Jakim prawem toną statki? Rzecz o Etyce przekonań W.K. Clifforda

Archiwum Historii Filozofii i Myśli SpoŁecznej/Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 2023

In the Nicomachean Ethics I 2 1094a 7–10 Aristotle states that the good is the same for a human individual and for a city-state and that the latter is finer and more godlike than the first. The article is dedicated to the exegesis of paragraph 1094b 7–10 and to interpretation of both statements. The author shows that Aristotle’s view on the city-state is a reductionist one, presents two interpretations of both statements – quantitative and qualitative – and highlights that the first is wrong.

2009

pisma poświęcone refleksjom o historii ogłaszał w ciągu ostatnich dwudziestu lat swej działalności filozoficznej. Dają się one zebrać w jeden, średniej objętości tom. Postaram się wykazać, że pisma owe nie stanowią jedynie marginesu twórczości autora trzech wielkich Krytyk -Krytyki czystego rozumu, Krytyki praktycznego rozumu oraz Krytyki władzy sądzenia 64 . Więcej nawet -spojrzenie na całość refleksji Kanta o prawie i polityce z perspektywy jego pism historiozoficznych może dać ciekawe rezultaty, zwłaszcza gdy chce się prześledzić związki idei Kantowskich z późniejszymi koncepcjami Fichtego i Hegla. Przed bardziej szczegółową analizą Kantowskiej filozofii dziejów trzeba rozważyć kwestię prawomocności wszelkich rozważań o sensie i celu historii -to, "jak" są one możliwe. Podstawą twierdzenia o celowości jest sąd rozumu. W Krytyce władzy sądzenia filozof z Królewca przeprowadza podział tej władzy (Urteilskraft) w zależności od tego, do czego jest używana. O tym, kiedy o podmiocie można orzec, że jest on piękny, decyduje władza sądzenia w użyciu estetycznym. W przypadku przyrody powstaje w poznających jednostkach skłonność, by tu piękno lub prawidłowości tłumaczyć wpływem jakiejś ukrytej dla nas celowości. Ta skłonność jest realizowana przez wydanie sądu według "idei pewnego celu przyrody". Wówczas działa władza sądzenia w użyciu teleologicznym 65 . Władza sądzenia jest jedynie pewnym -uwarunkowanym wszakże empirycznie -"sposobem tłumaczenia", który czyni zrozumiałą dla nas przyrodę w jej szczegółowych prawach 66 . Urteilskraft

Roczniki Teologiczne, 2018

Są takie zagadnienia, które nie tracą na aktualności, chociaż są przedmiotem refleksji przez całe wieki. Zmieniający sie kontekst historyczny, a bardziej jeszcze ideowy, domaga sie ich nowego przedstawienia, objaśnienia, nierzadko rozwiniecia, by udowodnić ich zawsze wazny przekaz. W nauce moralnej takim problemem jest prawo naturalne, którego chrześcijańska koncepcja, siegajaca starozytnej myśli grec kiej, w okresie współczesnym stale wraca jako przedmiot nowego namysłu. W obsza rze chrześcijanskiej myśli filozoficznej i teologicznej ujawnia sie to w róznych tra dycjach, nie tylko katolickiej, jak niekiedy sie uwaza1. Redaktor recenzowanego tu opracowania Norman Doe jest profesorem prawa na Uniwersytecie w Cardiff. Studiował i badania naukowe prowadził m.in. w Cambridge i Oksfordzie. Jest uznanym filozofem prawa, takze prawa kanonicznego, w tym jego anglikanskiej i ekumenicznej tradycji. Spośród jego publikacji za szczególnie cenna uwaz a sie Law and Religion in Europe: A Comparative Introduction (Oxford Univer sity Press, Oxford 2011), która zaliczono do dwudziestu najwazniejszych prac o tema tyce prawnoreligijnej. Jako visiting professor był zapraszany m.in. na katolicki uniwer sytet w Leuven oraz na rzymski uniwersytet Angelicum. Praca zbiorowa Christianity and Natural Law ukazała sie jako kolejny tom serii wydawanej na Uniwersytecie w Cambridge pt. Law and Christianity2. Seria ta ma na celu analize i prezentacje

2013

Nauczanie społeczne Kościoła określa problemy społeczne, z jakimi konfrontują się społeczeństwa, jako "kwestię społeczną". Jest ona rezultatem braku sprawiedliwości. Gwałtowny wybuch problemów społecznych związanych z industrializacją i urbanizacją określany jako "kwestia robotnicza" doprowadził do opublikowania encykliki Leona XIII Rerum novarum i powstania katolickiej nauki społecznej. Współcześnie podstawowym wyzwaniem jest "kwestia antropologiczna". Zagadnienie człowieka-jego godność i powołanie-zawsze było w nauczaniu społecznym Kościoła tematem podstawowym. Poprawna koncepcja człowieka jest jego ideą przewodnią 1. Jednak współcześnie do głębszego, bardziej wnikliwego zainteresowania się problematyką antropologiczną skłania niełatwa sytuacja człowieka w cywilizacji naukowo-technicznej. Nauczanie społeczne Kościoła odpowiada na te problemy, głosząc "cywilizację miłości" zakładającą pierwszeństwo osoby przed rzeczą, ducha przed materią, etyki przed techniką i miłosierdzia przed sprawiedliwością 2. Słowa kluczowe: rozwój, technologia, człowiek, etyka. ETHICS BEFORE TECHNOLOGY ON THE BASIS OF THE ENCYCLICAL BY BENEDICT XVI CARITAS IN VERITATE Summary Scientific and technical development is a great ally for the mankind. It helps solve various problems such as hunger, diseases or acquire new energy sources. However, it may as well lead to captivating a person or treating them like objects. Thus, in self-development it's essential to keep both-ethical and personal as well as technological perspective prior to any other. Owing to them personal development can be properly oriented and used in the interests of a human being.

2008

Teksty Drugie, 2018

Grzegorz Niziołekprof. dr hab., pracuje na Wydziale Polonistyki UJ. Redaktor naczelny czasopisma "Didaskalia". Autor Polskiego teatru Zagłady (2013) oraz monograii o twórczości Tadeusza Różewicza, Krystiana Lupy i Krzysztofa Warlikowskiego. K to tworzy świadectwo? Mówiący czy słuchający? Jaka relacja ich łączy? Czy jest jakoś regulowana? Co lub kto legitymizuje świadectwo? A co je deprecjonuje? Te pytania stawiano wielokrotnie. Badania nad świadectwem, a nawet sama instytucja świadectwa zrodziły się na skrzyżowaniu wielu dyskursów. Towarzyszyła mu też releksja psychoanalityczna, która takie kategorie jak "prawda" i "fałsz" poddawała gruntownej rewizji, odnajdując fałsz w prawdzie i na odwrót. Etyczne podejście do świadectw polega bowiem na uznaniu pracy afektu, który może zniekształcać fakty. Tego rodzaju podejście wymagało stworzenia instancji, która ma władzę nad świadectwem, nawet jeśli stara się ją ukryć. Która wie, jak go słuchać, jak je zapisywać, jak je czytać, jak je archiwizować. Można nawet zaryzykować twierdzenie, że ukrycie władzy nad świadectwem jest podstawowym warunkiem jej zdobycia. Nawet jeśli analizujący twierdzi, że on również podlega władzy analizowanego, że mu służy, należy zachować krytyczną możliwość wątpienia w równowagę tych wzajemnych relacji władzy. W ten

Historyka Studia Metodologiczne, 2024

The article is a commentary on the Code of Ethics of the Polish Historical Association published in March 2021. In the first part of the article, we critically discuss the Code using the metaphor of a "besieged fortress" and the categories of hierarchy and truth. In our view, by taking a defensive position, reproducing hierarchical relations within the community of historians and in relation to the public, and by placing the category of truth at the centre of the principles of the discipline, the authors of the Code do not respond to the contemporary challenges facing history. In the second part, we postulate the rebuilding of the Code on the basis of the categories of dialogue, polyphony and democracy, and we propose a number of amendments to its content.

Czasopismo Prawno-Historyczne, 2014

Fryderyk Skarbek o konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 roku i o statucie organicznym z roku 1832 I. Fryderyk Skarbek (1792-1866) pamiętany jest przede wszystkim jako ekonomista, który przeszczepiał na polski grunt liberalne idee Adama Smitha, tworząc na ich bazie pierwszy w polskiej literaturze system ekonomiczny. Był on również po upadku powstania listopadowego i likwidacji Uniwersytetu Warszawskiego, w którym poprzednio wykładał, urzędnikiem w administracji Królestwa Polskiego 1 . Swoje refl eksje na temat jego ustroju przedstawił w wczesnych stosunkowo artykułach publicystycznych pochodzących z lat 1818-1821, a następnie -jako historyk dziejów najnowszych -w pisanych na emeryturze dziełach: Dzieje Księstwa Warszawskiego (Poznań 1860), Królestwo Polskie od epoki początku swego do rewolucji Listopadowej oraz Królestwo Polskie po rewolucji Listopadowej (publikacja pośmiertna, Poznań 1876-1877), tworzących razem cykl, jak sądzę, nie bez pewnej intencji zatytułowany Dzieje Polski. Sięgnięcie do znajdujących się tam analiz jest interesujące z dwóch powodów: po pierwsze -zwartych w nich tez, po drugie -dlatego, że pokazują one sposób myślenia pewnej grupy umiarkowanej, liberalnej inteligencji, urzędników czy intelektualistów ze środowisk mieszczańskich i niekiedy szlacheckich.

Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce), 2020

Ether, the old quantum theory, philosophy of nature and the problem of continuity as defined by Bogdan Szyszkowski. Contribution to research on the reception of the old quantum theory and quantum mechanics in Poland before 1953

Miscellanea Historico-Iuridica, 2016

Odzyskanie niepodległości przez Państwo polskie stworzyło całkowicie nową perspektywę działania dla uniwersytetów. Niektóre z nich odradzały się w nowej rzeczywistości, inne z kolei dopiero rozpoczynały prowadzenie aktywności na polu dydaktyczno-naukowym. Wśród ośrodków akademickich funkcjonujących w Polsce okresu dwudziestolecia międzywojennego znalazło się również Wilno. 28 sierpnia 1919 r. ogłoszony został dekret Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego o otwarciu Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Miał on kontynuować tradycje Uniwersytetu Wileńskiego, zamkniętego decyzją cara Mikołaja I w 1832 r. Jednym z kilku wydziałów, które w październiku 1919 r. zainaugurowały kształcenie studentów w murach wskrzeszonej uczelni, był także Wydział Prawa i Nauk Społecznych. Problematyka związana z powstaniem i działalnością prawniczego fakultetu w mieście nad Wilią w latach 1919-1939 stanowiła przedmiot zainteresowania badaczy, którzy ogłaszali drukiem opracowania poświęcone różnym szczegółowym kwestiom. Brak było jednak w polskiej literaturze naukowej pracy, która w sposób kompleksowy ukazywałaby dzieje wileńskiego Wydziału Prawa i Nauk Społecznych. Pojawienie się monografi i M. Tarkowskiego wypełnia dotychczasową lukę. Całość pracy Wydział Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w latach 1919-1939 podzielona została na wstęp, pięć rozdziałów i zakończenie. Opracowanie zawiera także Bibliografi ę (s. 309-332) oraz Indeks osób (s. 333-342). Dodać należy, iż materia dotycząca przedmiotowych zagadnień uzupełniona została przez liczne fotografi e, których spis znalazł się na s. 343-344. We Wstępie (s. 11-16) Autor przedstawił racje, które przemawiały za podjęciem się opracowania tytułowej problematyki oraz dokonał krótkiej charakterystyki każdego z rozdziałów. Warto podkreślić, że przygotowanie monografi i wymagało przeprowadzenia wielu kwerend w archiwach i bibliotekach. Bazę źródłową pracy tworzą przede wszystkim materiały na temat wileńskiego Wydziału Prawa i Nauk Społecznych znajdujące się w zasobach Litewskiego Centralnego Archiwum Państwowego w Wilnie (Lietuvos Centrinis Valstybės Archyvas). Cenne okazały się również dokumenty zdeponowane w Litewskim