CUMHURİYETÇİ DÜŞÜNCE GELENEĞİ VE MACHIAVELLI'İN ÖZGÜNLÜĞÜ

Özet Bu makalede Machiavelli'nin ahlak ve siyaset üzerine görüşleri ayrıntılı bir şekilde ele alınarak cumhuriyetçi özgürlük ve kurucu lider temalarının bahsi geçen düşünüş içerisinde yeri tartışmaya açılacaktır. Machiavelli'nin devleti kuran prensten tam olarak ne beklediği ve bu bağlamda kurucu liderle cumhuriyetçi hassasiyet arasında gerilim olup olmadığı meselesi yürüteceğimiz tartışmanın temelindeki sorunsalı karakterize eder. Tabii böylesi bir sorunsal virtue ve fortuna gibi kavramları irdelemeyi ve hikmet-i hükümet özelinde Makyavelizmin sınırları hakkında konuşmayı zorunlu kılar. Sonuçta varacağımız yer ise kurucu lider imgesinde kristalize olan güçlü prens özleminin Machiavelli felsefesi içerisinde araçsal bir değere sahip olduğu üzerinedir. Abstract In this article, the thoughts of Machiavelli on ethics and politics will be addressed in detail and the republican freedom and founder leader themes will be opened to discussion with regards to the mentioned thought. The main problematic on the base of the discussion is characterized by the issues that what Machiavelli expects from the prince who is the founder of the state; and in this respect whether there is a tension between the founder leader and republican sensibility. Of course, such a problematic necessitates to examine the virtue and fortuna concepts and to talk about Machiavelli on the basis of reason of state. As a result, we will come to a conclusion that the strong aspiration of prince which is crystallized in the founder leader image has an instrumental value in Machiavelli philosophy.

2018

Siyaset bilimi disiplini tarihinde hükmedene devlet yönetimi ile ilgili tavsiyeler verme düşüncesi üzerine kurulu eserlerin önemli bir yer kapladığını söylemek mümkündür. Siyasetname ve Hükümdar'ı nitelikleri ve kapsamları itibariyle bu eserlerin en önemlileri arasında saymak mümkündür. Bu çalışmada söz konusu iki eser üzerinden Machiavelli ve Nizamülmük'ün devlet yönetimine yönelik düşünceleri ve tavsiyeleri incelenmektedir. Devletlerin nasıl yönetilmesi gerektiği ile ilgili fikirler sunan Nizamülmülk ve Machiavelli, düşüncelerinin ve tavsiyelerinin benzeştiği ve farklılaştığı konular üzerinden karşılaştırmalı bir analize tabi tutulmaktadır.

Amme İdaresi Dergisi, 2004

Ikeı:' Bu çalışmada' temel. o/qrak siYasal liderlilc, etiği üzerinde durulmakttidır..Siyasi veya yöneisel etik bakımından teleolojilcetik ve deontolojilc etüc ,iici ana temeli oluşturur. Gerek Machiavelli gerekse· Weber bu açıdan teleolojüc etiğin önemlitemsilcileri arasın.. da yer alır. Birbirlerinden farldı dönemlerde)'Olam,., Oımalarına rağmen siyasetçilerin davranışlarının nasılolması getektiği konusunda aralarında ilginç benzer/ileler Vardır. Siyasetin değişken dolası, siy4fetçilerin bU,değişken ortamda nasıllu:ıreket etmeleri ge rektiği, bazı durumlarda siyasetçilerin IJnemli etilc i/cilemlerle lcarşı kDriıya kalabilecek.. leri ve şiddeti bir yöntem 01artiJc. hangi durumlarda sınırlı olarak. kullanacaldarı gibi' hususlarda aralarında. önemli benzerlikler vardır. Her iici di1şliniir de siyasetçilerin belli. derecelerde ~zorunlu kalmaları' halinde ahlaki serbestiye s.ahip olinaları gerektiğini kabul etmişlerdir. Gerçekten de özellikle uluslararası politikada lilke çıkarları her zaman iyi ve kötii ara sında birinin seçilmesine imkOn vermez. Bazen çok sayida kötii arasUJda tercih yapma. durUmuyla karşılaşılabilir. Işte bu gibi durumlarda "ehVeni şer-i" tercih etmek ahlaki bakımdOn problemli olsa' dapolitilc balamdan gereklidir. Aks; takdirde laırarsalık gibi çok daha biiyilJc politilc sorunki,rla karşılaşma ihtimali vardır.. AlUlhııır SI'f,C;;kıe~: Siyasi liderlik etiğ;,' teİe.olo}üc etilc, etik. ilcilemler, Machiavelli, Weber, zorunlUluk ahlaıcı: soru.mluluk ahlakı, lastnet (şans), irade. GİRİş Siyasal ahlak, sürekli canlılıAını.· koruyan bir' tartışma kdnusli nitelilindedir.. Son zamanlarda dUnyada.gilncellikkazaninasının n~eni, ABD'nin Irak'a yöne lik sözde demokrasi getirmeye' dönnk politikaların Y9Aun bir şekilde soi'gulan masıdır. Ülkemizde ise 'siyasal etik tartışmaların. yolunlaşmasında bu etkenin yanı sıra siyasetçilerift"yolsuzluk" olaylarında adlarının sıkça geçmesi ve ülke nin uzun bir süreden-beri "kötü yönetilmesi" ol~unun da katkısı-vardİr.. Siyasal veya yönetsel etik bakımından iki ana yaklaşımın oldulU genel' ola rak kabul edilir. ,Bunlardan' birincisiteleol()jik, dileri ise deontolojik etiktir. Machiavelli ve Weber teleolojik etiAin iki ana kolundan biri olan egoizın akımı-Doç. Dr., MuAla Üniversitesi IIBF. [email protected] A",,,,~ idııreş; Dergisi., Cill 37 Sııy. 2 HIIUf'iUl2004, so 13-30.·

PRENS / IL PRINCIPE - NICCOLÒ MACHIAVELLI, 2018

Machiavelli’nin şaheseri sayılan Il Principe ya da Latince başlığıyla De Principatibus, yazarın aktif politik faaliyetlerden uzaklaştırıldığı dönemde mecburi ikamette bulunduğu San Casciano’da kaleme alınmış ve ölümünden sonra yayımlanmıştır. Machiavelli’ye göre, olması istenenle gerçekleşen birbirinden farklıdır ve yazarlar hep olayların ideal ya da arzu edilen şeklini anlatırlar. O ise kendince bu tutumdan uzak durmuş, eserinde günlük meselelere tarihsel örneklerden hareketle gerçekçi yaklaşımlarda bulunmuştur. Diğer taraftan aşırıya kaçan görüşleri, keskin üslûbu yüzünden sıkça ağır eleştiri ve saldırılara maruz kalmış, hatta dinsiz, ahlâksız, paganist ve kötücül olmakla suçlanmıştır. Muhalifleri tarafından politikada amaca ulaşmak için ahlâksız bile olsa her türlü aracı ve yolu kullanmanın mubah görüldüğünü ifade eden, küçümseyici ve ithamkâr tınılar da içeren Makyavelizm terimiyle tanımlanan düşünceleri zaman içinde öğretileşmiştir. Aslında o, politikayı ahlâktan ve dinden ayırmış, seküler bir dünya görüşü ile “ideal”in değil “gerçek”in peşine düşmüş, hem tarihin hem de çağının meselelerini anlamsız güzellemelerin arkasına saklamak yerine olduğu gibi sunmaya, sonuçlarını tarafsız bir gözle değerlendirmeye çalışmıştır. Ahlâksız değil ahlâkdışı, dinsiz değil dindışı yaklaşımlarıyla çalışmalarına bilimsel temel kazandırmış, böylece “modern politika bilimi”nin kurucuları arasında yer almayı başarmıştır.

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat AraĢtırmaları

Bu makalede siyasetin dayandığı değerlerden "adalet" ve "erdem" iki farklı kültüre ait metinler aracılığı ile anlamaya çalışılmıştır. Söz konusu metinlerden biri İtalyan siyasetçi, düşünür Machiavelli 'nin "Hükümdar"ı, diğeri Osmanlı'nın iç sorunlarının yoğun yaşandığı dönemde Sultan IV. Murat'ın danışmanı olan Koçi Bey'in yazdığı Raporlardır. Her iki yazarın metinlerinde belirlenen sorunlar, sunulan öneriler ve kullandıkları üslup da incelenmiştir. İnceleme sonunda görülmüştür ki, Batı kültürü ile Doğu kültürü siyasette farklı değerlere referans vermektedir. Batı kültürü varoluş süreci içinde insanı günahkâr bir varlık olarak algıladığı için, insanın kötülüğünü öne çıkarmış ve ona düşmanca davranmayı mümkün kılan, amaçlara ulaşmak için araçların meşruluğunu önemsemeyen bir anlayışı geliştirmiştir. Buna karşılık Doğu kültürü -bizim inceleme alanımız olan Osmanlı-din ve devlete hizmeti esas alan, adalet ve ahlaki değerler karşısında daha hassas, kötü insanların farkında olarak iyilerin, mağdurların korunmasını amaçlayan bir anlayışa sahiptir.

2022

In this study, firstly, by examining the political theories of Machiavelli, who has an important place in the history of politics, the reasons for his being the founder of modern political science will be tried to be explained through the concepts of virtue and fortune, and his views that reveal the reasons for the success and failure of the rulers will be examined through his related works. Machiavelli's political theory will be the main topic of this study, since Machiavelli, who put forward his own political theories as a result of comparative historical analysis, rejected the political theories of his age, and provided the start of a new era in the field of politics with a positivist approach and still maintains its importance for today's political theory. Machiavelli's positivist approaches in the field of politics and her thoughts on the qualities of the ruler will be discussed in the first chapter, where he will be positioned as the founder of modern political science. In the following parts of the study, it will be examined to what extent the philosopher and poet Dante, who took an active role in the politics of his age influenced the political philosophy formed by Machiavelli, and the extent of this effect will be evaluated. Dante, as the excluded name of his period, paved the way for secularism secular political approach of Machiavelli and made the theology and philosophy with the aid of reason the basis of his political views. In this context, the influence of Dante's work De Monarchia (On Monarchy), in which he wrote his political views and was censored and banned by the Pope due to these views, will be examined.

Bu metnin hazırlığında, çalışmalarından büyük ölçüde yararlandığım Sayın Ali BOZOĞLU ile Doç. Dr. Sayın Gül KÖKSAL'a en derin şükranlarımı sunmayı bir borç biliyorum. Camialtı Tersanesi, Haliç'in kuzey kıyısında, Atatürk Köprüsü'nden başlayıp Hasköy'e kadar uzanan yaklaşık 2 km'lik kıyı şeridinde konumlanmış olan Tersane-i Âmire'nin önemli bir parçasıdır. Toplam 51 hektar büyüklüğündeki bir alan üzerinde ve Haliç, Camialtı, Taşkızak ve Hasköy Tersaneleri'ni de kapsayan Tersane-i Âmire (ya da bilinen diğer adlarıyla Haliç veya İstanbul Tersaneleri) İstanbul'un fethinden hemen 2 yıl sonra kurulmuş; Osmanlı İmparatorluğu'nun Yükselme Devri'nde hızla gelişerek, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Hasköy'den Azapkapı'ya kadar uzanan sahada yaklaşık 300 gemi inşa gözü ile dünyanın en büyük tersanesi haline gelmiştir. Akdeniz'i askeri açıdan bir " Türk Gölü " haline getiren güçlü Osmanlı Donanması Tersane-i Âmire'nin ürünü olup; tersane değişik zaman dilimlerindeki yenileme, geliştirme vb. değişim ve dönüşümlerle günümüze kadar ulaşmıştır. Fatih'in o zamanlar Kadırga'da yer alan tersanede inşa edilen ve denize indirilirken batan bir gemiye kızarak verdiği emir üzerine kurulmuş olduğu rivayet edilen Tersane-i Âmire'nin yayılı bulunduğu alan, yüzyıllar süren bu değişim ve dönüşümler sonucunda, günümüzün mevcut gemi yapım, bakım ve onarım tesislerini içeren teknolojik alt yapının sahibi haline gelmiştir. Tabii ki, Bizans ve Osmanlı klasik dönemlerinden kalan tarihsel nitelikteki çok önemli kalıntılara da sahiptir. Gemi yapım, bakım ve onarımı faaliyetinin yanı sıra, tersane ve gemi/deniz personelinin (o günkü yaygın söyleyişle " bahriye " nin) ve onların aileleri ile çevrede yerleşik halkın sağlık sorunları, eğitimi vb. hep tersane bünyesinde karşılanmıştır. Tersane, Osmanlı döneminde kentin büyük programlı inşaat işlerinde de hizmet vermiş; okul ve hastane yapıları gibi kent içinde ve kıyısında yapılan inşaatlara yardımcı olunmuş; cami, külliye gibi büyük yapılara malzeme iletimi ve taşıma işinde, kale çizimi gibi teknik konularda, kazıklı temel, köprü, duba vb. yapımında da önemli roller üstlenilmiştir.

Madencilik, yeraltındaki cevherlerin araştırılması, çıkarılması ve işletilmesiyle ilgili teknik ve yöntemlerin bütünüdür. Tarihte bilinen en eski maden Güney Afrika’da Esvatini’deki Aslan Mağarası'dır. 43.000 yıllık olduğu radyokarbon tarihleme yöntemiyle tespit edilen bu sahada, Paleolitik dönem insanları demir içeren hematit madeni çıkarmışlardır. Benzer yaşlardaki Neandertal dönem insanların silah yapımında kullanılmak üzere çakmak taşı madenciliği yaptıkları sahalar Macaristan’da’da da bulunmuştur. Bu kadar uzun bir süredir insanlık tarihine yön veren madencilik endüstrisinin yaşam tarzımız için ne kadar önemli olduğu bilinmektedir.

Kent meydanları kentsel açık yeşil alanların en etkin elemanlarındandır ve kentlilerin sık kullandığı, kent merkezlerine konumlandırılan alanlardır (Şavklı ve Yılmaz, 2013). Kent meydanlarında, törenler, kutlamalar ve buluşmalar yapılır. Kentte yaşayanların yanı sıra belirli süreli ziyaretçilerin ve turistlerin de merak duyduğu yoğun şekilde kullanılan meydanlar kamusal alan olarak adlandırılır. Kentsel kimliği yansıtan bu alanlar toplumsal ve çevresel açıdan alanın kültürünü yansıtacak şekilde ele alınıp uzun vadeli planlamaları yapılmalıdır (Koohsari vd., 2015; Sağlık vd., 2016b). Eski tarihlerden günümüze kadar meydanlar, merkezi konumda olmaları nedeniyle hem kentlinin hem de yerli yabancı turistlerin buluşma noktaları, kullanıcıların dinlendikleri ve kentte olup biteni izlemek amacıyla duraksadıkları ve daha birçok amaçla kullanılan mekanlardır (Moughtin vd., 1999; Moughtin, 2003; İnceoğlu ve Aytuğ, 2009). Meydanlar genellikle kent içindeki yapılardan ve insanlardan geriye kalan belirli ölçekteki boşluklardır (Stocco vd., 2015; Sağlık vd., 2016b). Aynı zamanda meydanlar, kentli tarafından özel günlerde sosyal, kültürel, siyasal ve ticari amaçlar için kullanılan, kentsel yaşamın geçtiği önemli kamusal mekânlardır (Özer ve Ayten, 2005). Rob Krier’e göre, insanların kent alanlarını meydanlarla kullanmaya başlamış olabileceği görüşünü ortaya atmaktadır. Krier, meydanların, insanların açık bir alanda toplanmaya başlamasıyla oluştuğunu savunmaktadır. Kent içinde bulunan bu alanın dışarıdan gelecek zararları önlemek için dış hatları küçülterek iç alanın korunması sağlanmıştır. Bu iç alan zamanla kutsal mekanların inşası için seçildiği ve bu mekanların çevresine evlerin inşa edilmesiyle meydan kavramının oluştuğu Krier tarafından dile getirilmektedir (Krier, 1979). Meydanlar kentlinin kullanım yoğunluğuna göre büyüklük göstermektedir. Kent meydanları, kentliye kapalılık hissi vermesi sebebiyle diğer açık alanlara nazaran farklılık göstermektedir. Bu yüzden meydanların büyüklüğü kullanıcı sayısıyla eş değer olmalıdır (Moughtin, 2003). Çalışma Çanakkale kentindeki Cumhuriyet Meydanı üzerinde yürütülmüştür. Seçilen alanda, meydanın tarihi gelişimi, bitkisel ve yapısal peyzajı, donatı elemanları (aydınlatma, tanıtım elemanları vs.) ayrı başlıklar altında incelenmiştir.

2020

Yayımlanmamış Taslak Makale