İşgallerin Dini Yapıya Etkileri: Afganistan Örneği

Dindarlık Olgusu , 2006

K u r ' a n A r a ş t ı r m a l a r ı V a k f ı K U R A V GĐRĐŞ Bir sistem özelliği gösteren dini yapı, Türk toplum yapısı içinde alt bir sistemdir. Bu yapı Türklerin müslüman olmadan önce yaşadıkları sosyo-kültürel hayattan başlayarak günümüze kadar gelen tarihî süreç içinde yapısallaşarak kendine özgü bir tip ve model oluşturmuştur. Bu bakımdan günümüzdeki mevcut dinî yapı, Türk toplumunun sosyal ve kültürel tarihiyle yakından ilgilidir. Bu gün yaşanılan dinî hayat geçmişin izleri, günümüzün baskısı ve geleceğin kaygılarıyla şekillenmektedir. Bu çerçevede, bin seneyi aşkın bir süre içinde vuku bulan dinî yapısallaşma süreci, ülkemizdeki mevcut dinî yapının çözümlenmesinde hayatî bir öneme sahiptir. Bu dinî yapısallaşma sürecinin temel parametreleri Đslâmiyet Öncesi Türk Đnanç Sistemi ve Đslâmlaşma. Đslâmiyet Dönemi Alevî-Bektaşî ve Sünnî Farklılaşması, Đslâmiyet Dönemi Mektep-Medrese ve Tekke-Zaviye Farklılaşması ve Batılılaşma Dönemi olarak sıralanabilir. Bu faktörlerin her biri dinî yapıyı çeşitli oranlarda etkileyen bağımsız değişkenler konumundadır ve bu değişkenler etki eden faktör olarak dinî yapıyı hâlâ tayin etmede müessirdirler. Bildiride bu tarihsel süreç göz önüne alınarak Türkiye'de yaşanan mevcut dinî yapı, dinî hayatla ile ilgili sekiz ayrı bölgede yapılmış deneysel din sosyolojisi araştırmasının bulguları kullanılarak tasvir edilmeye çalışılacaktır. Yapılan her bir araştırma tabiatıyla kendi bölgesini gözlem alanına taşımış ve her bir araştırmanın ulaştığı neticeler yine kendi araştırma alanını aydınlatmıştır. Bu durumun menfi etkisini en aza indirebilmek gayesiyle Türkiye'nin doğu, batı, kuzey, güney ve orta bölgelerinden örnekler seçilmiştir. Seçilen örneklere bakıldığında Đzmir metropol olmak üzere Konya, Çorum, Erzurum, Rize vilâyet; Gerede Bolu'ya bağlı geçiş bölgesi olarak nitelendirilebilecek ilçe; Yeni Yayla, Adana merkeze bağlı, Söğütlü ise Adana'nın Karaisalı ilçesine bağlı, geleneksel toplum yapısının hâkim olduğu köy birimleri olarak karşımıza çıkar. Ayrıca sekiz bölgeden Antalya Elmalı yöresindeki Abdal Musa Tekkesi özellikle Alevî-Bektaşî geleneğini yansıtması açısından önemli-

2021

İslam Dininin Moğollara Etkisi / 147 süre sonra eski dinlerine dönmüşlerdir. Moğolların kutsal saydıkları Cengiz Yasasının bazı maddelerinin Kur'an-ı Kerim ve Hadislerde benzer noktaların bulunmasının Moğolların İslamiyet'i kabul etmelerinde etkisinin olup olmadığı incelenmiştir.

DİVAN ŞİİRİNİN OLUŞUMUNDA DİNİ DÜŞÜNCENİN ŞAİRLER ÜZE-RİNDEKİ ETKİSİ

DİVAN ŞİİRİNİN OLUŞUMUNDA DİNİ DÜŞÜNCENİN ŞAİRLER ÜZE-RİNDEKİ ETKİSİ Öz Divan şiirinin oluşumunda dini düşünce önemli bir etkiye sahiptir. Türklerin İsla-miyeti kabul ettikten sonra İslam kültürü etkisine girmeleri sanata ve edebiyata da etki etmiştir. Divan şairleri hem dini konuları işlemek amacıyla eserler ortaya koymuşlar, hem de dini düşünceyi şiirlerine yansıtmışlardır. Bu yönüyle dini dü-şünce şiirin şekil ve içeriğine yön vermiştir. Bu şekil ve içeriğe yön vermede Ku-ran-ı Kerim ve Hadisler yol gösterici olmuştur. Kuran ve hadisler söz ve mana yö-nüyle divan şairlerinin şiirine güç katmıştır. Dini düşüncenin beslendiği en önemli kaynaklardan biri de tasavvuftur. Tasavvuf Allah'a ulaşma çabasında takip edilen yoldur. Bu yol aşk yoludur. Nefsi terbiye ederek gönlü olgunlaştırma yoludur. Divan şiirinde tasavvuf sanatın ilham kaynağıdır. Şairlerin söyleyişine yön verir. Ta-savvuf şiirde anlam derinliği oluşturmaya zemin hazırlar. Bazen de tasavvuf şiirin bizzat konusunu oluşturur. Yani şair tasavvufi düşünceyi anlatmak için şiir yazar. Ayrıca diğer İslami ilimlerin de benzer şekilde divan şiirine kaynaklık ettiği görü-lür.

TYB AKADEMİ, 2016

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2022

Hegemonic Mechanism in Religious Groups Abstract The purpose of this article is to reveal the effects of the social structural basic elements of religious groups on the members, the motives that enable the members to turn to religious groups, the elements that enable them to integrate with the group, and to determine whether these factors lead to a hegemony in the members and to examine whether these hegemonic elements direct the members through a functioning mechanism. In the article, the structural features of the groups and the attitudes and behaviors of the members towards the groups are discussed with a theoretical social psychological approach. In this context, obedience, submission, identification and adoption, interactions between group-members and forms of relations between groups, especially social influence and compliance, are investigated in relation to the concept of hegemony. In the article, the ideal type method was used within the framework of the interpretive social scientific approach. In this context, the studies carried out for orders and communities in Turkey were examined by document analysis method, and at the same time, the features that could lead to hegemony were collected under ten headings, taking into account the various observations of the researcher. Keywords: Sociology of Religion, Religious Groups, Social Psychology, Hegemony, Order, Community, Ideal Type. Öz Bu makalenin amacı; dinî grupların sosyal yapısal temel unsurlarının üyeler üzerindeki etkilerini, üyelerin dinî gruplara yönelmelerini sağlayan güdüleri, grupla bütünleşmelerini sağlayan ögeleri ortaya çıkarmak ve söz konusu faktörlerin üyelerde bir hegemonyaya yol açıp açmadığını belirleyerek bu hegemonik unsurların bir işleyiş mekanizması üzerinden üyeleri yönlendirip yönlendirmediğini inceleme altına almaktır. Makalede grupların yapısal özellikleri ve üyelerin gruplara yönelik tutum ve davranışları teorik açıdan sosyal psikolojik bir yaklaşımla ele alınmaktadır. Bu kapsamda sosyal etki ve uyma konusu başta olmak üzere itaat, boyun eğme, özdeşleşme ve benimseme olguları, grup-üye arasındaki etkileşimler ve gruplar arası ilişki biçimleri hegemonya kavramıyla bağlantılı olarak araştırılmaktadır. Makalede yorumlayıcı sosyal bilimsel yaklaşım çerçevesinde ideal tip yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda Türkiye’deki tarikat ve cemaatlere yönelik gerçekleştirilmiş çalışmalar doküman analizi yöntemiyle incelenmiş, aynı zamanda araştırmacının çeşitli gözlemleri dikkate alınarak hegemonyaya yol açabilecek özellikler on başlık altında toplanmıştır. Anahtar Kelimeler: Din Sosyolojisi, Dinî Gruplar, Sosyal Psikoloji, Hegemonya, Tarikat, Cemaat, İdeal Tip.

Din, bireyin hayatında olduğu kadar toplumsal, ekonomik ve siyasal hayatın önemli kurumlarından biri olarak kabul edilmektedir. Din, bireyin tutum ve davranışlarında, sosyal ilişkilerinde, ekonomik hayatında ve siyasal hayatında belirleyici bir rol oynamaktadır. Fakat bireylerdeki dini yönelimin boyutları onların siyasal hayatlarını farklı olarak etkilemektedir. Bu nedenle bu çalışmanın amacı bireylerin dini yönelimlerinin siyasal katılımları üzerindeki etki ve ilişkisini incelemektir. Çalışmada Harlak ve Eskin (2018) tarafından geliştirilen dini yönelim ölçeği ve Keçe ve Dinç (2015), tarafından geliştirilen demokratik katılım ölçeğinin siyasal katılım boyutu kullanılmıştır. Araştırma grubu Tokat ilinde yaşayan 148 kadın, 255 erkekten oluşmaktadır. Araştırma ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırma sonuçları SPSS programı yardımı ile analiz edilmiştir. Çalışma alanyazında dini yönelim konusunda yerel düzeyde vatandaşlara yapılan ilk çalışmalardan biri olduğundan literatüre katkı sunacağı düşünülmektedir. Araştırmaya göre bireylerin dini yönelimlerinin siyasal katılmaları üzerinde orta düzeyde fakat negatif yönde anlamlı bir ilişkisi olduğu söylenebilir. Ayrıca bireylerin dini yönelimleri boyutları siyasal katılma boyutları üzerinde genel olarak negatif bir etkiye sahiptir.

Müslüman Toplumların Modernleşmesi, 2022

Devrimleri ile Aydınlanma Felsefesinin neticesinde meydana gelen uzun soluklu bir değişim süreci üzerine yükselmiştir. Literatürde bu değişim sürecinde ortaya çıkan yeni zihniyete modernite ve bu zihniyete göre hayatın tüm katmanlarının şekillen(diril)me sürecine modernleşme denilmektedir. Yeni bir zihniyet olarak modernitenin 19. yüzyıldan itibaren tüm dünyayı etkisi altına alarak küresel bir değişime yol açtığı söylenebilir. Dolayısıyla devrimsel, küresel ve homojenleştirici bir süreç olarak nitelendirilen modernleşme, Batı'daki modern toplumun oluşum sürecine işaret etmesinin yanı sıra Batı dışı toplumların Batı'yı örnek alarak değişme çabasını anlatmak için de kullanılmaktadır. Bu kitapta, Osmanlı bilginleri tarafından seyl-i huruşan olarak nitelendirilen söz konusu değişim vetiresinin Müslüman toplumlara taş(ın)ma süreci, konuların uzmanlarınca tahlil edilmektedir. Müslüman toplumların son iki yüz yıllık değişim sürecini Türkiye, Mısır, İran, Afganistan, Azerbaycan, Lübnan ve Endonezya örnekleri üzerinden ele alan bu kitap modernleşme konusuyla ilgilenen herkesin istifade edebileceği bir kaynak niteliği taşımaktadır.

İSTEM

Another factor that has an impact on the architecture is "madhabs" that emerged for various reasons after the death of the Prophet Muhammad (p.b.u.h). In this study, we will try to explain the effects of the "madhab" on mosque architecture using Morocco as a case study where the Maliki madhab is largely prevalent.

Öz İslamiyet'in yaygın olduğu coğrafyaya bakıldığında mimarînin bölgelere göre farklı özellikler gösterdiği görülür. Çünkü bir mimarî eser bulunduğu yerin coğrafî ve iklim özellikleri, tarihçesi, eseri inşa eden toplumun inanç kaideleri, kültürü, gelenek ve görenekleri ile sosyal hayatların-dan izler taşır. Mesela 16. yüzyılda Osmanlı döneminde yapılan bir câmi ile İran'da Safevîler tarafından yapılan bir câmi ya da Kuzey Afrika'da Fas'ta Sâ'dîler döneminde yapılan bir câmi mimarî olarak birçok farklılık gösterir. Hepsi câmi olmasına ve aynı zaman diliminde inşa edil-melerine rağmen yukarıda değindiğimiz farklılıklar sebebiyle o coğrafyaya has özelliklerle bi-çimlenir. Hazreti Peygamber (s.a.s)'in vefatından sonra çeşitli sebeplerle ortaya çıkan mezhepler de mimarîyi etkileyen bir başka husustur. Bu araştırmamızda Fas coğrafyasını esas alarak bölge-de yaygın olan mezhebin câmi mimarîsi üzerine etkilerini örneklerle açıklamaya çalışacağız. Anahtar Kelimeler: Mimarî, câmi, mezhep, Malikîlik, Fas. Abstract The Impact of Madhab on Islamic Architecture: The Mosques of Morocco as a Case Study When we take a look at the regions where Islam is widespread, we see that the architectural styles vary from region to region. The reason is that the geographical location, climatic conditions and historical background of a place; the beliefs, culture, customs of the society and its social life have an impact upon the architecture. In this respect, when we examine a sixteen-century mosque which was built by different dynasties such as; Ottomans, Safavids of Iran or Saadians of Morocco, we realise that each of the mosque buildings has different architectural characteristics. Although all of them were built as mosques and constructed in the same time frame, each of them has been shaped by regional traditions of the place where it was built, as ARAŞTIRMA Research

Uluslararası mülteci rejimi, 1990’ların başından itibaren gönüllü geri dönüşü en çok tercih edilen kalıcı çözüm olarak benimsemiş ve 2002 yılından itibaren de, 4R programı kapsamında menşe ülkedeki faaliyetlerini arttırarak, bu dönüşlerin sürdürülebilir olmasını sağlamayı amaçlamıştır. Rejimin uyguladığı bu “çözüm” stratejisi, literatürde olumlu ve olumsuz çeşitli yorumlarla değerlendirilse de, rejimin bu stratejideki başarısı analitik olarak incelenmemiştir. Bu çalışma rejim etkinliğini, 2002–2010 yılları arasında Afganistan’a yapılan toplu dönüşleri, gönüllülük esası ve sürdürülebilirlik bakımından inceleyerek sorgulamaktadır. Analiz, uluslararası mülteci rejiminin Afganistan örneğinde etkin olmadığı sonucuna ulaşmakta ve daha etkin bir mülteci rejimi için devletlerarası işbirliğinin ortak çıkar yerine ortak insani bilinç temelli olarak tanımlanmasını önermektedir.