Levi-Strauss'un Ardından

Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 2011

Bu çalışmada, sosyal bilimlerde 1950'li yıllardan başlayarak dilbilimden sosyolojiye, psikolojiden etnolojiye kadar birçok alanda kendinden söz ettiren yapısalcılık ve yapısalcılığın en önemli isimlerinden biri olan Levi-Strauss'un yaklaşımı incelenmiştir. Yanı sıra Levi-Strauss'un bu yaklaşımı benimsemesinde etkin olan temel düşünme biçimi de ele alınmaktadır. Bu bağlamda, yapısalcılığın ne olduğu, kökenin nereye dayandığı, tanım sorunu, temelleri eski Yunan'a kadar giden yapı kavramı ile 20. yüzyılda bilimsel ve felsefi çalışmaların ekseni durumuna gelen "Yapısalcılık"ın ilişkisi Levi-Strauss özelinde yapısal yaklaşımın benimsediği öncüller, kavram ve tanımlar, kendi içindeki kullandığı dil, dönemin bilimsel ve felsefi konumu da göz önünde bulundurularak ortaya konmuştur.

Lévi-Strauss'un "Küçük Mitolojikler" dizisinin son kitabı olan Vaşağın Hikâyesi (Histoire de lynx, 1991), Kuzey Amerika yerlilerinin mitolojisinde sis ile rüzgârın, kırkurdu ile vaşağın benzerlik ve ayrılığını baş döndürücü bir biçimde anlatıp analiz eder. Fakat 82 yaşındayken yayınladığı bu kitaba antropoloğumuz bir sonuç bölümü yazmamış, metni askıda bırakmış gibidir. Sondan bir önceki (18.) bölümde beklenmedik şekilde Montaigne'e döner ama varmak istediği yer pek belli değildir. Lévi-Strauss kitabını bitirmek için bir süre sonra çok ilginç bir hamle yapar: Bir İtalyan gazetesine aynı yıl-ironik bir başlıkla-"Yazar Kitabını Tanıtıyor" diye bir yazı yazarak yirminci bölümü eklemiş gibi olur. 1 Kitabında ele aldığı motifleri kısaca ve basit bir dille özetledikten sonra, kitabın son kısmında üstü kapalı olarak ele alınan temaya, yerliler ile eski dünyalılar arasındaki zihniyet ve tarih farkına gelir. Ne de olsa 1992, eski dünyalıların Amerika'yı keşfinin 500. yılıdır ve antropolog mensubu olduğu "muzaffer" eski dünyaya değil, bu karşılaşmadan mağlup çıkmış-ama gönülden bağlı olduğu-"yeni dünya" yerlilerine saygısını sunmak istemektedir. Bunun için de, açıktan açığa sorulmamış bir sorunun cevabını vermeye çalışır: Yerlilerin eski dünyalılara kucak açmasına (ve dolayısıyla yok olmasına) neden olan neydi? Mitolojiye dönelim: Vaşak sis, kırkurdu rüzgârdır; ikisi aynıyken (ikizken) birbirlerini başkalaştırmış, birbirlerinin yüzlerini eğip bükmüş, kulaklarını uzatmış, biri kedigillerden diğeri köpekgillerden olmuştur. Aynı kültürlerde, ikiz bebeklerden birinin, hatta ikisinin öldürülmesiyle sonuçlanan "ikiz tedirginliği" ile bu mitos arasında ilk bakışta bir ilişki yok gibidir. Ama Lévi-Strauss, kültür alanında da, görünürdeki düzensizliğin ardında görünmez bir düzen, duyumsanabilir kaosun gerisinde kavranabilir bir kozmos varsayar. Vaşak ile kırkurdunun başkalaşması, ortak kökenli olayların (havanın soğumasının sonucu olan rüzgâr ile havanın ısınmasının sonucu olan sisin) ayrışması, ikizlerin verdiği tedirginlik, özdeşliğin yerini farklılığa bırakması gerektiği, Bir'in yerini İki'nin alması gerektiği kabulünün, aynı'nın başka'yı doğurması isteğinin ifadesidir ona göre. Amerika yerlilerinin mitlerinin zımnen ilan ettikleri şudur: Doğal olayların ve toplum hayatının düzenini belirleyen kutuplar, yani her çiftin öğeleri, birbirlerini gerektirseler de asla ikiz olamazlar. Aynı daima başka'yı doğurur. (...) Amerika yerlilerinin mitolojisinde bu kadar büyük bir yer tutan ikizliğin hiçbir zaman saf 1 Bkz. Lévi-Strauss, Hepimiz Yamyamız, çev. Haldun Bayrı, İstanbul: Metis, 2014, s. 67-74.

2014

Mehmet İzzet ve Türk düşüncesindeki yeri tartışılmaktadır.

Müzik Alanında Uluslar Arası Araştırmalar - II, 2024

Belleten

Tarih camiası ve Marmara Üniversitesi değerli bir mensubunu ve bir dost ilim adamını kaybetti, kendisi ile 1972 yılında doktorasını tamamlayıp İngiltere'den döndükten sonra İstanbul'da tanıştık. O zaman İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde doktora yapıyordum. Erzurum Atatürk Üniversitesi'ne gideceğini öğrendim. Daha sonra ben İngiltere'ye gittim. O da askere gitmişti. Ben İngiltere'den döndükten sonra Erzurum Atatürk Üniversitesi'nde 1976 yılından itibaren tarih bölümünde birlikte çalışmaya başladık. Çok iyi bir dost ve arkadaş canlısı idi. O küçük Anadolu şehirlerinin aile dostluk ve arkadaşlıkları şimdi bile gözümüzde tütmektedir.

Eczacı 17: 187 Ocak-Şubat 2021, s. 34-35.

Katre Uluslararası İnsan Araştırmaları Dergisi, 2020

Plagiarism / İntihal: This article has been reviewed by the editor. / Bu yazı editörün tercihi ile yayınlanmıştır.

14 Ocak 2016’da, biz Türkiye’deki yoğunlaşan baskı ortamının içinde kabuğumuza çekilmişken, radikal felsefe ve siyasetin önemli isimlerinden Ellen Meiksins Wood bir süredir mücadele ettiği kanser nedeniyle Kanada’da hayatını kaybetti. Aramızdan ayrılmamış olsaydı Citizens to Lords (Yurttaşlardan Lordlara) ve Liberty & Property (Özgürlük ve Mülkiyet) ile başladığı muazzam projenin son ayağını muhtemelen yakında tamamlamış olacaktı.