nests were assigned by the sultan ate with a certificate and they would save the timar in return for these services. In return for this service, the bashers would be exempt from customary taxes, drudgery services and avarız type of taxes. Hunting was an occupation that was also done by the people. For this reason, the public would provide hunting animals and other hunting equipment that they needed for hunting during hunting. In the ammunition records, it is recorded that some hunters hunt with falcons, hounds, hawks, and rifles. Free hunters sometimes hunted by entering state lands and took possession of state-owned game animals. Since care was taken to protect “Hassa” gardens, groves and places where Shikari Humayun would be held, these people were prohibited from hunting in the provinces and especially in Hassa-i Humayun gardens and groves. The materials of the hunters who did not obey the ban were confiscated. In the Topkapi Palace Museum Archive, there is a notebook in which the Kocaili Sancak Cakircilar registered with the code D. 00660 are recorded. This undated book is registered with a leafand is 10 sheets. In the book in question, there are information showings bazdaran timar given in Kocaili, Biga, Karesi, Saruhan, Sultanönü, Karahisar-ı Sahib, Mentese, Kastamonu, Hüdavendigâr Sancaks and Imrahor, İnegöl, Yenisehir, Mihalic, Tuzhisar and Aydincik towns and by whom they were assigned. In the introduction part of the book, there is a heading that says, “Cemaati Cakırciyan who will save the farm by seeing the farm”. After that, the names of the timar owners and the names of the villages, farms and hamlets, their affiliation and the amount of the timar were recorded separately. The fact that the Western Anatolia region was among the first conquered places and suitable for hunting animals and hunting caused it to be in the fore ground among the place sussed for shikar. This reveals the importance of places in this region among the regions that catch and feed birds. Western Anatolia has an important place in the supply and breeding of cakir, hawk, bittern, hawk and goose for Shikarı Hümayun. It is note worthy that timar was given in the name of “Ser Kazcilik” in Toyhisar sub-district within the shikar organization in the region. From this point of view, we can say that every creature used for hunting and hunting forms sub-units according to the possible regions. The fact that the “Avarız Exemptions” in the important and certificate records are written based on the timar books is an important issue. The reason for the high number of timars in the region can be explained by their low income.

AHMED CEVAD ANISINA TÜRKİYE VE TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI-V, 2020

Kitabe, Arapça k-t-b kökünden gelmekte olup mastar olarak “yazmak” ve isim olarak “yazı” anlamlarında kullanılmaktadır (Yardım, 2002: 9). Binaların kemerlerine, kapı üzerlerine, çeşme ve sebil gibi şeylerin cephelerine konulan yazılı levha: böyle bir levhanın yazısı yerinde kullanılır bir tabirdir (Pakalın, 1993: 284). Sanat tarihi terimi olarak kitabeyi, her türlü maddi eserde, celî sülüs, celî ta’lik, kûfî, ma’kıli gibi yazı türlerinden biriyle; yapının veya sanat eserinin yapım ve onarım sürecine katkısı bulunan kimseleri, sanat eserinin türünü, amacını, tarihini, dua istekleri vb. duyguları ifade etmek üzere taş, tuğla, mermer, maden, ahşap, seramik gibi malzemeye oyma, kabartma, kakma gibi tekniklerle yazılan her tür yazı olarak tanımlanmaktadır (Özyurt; Tüfekçioğlu, 2009: 276).

ÖZET Osmanlı döneminde mahalle sosyal ve fiziki bir birimdir. Mahallede yaşayanlar birbirlerine karşı sorumlu olup sosyal bir dayanışma içindedirler. Mahalle ile ilgili alınacak kararlarda etkin rol oynadıkları gibi suçluların tespiti ve cezalandırılması, alınacak vergilerin tespiti, görevli olan kişilerin kontrolleri, gerektiğinde bu kişilerin görevlerinden alınması, ihtiyaç duyulan hizmetlerin yerine getirilmesi şeklinde pek çok konuda kendilerine tanınmış haklarını kullanmışlardır. Bu çalışmada şehir tanımı üzerinde kısaca durulduktan sonra, mahalle halkının birbirine karşı sorumluluğu ve üstlendikleri roller hakkında, Bursa merkezli olmak üzere, bilgi verilmiştir. Temel kaynak olarak Bursa Şer'iyye Sicillerinden yararlanılmıştır. ABSTRACT The Neighbourhood and It's Functions in the Ottoman Period The Neighbourhood was a social and physical unit in the Ottoman period. People in the neighbourhood were deemed as responsible for each other and formed a part of a quite effective social support system. They played important roles in decision making processes regarding the neighbourhood and enjoyed several rights given to them related to the matters such as finding and punishing the offenders, specifying the taxes, controlling and monitoring the civil cervants as well as firing them, and providing the needed services for the community. * Dr.; Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü.

OSMANLI DÖNEMİ ANAMUR KAZASINDA YAŞANAN BAZI EŞKIYALIK OLAYLARINA BAKIŞ, 2018

ÖZ Anamur eski adı İçel olan Mersin vilayetimizin en batıdaki ilçesidir.Burası hem zengin bir coğrafi çeşitlilik hem de farklı aşiretlerden oluşan sosyolojik bir zenginliği içinde barındırmaktdır. Burada sarp dağlar, yüksek yaylalar,derin vadiler yanında Tekeli,Menemenci,Bahşiş ve Sarı Keçili gibi bir çok yörük kökenli topluluğa ev sahipliği yapmaktadır.Tarım arazilerinin engebeli coğrafi yapısı nedeniyle az olması bir yüzyıl önce hayvancılığın en önemli geçim kaynaklarından birisi halini almasını sağlamıştır. Anamur'un bir parçası olduğu İçel de aynı yeryüzü şekillerine sahip olup coğrafi anlamda genel olarak dağlık ve engebeli bir görünüm arz etmektedir.Denize paralel uzanan dağlar nedeniyle ulaşım olanağı sağlayan yol ağının zayıf olması Osmanlı döneminde önemli sorunlara yol açmıştır.Burası hem devlet açısından kontrolü güç bir alan haline gelmiş hem de eşkıya ve haydut grupları için uygun bir sığınma ve faaliyet sahası olmuştur. İçel genelinde ve Anamur özelinde coğrafi durumun kolaylaştırdığı eşkıyalık faaliyetleri önemli sorunlara yol açmıştır.Güvenlik azalmış,zayıf olan yollar tüccarlar açısından tehlikeli hale gelmiş,masum insanlar hayatını kaybetmiş bir çok köy ve kasaba bu eşkıyalık olaylarından zarar görmüştür.Bu çalışmada bu eşkıyalık olaylarına birçok örneğin ışığında yer verilmeye çalışılmıştır. ABSTRACT The aim of this study was to determine relationship between violence tendency, social problem solving skills and some Anamur is the westernmost province of Mersin vilayetimiz, which is the former name of İçel. It has a rich geographical diversity and a sociological richness consisting of different tribes. Here, steep mountains, high mountains, deep valleys, as well as many nomadic communities like Tekeli, Menemenci, Bahşiş and Sarı Keçili are hosted. A few hundred years ago, due to its rugged geographical structure, livestock has become one of the most important sources of livelihood. Içel, which is part of Anamur, also has the same shape of the earth and it has a geographical and generally mountainous and rugged appearance. The weakness of the road network which gives access to the mountains due to the mountains running parallel led to important problems in the Ottoman period. has become an area of refuge and activity as well as suitable for bandits and brigands. The banditry activities facilitated by the geographical situation throughout İçel and in the Anamur led to significant problems. The roads with reduced security, weak roads became dangerous for the merchants,Many of the villages and towns that have lost their innocent people's lives have suffered damage from these banditry incidents. In this study, many examples of these banditry incidents have been reported in the light of these examples. tried to be included. 1. GİRİŞ Coğrafya insanların ve toplukların kaderinde önemli rol oynar.Yaşam şeklinden giyim tarzıma,ekonomik faaliyetlerden insan karakterine kadar birçok hususa etki eder.Yüksek coğrafyaların insanları daha sert ve dayanıklı,denize yakın daha alçak coğrafyalarınki daha yumuşak ve denizlerle çevrili bir coğrafyada yaşayan insanlarınki ise daha duygusal olabilmektedir.İnsanlar coğrafi toprak parçaları üzerine ev,bina baraka,kale,saray benzeri yapılar inşa ederken aslında çift taraflı bir etkileşimin sonucu olarak insanların kişiliklerini inşa etmektedir.

HECE (Sanat Özel Sayısı), 25 / (294-295-296 HAZİRAN-TEMMUZ-AĞUSTOS 2021), s. 38-49

Nasuh, who was a gunsmith, mathematician, game theorist, historian, miniaturist, calligrapher and translator, is the exact definition of “hezarfen”. It is also clear that he had knowledge in the fields of architecture, botany and zoology that cannot be ignored. He was innovative and curious. In this way, he took his place among the important representatives of the Renaissance Era identity in the Ottoman Empire in the 15th and 16th centuries. While Nasuh was so valuable in his own world, it is obvious that today, the exaggerated statements in articles and various publications such as “he is an artist and scientist far superior to Leonardo da Vinci” mean a negative effort in terms of understanding him fully and examining him in a broad framework.