Studyoda Taktik Mekan Denemeleri
Asiye Akgün GültekinOryantalist bir bakış açısı olduğu yönünde eleştirilen " köylü kurnazlığı veya Şark kurnazlığı " kavramı, pek çok roman ve filme konu olmuştur. Aziz Nesin'in aynı adlı romanından sinemaya uyarlanan Zübük, kurnazlıkla gelen bir başarı hikayesi olarak izleyiciye yansır. Ne kadar nefret edilse ve yalan söylediği bilinse de Zübük'ün siyaseten hızla yükselişi etrafındakiler tarafından izlenir. Aziz Nesin romanında, laf canbazı, hilekar, düzenbaz, ikiyüzlü, kıvrak zekalı Zübük karakteri ile köylü kurnazlığını ve hatta Zübükleşme potansiyellerini, farklı karakterlerin eylemleri ile bize gösterir. Gündelik hayat içerisinde tanıklık ettiğimiz, duyduğumuz yüzlerce olayın kahramanlarından biridir Zübük. Var olan bir sistemin parçası olarak, anlık eylem ve söylemlerle varlığını sürdürebilmeyi ve o sistemin içinde yer edinmeyi başaran bir aktördür. Tarih yazımında kullanılan kurumsallaştırılan erkin stratejilerinin anlatımına karşılık, güç ilişkilerini tersyüz eden masalsı öykülerde zayıflar, yerleşik düzenin gerçeklerine karşı korunarak tarih yazan taraf olarak anlatılır (Certeau, 2008). Certeau(2008), strateji ve taktik kavramlarını gündelik hayatta bir eylem sanatı olarak karşımıza çıkan, çağdaş ekonomi modelinde " işten çalma " , atasözleri, retorik ustalığı, halk kültürlerinde görülen oyunlar gibi güçlü-zayıf ilişkisini ters yüz eden örneklerle derinleştirir. Taktiklerle oluşan eylem repertuarından uygun olanları alan sosyal hareketler, yeni taktikler geliştirerek bu repertuarı geliştirir 1. İktidarın manipülasyonları ile şekillenen kentsel mekanda uygulanan stratejilere karşın, gündelik hayatta güce sahip olmayan kentlinin geliştirdiği taktikler, mimarlık tasarım eğitimi içinde bir mekan tasarımına, metne veya öngörüye nasıl etki edebilir? Eğitim sisteminin kendi stratejilerinin uygulandığı ve meslek pratiği ile iktidar ilişkilerinin içiçe geçmiş zemininde, kentsel mekana ilişkin proje atölyesinde yapılacak sorgulamalar ve taktik arayışlarının somut bir karşılık bulması, eylem-mekan ilişkilerinin tartışmaya açılması ile başlar. Taktik eylemlerin repertuarı yapılabiliyorsa, mekansal deterministik bir açıdan bakıldığında bu eylemlerin gerçekleşmesine olanak sağlayacak mekansal düzenlemeler de söz konusu olmaktadır. Bununla birlikte iktidarın pürtüklü mekanlarında ortaya çıkan taktikler zamanda ve mekanda anlık olarak belirdiklerinden dolayı tasarlanmaları mümkün olmamaktadır. İktidarın mekanda yer tutmasını sağlayan bir pratik olarak mimarlık ve stratejik olarak işleyen bir eylem olarak mimari tasarım, taktiklerin oluşumunda ne kadar rol oynayabilir? 1.Kentsel mekan-eylem-taktik Arendt, insanlık durumunun emek, iş ve eylemi içeren üç boyutundan söz ederken; siyasi bir etkinlik olarak tarihin koşulunu yarattığından eylemin önemi üzerinde durmuştur. Eylemek; insiyatif almak, başlamak ve bir şeyleri harekete geçirmek demektir(Arendt, 2000). Eyleyerek ve konuşarak kendini var eden insanın eyleminin ifşasında birarada olma durumu, kamusal alanın varlığı açısından önem kazanmaktadır. Kamusal alanı, karşılıklı görünür olunan alan olarak değerlendiren Arendt'den yola 1 Certeau kitabında, Le Monde gazetesindeki briç ya da satranç köşelerinde oyunun olasılıklarının numaralandırılması ile tekrarlanmasını sağlayan kayıtlara dönüştürülmesi ile bir eylem şemaları repertuarı oluşturulmasından söz eder. Benzer şeyin, masal ve efsanelerde de yapıldığını Propp'un çalışmalarını referans vererek örnekler(s.95).
