Academia.eduAcademia.edu

RUS BİÇİMCİLİĞİ KURAMI İLE DİVAN ŞİİRİNE BAKMAK

Abstract

Öz Günümüzde divan şiirini daha iyi anlayabilmek için geleneksel yöntemlere ek olarak modern edebiyat kuramları da kullanılmaya başlanmıştır. Elde edilen sonuçlar kimi zaman kabul görmese de ölçülü bir şekilde uygulandığı takdirde divan şiirinin farklı yönlerini tanımamız açısından faydalı olacağı aşikârdır. 1915-1930 yıllar arasında Rusya'da Şiir Dilini Araştırma Derneği'nde bir araya gelen yazarların ortaya koydukları bir edebiyat kuramı olan Rus Biçimciliği, bu modern çözümleme tekniklerinden yalnızca bir tanesidir. Çalışmamızın ilk bölümünde Rus Biçimciliği'nin ortaya çıkış nedenleri ve şiir ile ilgili görüşlerine değinip daha sonra bu görüşler ışığında, genel olarak divan şiirine bakılacaktır. Son bölümde ise Bâkî'nin meşhur " saf saf " redifli gazeli biçimsel nitelikleri bakımından incelenecek olup bu kuramın geleneksel şiirimize uygulanabilirliği gösterilecektir. Abstract In addition to the traditional methods of modern literary theory in order to understand better today Divan poetry began to be used. The results are sometimes not acceptable neither restrained if applied in a way that is obvious of Divan poetry would be beneficial in terms of our recognition of the different aspects. Between the years 1915-1930 a coming together of literary theory put forward by the authors in Poetry Language Research Association in Russia, Russian Formalism, this is just one of the modern analysis techniques. Reasons for the emergence of Russian Formalism In the first part of the study and then telling these views in the light of views on poetry, poetry in general will be taken into court. In the last part of the famous Bâkî "saf saf" redif of ghazal is to be examined in terms of formal qualifications applicability of this theory to our traditional poetry will be displayed. GİRİŞ Divan edebiyatı metinlerini anlama ve çözümleme noktasındaki tartışmalardan biri de modern edebiyat kuramları ile divan edebiyatı metinlerinin çözümlenmesi üzerinedir. Gelenekçi bir anlayışa sahip olan bu metinler, ekseriyetle geleneksel metotlarla " şerh " edilmektedir. Kimi araştırmacılar bu geleneksel çizginin dışına çıkmış ve metne farklı yollardan bakmanın yöntem ve usullerini aramışlardır. Geleneksel çözümlemelerin artık bize farklı şeyler söylememesi kısaca, statik hale gelmesi, araştırmacıları modern kuram ve eleştirilere yöneltmiştir. Bu yönelişin temel sebebi, eleştirinin bizde geç sistemleşmiş olması ve metot eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bu sebepten divan edebiyatı malzemelerini çözümlerken modern kuram ve eleştirilerden yararlanmak, geleneğimize farklı pencerelerden bakmamızı sağlayacak ve bu kısır döngüyü kıracaktır. Ancak, geleneksel usulleri bilmeden direkt Batılı kuramlara yönelmenin sonuçları ağır olabilir. Önemli olan bu iki metodu da amaç değil araç edinmektir. Bazı araştırmacılar, modern çözümleme tekniklerinin, metinleri anlamamızda yardımcı olamayacağı gibi metni karışık hale getirmekten başka bir işe yaramayacağını söyler. Bu aslında bir yönüyle doğru bir tespittir. Temelsiz düşüncelere dayanan çözümlemeler bizi özden uzaklaştırabilir. Misal, bir beyitte " kalem " kelimesi var ise onu hemen gelenekten soyutlayıp " burada dolma kalemden söz edilmiş olabilir " gibi yorumlara kalkışırsak mevzu daha da karmaşık hale gelebilir. Günümüzde daha çok Yeni Türk Edebiyatı alanı içerisine dahil olan eserlerinin çözümlenmesinde kullanılan, biçimcilik, yapısalcık, dilbilim, göstergebilim, ontolojik, arketipsel çözümleme teknikleri divan şiiri ürünlerine de artık uygulanmaktadır. Bu alanda yaptığı çalışmalarla isim yapmış en önemli araştırmacı Dursun Ali Tökel'dir. " Divan Şiirine Modern Çözümleme Yöntemlerinden Bakmak " adlı makalesinde neden modern kuramların gerekli olduğunu şöyle ifade eder: " Divan şiirini hâlâ Tanzimatçıların bakış açılarıyla öğrenmeye mecbur bırakılmış insanımızın bu edebiyatımızın varlık alanlarına modern zamanların bilimsel • Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi. [email protected]