Bektaşî Fıkraları ve Gülme teorileri

Journal of Turkish Studies, 2014

Jokes having the humor and entertainment factor have a great importance especially for the students attending primary and secondary schools. Jokes make children not only think but also laugh, and this affects the children's thinking skills to a large extent. The protagonist's attitude towards any problem, trial different ways for the solution of the problem and extraordinary perspectives create a good model for the students who read those jokes in the discovery of different reasons and results. The extraordinary manners and thoughts of the protagonists of the joke will be a model for the students, and their creative thinking skills develop, as well. That's why, the aim of this study is to examine the Bektashi jokes in terms of creative thinking skills and to detect how these jokes can be used in teaching Turkish. Document review which is one of the qualitative data collection techniques was used for this research study. The data of this research study have been gathered by evaluating the 389 Bektashi jokes which are in the 'Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları' prepared by Yıldırım (1999). "Characteristics of Creative Thinking Skills" developed by Temizkan (2011) was used as an instrument to gather the data for the study. According to the results of the study, "Approaching to the events from different viewpoints unlike other people" (f 81) has been detected as the most ranked characteristic of the creative thinking, and "Getting free from stereotypes, being different and standing out of the known" (f 2) has been found as the least ranked characteristic of the creative thinking. Bektashi jokes have been detected as the rich texts which can be used in in terms of developing creative thinking skills when the other characteristics are considered, too.

DergiPark (Istanbul University), 2023

In recent years, many of the critics made on our education system focus on the students' inability to come up with original ideas, the fact that they only memorize the information they want to be taught as it is, inability to make inferences from the information they have obtained, and inability to express themselves comfortably in front of a community. At this point, it is important for students to learn and develop their metacognitive thinking skills. It has been concluded by the studies conducted on the critical thinking skill among these skills that individuals who can think critically have high self-confidence and have courage to express their thoughts, can come up with extraordinary and original ideas, can make connections between information, produce alternative views with this information, offer solutions and show intellectual development. It is seen that these results mostly are in line with the results of the studies on humour genre's critical thinking aspect. In these studies, it is noteworthy that the researchers agreed that the most important features of the anecdote are that it is funny and that it makes people think about the main event and conflict it tells. These cases point to important premise parts about the use of humour in teaching critical thinking skills. In this sense in this study, in order to raise the type of student expected from our education system, answers were sought to the questions of whether the anecdotes told depending on the Bektashi type have an effect on critical thinking skills and whether these anecdotes can be used in teaching students critical thinking skills; it has been concluded in the aforementioned anecdotes that Bektashi anecdotes will contribute to the acquisition of this skill by the students, since Bektashi's unique, free and original thought examples, inquiring perspective, problem-solving skills, self-confidence in expressing feelings and thoughts, and critical thinker characteristics.

Türk kültürü sözlü gelenek içindeki yaratmaları bakımından son derece zengindir.

Turkish Studies, 2021

Humans have pondered a lot on how beginnings came about ever since they existed. Finally, they found an answer to this and formed creation stories. The basic principle of creation stories is how the cosmos comes into being. When they found the answer, they tried to find ways to sustain the energy of the beginning. Thus, man tried to obtain the energy of the cosmos at every individual threshold s/he passed, at every new beginning, in every new year. It is possible to see this rush and anxiety of people in their transition and abundance ceremonies. People organize entertainment to imitate the cosmos, and in these entertainments, they dance, exhibit some symbolic behaviors and laugh. It is important to answer the question of what laughing means in terms of our topic here. Apart from its everyday meaning, laughing must have a relationship with the creator, the chaos and the cosmos, on an archaic basis. Laughing releases an important energy that drives beings. In the transition from chaos to the cosmos, the energy generated by laughing is a means for a new beginning. It is seen that the functions of laughing that remind the cosmos, regenerating, creative and curative are used consciously or unconsciously in all areas of human life, creation myths, myths, ceremonies. This situation draws attention in epics, one of the most important genres of Turkish folk narratives. In this study, the traces of "laughing" behavior will be tried to be followed in spring holidays, that herald abundance, parades and epics based on creation myths and mythical stories, and it will be tried to reveal what purpose laughter serves in all these folkloric products.

Anadolu Türklüğünün kendi iç dinamikleri bağlamında oluşturduğu bir tip olan 'Bektaşî' fıkra tipi, tarihimizin farklı dönemlerinden bugüne dek geçerliliğini korumayı başaran sitemleri, itirazları, naif nükteleri ile halkın eleştirel sesi olma özelliğini hâlâ sürdürmektedir. Genel olarak Bektaşî fıkraları Osmanlı klasik dönemine işaret eder gibi algılansa da, bu çalışmada söz konusu fıkraların teşekkülüne zemin hazırlayan etkenler daha erken bir aşamaya, tarikatın teşekkül sürecine inilerek değerlendirilecektir. Böylelikle siyasal otoriteyle gerilimli, çoğu kez ona karşı alaycı, dinsel açıdan amelî manada genel toplum yapısından farklı bir görünüm arz eden; hatta bazen yaradan ile de senli benli konuşan Bektaşi tipini oluşturan şartların daha anlaşılır olması amaçlanmaktadır.

2011

Bektaşilik ve kaynağını arap fütüvvetinden almakla birlikte, zamanla başta şecere-nâmeler olmak üzere yerli kaynaklarını ve kültürünü oluşturmayı başaran türk ahiliği, türk toplumunu uzun süre etkileyen iki kardeş oluşum olarak temayüz etmektedir. ahilik, erkân ve âdâbı ile tarihi süreç içinde yok olmuş bir oluşum iken Bektaşilik ciddi dönüşüm ve değişimler geçirmiş de olsa varlığını hâlâ devam ettirmektedir. Bununla birlikte alevîlik gibi Bektaşilik hakkında da bilgilerin daha ziyade şifahî (sözel) yolla günümüze aktarıldığı da söylenegelen hususlardandır. Bu hükmün haklılık payı olmakla birlikte Bektaşilik büsbütün yazılı kaynaklardan yoksun bir tarikat değildir. Bektaşilik kültürünün özellikle ritüellerini anlamada kayda değer yazılı kaynaklarından birini de "fütüvvet-nâmeler" oluşturmaktadır. Bu yazının konusunu, sayısı çok da fazla olmayan anonim bir el yazması Bektaşi fütüvvet-nâmesinin değerlendirilmesi ve metni oluşturmaktadır.

2020

ÖZ Kısa, nükteli hikâyecik anlamına gelen ve insanlar üzerinde gülme etkisi gösteren türlerden biri fıkradır. Fıkralar kısa ve özlü yazılar olmalarına rağmen geniş bir inceleme alanına konu olmuştur. " Gülme " ve " mizah " da bu inceleme alanlarından biridir. Bu çalışmada, temel gülme kuramlarından biri olan Uyumsuzluk Kuramı, Bektaşî fıkralarına uygulanmıştır. Bektaşî fıkralarında gülmeye ne-den olan zıtlık ve aykırılıklara neyin sebep olduğu sorusuna Uyumsuzluk Kuramı vasıtasıyla cevap aranmış ve bazı sonuçlara ulaşılmıştır. Uyumsuzluk Kuramının temeli insanların beklentilerine uy-mayan bir durum karşısında verdiği tepkiye dayanır. Bektaşî fıkralarında gülmeye neden olan temel nokta umulan ve bulunan arasındaki uyumsuzluktur. Bektaşî fıkralarındaki Bektaşî tipi Türk şehir kültürünün yarattığı bir tiptir. Toplum, eleştirmek istediği, beğenmediği fakat söyleyemediği şeyleri bu tip üzerinden dile getirir. Bektaşî tipinin toplumda var olan genel ahlak kurallarına karşı çıkışı ve bu kurallara uygun hareket etmeyişi çatışma yaratır. Bektaşî fıkralarındaki bu uyumsuzluk ve karşıtlıkların, insanların gülme mekanizmasını harekete geçirdiği saptanmıştır. Zaten Bektaşî tipi Allah'la senli benli konuşması, dini kendine göre algılaması ve yorumlaması, giyinişi, yaşayışı kısacası her şeyiyle başlı başına bir uyumsuzluk kaynağıdır. Uyumsuzluk Kuramında da temel olan insanların fıkranın sonunda beklediği sonuca varması değil bunun tam tersine hiç beklemediği, sürpriz bir sonla karşılaşmasıdır. Sürpriz son okuyucunun/dinleyicinin algısında beklenmedik bir değişikliğe yol açar ve onun gülmesini sağlar. Anahtar Kelimeler Uyumsuzluk Kuramı, Bektaşî fıkraları, Bektaşî tipi, mizah, gülme. ABSTRACT One of the types which means a short humoristic story and makes people laugh is the joke. Even though jokes are short and simple writings, they are the subject of a wide analysis area. " Laughter " and " humor " are one of these analysis areas. One of the basic theories of comedy, the incongruity theory was applied in the jokes of Bektashi. An answer to the question what is the reason of contrast and contradiction that causes humor in Bektashi jokes is seeked with the incongruity theory and it is reached to some results. The incongruity theory is based on the reaction of people against a situation which does not meet their expectations. The essential point causing humor in Bektashi jokes is the incongruity between the expected and encountered situation. The Bektashi character in Bektashi jokes was created by Turkish city culture. By means of this character, the society express what it wants to criticize, does not like but could not say. The opposition of Bektashi character to the existing public decencies and violation of these norms create a conflict. It has been found that this incongruity and contrast in Bektashi jokes stimulate the humor mechanism of people. Bektashi characters of themselves are incongruity sources because they commune with the God, perceive and interpret the religion in their own way and have a different mode of dressing, lifestyle, etc. The basis of incongruity theory is that people encounter with an unexpected and surprise end, not that they reach an expected result at the end of the story. A surprise end leads to an unexpected change in the perception of the reader/listener and to his laughter.

hbvdergisi.gazi.edu.tr

... Şahin şekline girerek Bedahşan iline uçar. Oraya vardığında şahin suretinde her tarafı kolaçan eder ve Kutbettin Haydar'ın nerede olduğunu anlar. Süzülüp mağaranın üstüne iner, yanına varır ve silkinip insan şekline döner. ... Page 14. Sıddık KORKMAZ ...