19. Yüzyıl Yabancı Gramerlerinde Artikel Mevzusu

Türkiye Türkçesinde çok geniş bir yeri olan sıfatlar, adlardan önce gelerek onları niteleyen, nasıl olduklarını gösteren veya çeşitli yönlerden belirten sözlerdir: açık kapı, boş oda, geniş yer, uzun yol, yaşlı adam, beş kişi, üçer ay, her insan, beşinci sınıf, bu sözler, hangi başarı, yanan ateş, sararmış yaprak gibi. (Korkmaz, 2009) Sıfatın anlam ve işlev bakımından kendi varlığını ortaya koyabilmesi için mutlaka bir adın önünde bulunması ve o adı nitelemesi veya belirtmesi gerekir: cıvılcıvıl kuşlar, dalgalı deniz, düşünen insan, kırmızı gül, bu yıl, şuradaki okul gibi. (Korkmaz, 2009) Dilimize girmiş olan yabancı kökenli sıfatlar, ya tarihî devirlerdeki kültür ilişkilerinin ve ortak İslâm medeniyetinin bir sonucu olarak Arap ve Fars dillerinden yahut da yine günümüze kadar süregelen çeşitli ilişki ve etkilerle Fransızca başta olmak üzere Yunanca, İtalyanca, İngilizce, İspanyolca gibi batı dillerinden geçmiştir. Sayıları da epey fazladır. (Korkmaz, 2009) Dilimizdeki Farsça sıfatların sayısı daha az olmakla birlikte bunlar çoklukla ön ve son ekleriyle birlikte girmişlerdir: bedbin (bir fikir), bîgünah (kadın), bîkes (çocuk), bîperva (adam), bülend (servi), derunî (âlem), divanî (yazı), kem (söz), kenar (mahalle), kör (göz), lerzan (dudaklar), nikbin (görünüş), niyazkâr (bakış), pak (gönüllü), perişan (hâlde), serbest (kürsü), tembel (öğrenci), yabani (gül), yekpare (ayna), zinde (güç, kuvvet), zor (iş) gibi. (Korkmaz, 2009)

Dil Araştırmaları, 2021

serüven yayınevi, 2024

Çalışmamızda Gerdaniye makamının tarihsel süreç içindeki değişimi analiz edilmiştir. Urmevi ve Meragi’nin düşünceleri doğrultusunda adlandı- ran ‘sistemci okul’ ve Anadolu edvar kitaplarında âvâze olarak geçen Gerda- niye, 18. yüzyılda Kantemiroğlu tarafından ‘makam’ olarak tarif edilmiştir. Âgâz-karar ya da seyir-karar metodunun görüldüğü Anadolu edvar gelene- ğinde Gerdaniye’nin dönüşümü gerek edvar kaynaklarında, gerekse müzik eserlerinde görülmektedir. Bu doğrultuda 18. yüzyıla kadar âvâze grubuna konulan Gerdaniye’nin makam olarak adlandırıldığı dönem kaynakları ince- lenmiş ve süreç teori-besteci çerçevesinde değerlendirilmiştir.

Prof. Dr. Mustafa Arslan Armağanı, 2023

Günümüzde Türk boyları arasında en zengin mutfağa ve yemek kültürüne sahip olan Türk boylarından biri Uygurlardır. Uygurların yaşadığı coğrafya, iklim, dini inancı ve örf adetleri kendilerini özgü yeme-içme kültürünü ortaya çıkarmıştır. Onların yeme-içme kültüründe eski dönemdeki hayvancılık ve çiftçiliğe bağlı yaşam büyük etkiye sahip olmuştur. Ayrıca halk tababeti ile mutfak kültürü yakından ilişkilidir. Hatta mutfak kültürünün oluşmasında ve şekillenmesinde halk tababetine bağlı inanış ve uygulamaların etkisi de büyüktür. Uygurlarda yiyecek ve içecekle çeşitli hastalıkları tedavi etme oldukça yaygındır ve yiyeceklerin tabiatı ile insan tabiatı arasında ilişki olduğuna inanılmaktadır. Buna bağlı olarak da neredeyse bütün yiyecekler temelde soğuk ve sıcak karakterli olmak üzere ikiye ayrılır. Sıcak tabiatlı yiyecekler ise kuruk (kuru) sıcak ve höl (yaş) sıcak olmak üzere ayrılır. Aynı şekilde soğuk tabiatlı yemekler de kuruk-soğuk ve höl-soğuk diye ikiye ayrılır. Uygur yemek kültüründe et, yağ ve kuru meyveler sıcak yiyecek, bazı yeşillikler ve meyveler ise soğuk yemek grubuna girer. Köklü bir yemek kültürüne sahip olan Uygurlarda yiyeceklerin ve yemeklerin özelliklerine ilişkin geleneksel bilgiler, sözlü geleneğin yanı sıra 14. yüzyıldan itibaren “risale” adı verilen eserlere ve klasik edebiyata da konu olmuştur. Bu bağlamda 19. yüzyılda yaşamış olan ve eserlerini Çağatay Türkçesiyle kaleme alan Uygur divan şairi, tarihçi ve edip Molla Niyâz’ın “Dîvân”ında meyveleri ve Uygur yemeklerini konu alan iki mesnevi bulunmaktadır. Bunlardan Uygur yemeklerini konu alan mesnevi 109 beyitten oluşmaktadır. Çalışmada, Uygur yemek kültürü, söz konusu mesnevi merkezinde tanıtılıp değerlendirilmiştir.

This article attempts to demonstrate the importance of Sufi lodges in the field of printing in the mid-19th century. After the proclamation of the Tanzimat decree new arrangements in the printing institution aimed at increasing literacy as well as the amount of books in circulation and the income of Takvimhane-i Âmire. At the same time, the Ottoman state wanted to control on this emerging sector, responding to the illegal use of printing houses and widespread lithography. In this process, members of tekkes including Ozbekler, Kalenderhane, Karyağdı, and Mustafa Pasha put a significant amount of time and energy into printing in Istanbul. The latter's press, Sheikh Yahya Efendi, printed more than 100 different books on topics including engineering, literature, mathematics, cookbooks, and religious themese. The use of modern technology by Sufi lodges incdicates that Sufi orders participated and contributed efficiently to the process of modernization in the Ottoman world.

2022

2022

Kaçuni (Misak Koçunyan), "Mezarda Bir İzdivaç" [1888], Haz. Esra Dicle, Çev. Arif Tapan, Dergâh Yayınları, 2022.

2020

Oguz Turkcesinin onemli bir diyalekti sayilan Tebriz agzina dayanarak yazilmis olan ĶavāǾid-i Turkį, Turk sozlukculuk ve gramercilik ozellikle de gelecek Iran Turkluk diyalektoloji calismalarina isik tutabilecek nitelikte olmakla birlikte 19. yuzyil Tebriz agzinin ses bilgisi, sekil bilgisi ve soz varligini ortaya koymaktadir. ĶavāǾid-i Turkį, bugunku Tebriz agzinin bircok ozelligini tasimasinin yani sira, ustelik bugun Tebriz agzinda kullanilmayan cok sayida dilbilgisel ozellikleri ve gunumuzde az bilinen veya hic bilinmeyen kimi sozcukleri de icerir. Eser, Farslara Turk dilini ogretmek amaciyla yazildigi icin hem dil temasi hem de her iki dilin birbirinden etkilenme seviyesini tespit etme acisindan onem arz etmektedir. Bununla birlikte Oguz sozvarliginin olusmasi ve zenginlesmesi acisindan kimi kultur sozcuklerinin de eserde gecmesi tarihsel ve karsilastirmali kulturel, toplumsal ve antropolojik calismalarina yol gosterici olabilecektir.