Osmanlı Dönemi Arap Şiirinde Taştîr

Osmanlı’da Ulûm-i Arabiyye, 2021

Arap edebiyatı tarihsel süreçte çeşitli aşamalardan geçerek günümüze değin varlığını korumuştur. Geçirdiği her bir aşamayla daha da zenginleşmiş, sosyal ve kültürel bakımdan birbirinden farklı kitlelere hitap eder hâle gelmiştir. Cahiliye dönemiyle başlayan süreç Sadru'l-İslâm, Emevî, Abbâsî dönemleri ve Abbâsîlerle hemen hemen eş zamanlı kabul edilebilecek olan Endülüs dönemleriyle devam etmiştir. Ardından farklı devletlerin kurulup yıkıldığı, Memlükler ve Osmanlıları da içine alan süreç başlamıştır.

Osmanlı Dönemi Arap Şiirinde dikkat çeken en önemli hususlardan biri bedî sanatlarının yoğun bir biçimde kullanılmasıdır. Şairler bir yandan önceki dönemlerde bilinen sanatlara şiirlerinde yer verirken diğer yandan da yeni sanatlar geliştirip Arap Edebiyatı’na katkıda bulunmuşlardır. Bu dönem şiirlerinde karşılaşılan sanatlardan biri de taştîrdir. İşte bu çalışmada Arap şiirinde taştîr farklı yönleriyle ele alınmıştır. Öncelikle kavramın Osmanlı dönemi öncesi Arap şiiri ve kaynaklarındaki kullanımına değinilmiş, ardından Osmanlı Dönemi Arap Şiirinde taştîr incelenmiştir. Bu bağlamda taştîr yapan şairlerin kullandıkları tekniklere işaret edilmiş ve taştîrin olumlu yahut olumsuz olarak şiirin anlamına etkileri tahlil edilmiştir. Son olarak da taştîrin tazmin ve muaraza gibi sanatlarla mukayesesi yapılmıştır. The most important issue which attracts notice in Arabic Poetry of the Ottoman Period is the use badi arts immensely. The poets have given the famous badi arts in the former periods a place in their poems. On the other hand they have improved new arts and they have made a contribution to Arabic Literature. In this article the issue of tastir in Arabic poem is handled from different viewpoints. Firstly, the usage of the tastir in classical poetry and in its sources is mentioned, and then, the conceptual meaning of tastir in Arabic Poetry of the Ottoman Period is discussed. After that the techniques which had used by poets in their poetries is indicated. Separately, the positive and adverse effects of tastir in the meaning of poetries is regarded. And lastly, the tastir is compared with some arts like tadmin and muarada.

Tarih İncelemeleri Dergisi, 2022

Öz Klasik dönem Osmanlı ordusunun seçkin birliklerinden olan eyalet askerlerinin önemli bir parçasını timarlı sipahiler oluşturur. Askeri görevlerinin yanında sefer zamanı dışında taşrada yerel bir kolluk gücü olarak, aynı zamanda tarımsal üretimin sürekliliği, vergilerin toplanması ve asker yetiştirilmesi ile ilgili sorumluluklarıyla da farklı bir hayatın gerektirdiği görevleri yerine getirirler. Timarlı sipahilerin savaş meydanlarındaki askeri rolleri ile ilgili değerlendirmelerle karşılaştırıldığında, taşrada barış zamanı nasıl bir hayatları olduğu sınırlı sayıda çalışmaya konu olmuştur. 16 yüzyıl sonları ve 17. yüzyıl ortalarına odaklanan bu çalışmada taşrada bir devlet görevlisi ve aynı zamanda bir köy sakini olarak timarlı sipahi ve çevresinde süren hayat ile ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir. Osmanlı toplumsal hayatının bir aktörü olarak tımarlı sipahi ve maiyetinin kırsaldaki hayatına dair ileride yapılacak çalışmalara katkı sunmak çalışmanın hedefleri arasındadır.

Türklük Araştırmaları Dergisi (11), 2002

2020

Varliga ilk adim attigi andan itibaren hayati seven insanoglu, yasi ilerle-dikce tanistigi ve baglandigi diger insanlarin sayisinin artmasiyla hayata daha da baglanmaktadir. Ancak ne var ki anne-baba, evlat-torun, es-dost yakinliklariyla senlenen hayatin sonunu ve ayriliklarin yakinlasmakta oldugunu haber veren ihtiyarlik gun icinde ikindiye, yil icerisinde de sonbahara benzemektedir. Karanlik gece ve soguk kislarin habercisi olan ihtiyarlik donemi beka arzusuyla coskun insan tabiati acisindan huzunlu bir donemi ifade etmektedir. “Yaslilik” olgusu, duygusal yogunluklardan hayatini alan edebiyatin dikkatini ceken temalarindan biridir. Hemen her dil edebiyatinda kendinden sikâyetle bahsedilen ihtiyarlik, ozellikle Arap edebiyatinda siklikla islenen konulardandir. Klasik Arap edebiyatinin buyuk sairlerinden neredeyse tamami ihtiyarliktan bahsetmistir. Ihtiyarlik onlarin gozunde cogu zaman tatli hayatin aci yonudur. Bu makalede klasik Arap siirinde sairlerin yaslilik konusunu nasil ele ...

Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (TUDED), 2023

İnsanoğlu yaratılışından bu yana; koruma, süsleme ve aksesuar biçiminde kullanılma, ruhen ve bedenen şifalandırma vb. özelliklere sahip olmaları nedeniyle kıymetli taşlara ilgi duymuştur. İnsanoğlunun bu ilgisi değerli taşlardan maddi manevi fayda sağlama çabasıyla sınırlı kalmamış; taşların özellikleri ve faydaları ile alakalı araştırmalar yapmasına ve taşlar hakkında eserler ortaya koymasına sebep olmuştur. Cevher-nâme adıyla bilinen bu eserler kıymetli taşlar hakkında bilgi, oluşumları, elde edildiği coğrafya, renkleri, çeşitleri, faydaları, kıymeti, saklama koşulları hakkında bilgilerin yer aldığı eserlerdir. Bu eserlerin çoğunluğu mensur olup manzum örnekleri çok az sayıdadır. Bu eserlerden yola çıkılarak incelenen belli başlı çalışmalar bizim de ilgimizi çekmiş ve çalışmamızın oluşmasına zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada cevher/mücevher anlamına gelen kelimeler Türk dilinin tarihsel dönemlerinde kullanılan şekilleriyle ele alınmış sonrasında ise değerli taşların (yakut, elmas, zümrüt) ve yarı değerli taşların (firuze, kehribar, akik, yeşim (nefrit taşı), zeberced, inci, perpi (yılan taşı), lacverd vb.) kullanım örnekleri Çağatay Türkçesi eserlerinden hareketle okuyucuya sunulmuştur. Bu sunum esnasında art zamanlılık yöntemiyle değerli taşın yer aldığı dönem ve eş anlamlı kullanım örnekleri çalışmaya eklenmiştir. Dönem sözlüklerinde yer alan kullanım örnekleri varsa bunlar da çalışmaya dâhil edilmiştir.

Kitap Bölümü, Küre Yayınları

Bu çalışma, klasik Arap edebiyatının önde gelen şiir antolojilerinden biri olan Mufaddaliyyât'ın zengin içeriğini ve tematik yapısını betimsel bir metodoloji ile analiz etmeyi amaçlamaktadır. Arap edebiyatında Muallakât'tan sonraki ikinci büyük şiir derlemesi kabul edilen eser, edebî değeri yüksek ve döneminin seçkin Arap şiirlerini içeren bir antoloji olma özelliği taşımaktadır. Araştırma dört bölümden oluşmaktadır: İlk bölümde klasik Arap edebiyatında antolojinin etimolojisi, tanımı, tarihi ve çeşitleri dönemin şiir antolojileri çerçevesinde ele alınmıştır. İkinci bölümde Mufaddaliyyât ve adının nispet edildiği Mufaddal ed-Dabbî hakkında eser-müellif ilişkisi bağlamında detaylı bilgiler aktarılmıştır. Üçüncü bölümde antolojide yer alan kasidelerin tarihsel ve coğrafi çeşitliliğini ortaya koyma amacıyla şairlerin kabileleri ve dönemleri hakkında bilgiler, divanlarına atıfta bulunarak sunulmuştur. Dördüncü ve en kapsamlı bölümde ise antolojideki her bir şairinin birinci kasidesi çalışmanın örneklemine dahil edilerek toplamda 66 kaside eserdeki numaralarına göre başlıklandırılmış ve ana temalarına göre tasnif edilerek konu bütünlüğü içerisinde tematik bir tahlille değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonucunda klasik Arap edebiyatında şiir antolojisi geleneğinin yeri ve önemine ayrıca Mufaddaliyyât'ın tematik bakımdan içeriği hakkında çıkarımlara yer verilmiştir. Antolojideki kasidelerin sayısı ve çeşitliliği dikkate alındığında bu bulgular Cahiliye Dönemi şiirinin genel özellikleri için de geçerli olduğu düşünülebilir.

eskieserler.com

Bu makalede, Arap Edebiyatındaki edebi sanatlar içerisinde önemli bir yeri bulunan istiarenin ortaya çıkışı ve bu sanatın, yirminci yüzyılda Arap dünyasında tanınan üç şairin şiirlerindeki yansımalarının modernizm kavramıyla ilişkileri ele alınmıştır.

2020

Toplumlarin sosyal yapisinin harci yahut temeli mesabesinde olan ahlaki erdem ve faziletler, kusaklar arasinda daha cok edebi eserlerle nakledilmektedir. Zira toplumlarin milli sermayeleri olan edebiyatcilar, yasadiklari donemde kendilerine tevarus eden ahlaki birikimi soz sanatlari ile yeniden cazibeli edebi bir kaliba dokup sunmaktadir. Cahiliye donemi de dâhil olmak uzere Araplar, sosyal iliskilerinde guzel bulduklari davranislari siir kaydiyla muhafaza etmeye calismislardir. Aile ici iletisimden guclu bir kabile reisinin huzurunda takinilacak tavra kadar pek cok gorgu kurali siirde nazmedilmis ve bu turden siirler Araplarin sosyal yasam rehberi haline donusmustur. Sadece siir degil mensur eserlerde de sosyal faziletlere dair ilgi cekici ibretlik hikâyeler ve yasanmis olaylara dair anlatilar bulunmaktadir. Musluman Araplarin henuz hicri ilk yuzyildan itibaren tanistigi servet ve beraberinde gelen sehirlesme, sosyalligin guclenmesi ve bundan mutevellit olarak da sosyal erdemlerin ...