Gazâlî’nin Felsefeye Yaklaşım Tarzı Üzerine Bir Soruşturma

İslami Araştırmalar, 2019

ARAŞTIRMA VE İNCELEME RESEARCH azâlî, İslâm düşünce tarihinde önemli bir yere sahiptir. Düşüncelerinde, farklı felsefi, kelami ve tasavvufî ekollerin izlerini bulmak zor değildir. Dönemindeki dinî, sosyal vesiyasîkaygılar nedeniyle geleneksel sünnî/selefî din anlayışının hâkim olması için mücadele etmiştir. Gazâlî, bu bağlamda, eserlerini normal halk, orta düzey âlimler ve üst düzey entelektüeller olmak üzere üç tabakaya yönelik yazmıştır. Gazâlî, hakikat anlayışının ve özgün düşüncelerinin yüksek ulema (rasihûn) için kaleme aldığı el-Madnûn bih, Faysalü't-Tefrika, Mişkatü'l-Envar, Kıstasü'l-G Gazâlî'nin Te'vil Anlayışının Neresindeyiz? (Eleştirel Bir Yaklaşım) *

900. Vefat Yılında İmam Gazzali, 2012

The sufi (إشاري) tafsir in Gazzaly

GHAZALİ'S METHOD OF THE SUFİ İNTERPRETATİON OF QUR'AN Sûfî Qur’ânic commentary is the interpretation of Qur’ân verses by sûfîs in the light of mystic experiences and knowledge that entitled by the sûfîs as the inner knowledge (gnosis). The beginning of the sûfî commentary of Qur’ân dates back to hijrî first and second centuries. Hasan-ı Basrî (d. 110/728) and Ca’fer es-Sâdık (d. 148/765) are the pioneers of this kind of interpretation. Although great İslamic scholar Ebû Hâmid Muhammed al-Ghazâlî (d. 505/1111) wrote on a wide range of fields including jurisprudence, theology, mysticism and philosophy, he had not a separate book on Qur’ânic interpretation. But his voluminous corpus is full of sûfî Qur’anic commentaries. Accordingly, he is accepted one of the most important sûfî Qur’anic interpreter. The aim of this study is to specify the sufî commentaries in Ghazâlî’s corpus and so determine the main principles of his commentary method. The study is divided into three sections: In the first section, Ghazâlî’s view of Qur’an will be clarified. In the second section, the central theme of the study will be treated: Ghazâlî’s sufî commentary method. In this section firstly the main principles of the method which Ghazâlî adopted will be handled and then the commentary examples made by Ghazâlî’s in his several books will be presented. The last section of the study will be on the Ghazali’s allegorical/esoteric interpretation of Qur’ân. Keywords: Qur’ân, Sûfî Qur’ânic commentary, al-Ghazâlî, Allegorical Interpretation.

Dinbilimleri akademik araştırma dergisi, 2013

İslâm eğitim tarihinde kurumsallaşmanın başladığı dönemde müderrislik yapan Gazâlî'nin hayatı ve eserleri eğitim tarihi bakımından son derece önemlidir. Onun eserlerini okurken, satır aralarında kendi dönemine ait tespit ve tenkitleri bulmak mümkündür. Onun özellikle İhyâ adlı eserindeki eleştirilerin merkezinde döneminin ulemâsı yer alır. Ona göre toplumdaki ahlâkî çöküntünün baş müsebbibi ulemâdır. Asıl amacı iyiliği yüceltmek (emr-i ma'rûf) olan ulemâ, maddî menfaat sevdasına kapılarak bu amacından uzaklaşmıştır. İşte ulemânın toplumsal rolündeki bu sapma, Fransız düşünür Benda'nın 19. yy. aydınına yönelttiği ve "ihânet"le tanımladığı eleştiriye uymaktadır. Söz konusu eleştiriler, makale boyunca bu fikrî temel üzerinde ve Gazâlî'nin Munkız adlı otobiyografisi paralelinde ele alınacaktır.

Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2020

Gazâlî'nin Bâtınîlere Karşı Yazdığı Eserler Üzerine Bir İnceleme  A Study on the Writings of Ghazali against Batinis Ramazan GÜNDÜZ  Öz Orta Çağ İslam dünyasının içine düştüğü siyasi ve fikrî kriz, öncelikle devlet ve toplumların siyaseten bölünüp parçalanmasıyla sonuçlanmıştır. Ardından fikrî ihtilafların çoğalması toplumu ciddi sapmaların eşiğine getirmiştir. Böyle bir kaos ortamında Gazali, Müslümanları ihya etme gayesiyle müceddidlik misyonu üstlenmiş, ilmî ve amelî yönlerin tekrar inşa edilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Gazali, ihya projesine başlamadan önce, İslam dünyasındaki gerilemenin sebeplerinin ortadan kaldırılması için bir imha/iptal girişiminde bulunmuştur. Sapmaların temel sebebi olarak felsefe destekli Bâtınî düşünceyi görmüş ve bunu bertaraf etmek istemiştir. Gazali ihya hareketiyle ilk olarak İslamî ilimlere bir metodoloji kazandırmak istemiştir. Böylece İslami ilimlerin ihyası sayesinde ahlaki yozlaşmanın önüne geçilebileceğini öne sürmüştür. Müslümanlara yeniden bir ruh verme çabasıyla Bâtınîleri eleştirmiş ve bu konuda eserler kaleme almıştır. Eserlerinde bu imha gayretinin izleri görülür. Bu çalışma literatür tarama yöntemine dayalı olarak hazırlanmıştır. Araştırmada Gazali'nin tecdit faaliyetinin imha yönünü oluşturan eserler ele alınmıştır. Bu eserler, Gazali'nin Bâtınî ilâhiyatının tutarsızlığını göz önüne sermek için verdiği zihinsel çabanın ürünleridir. Söz konusu eserler içerikten ziyade genel biçim nitelikleri yönüyle incelenmiştir. Bu bağlamda kitapların isimleri, nüshaları, baskıları, tercümeleri, vb. teknik bakımdan tasvir edilmiştir.

2019

Ankara Okulu, 2023

Knowledge and Method in Ghazali’s Philosophy According to Ghazali, various methods can be used to acquire and use knowledge, as he professed in his numerous works. In doing this, he adopted the Aristotelian logic as the primary principle and sought to reconcile it with Islamic sciences. He is apparently the first in the Islamic thought to use Aristotle’s logic as a methodology of Islamic sciences. In his understanding, logic was independent of philosophy, while it wasn’t directly related to religion. He thought, logic was merely an “instrument” (organon) to receive correct knowledge and to discover the path to true sciences. Ghazali claimed that logic had divine roots and is prerequisite to grasp the principles of religion. This assertion of Ghazali has been influential throughout the Islamic world; this in turn accelerated the spread and use of Aristotelian logic. The main concern of Ghazali’s philosophy was the issue of “certitude” in knowledge, especially in the area of metaphysics. He perceives metaphysics an area where reason renders are insufficient while it has been perceived by most philosophers as sublime of all sciences. According to him, at this juncture knowledge can only be obtained through religious experiences such as inspiration, intuition and divination. He perceived dialectics among the methods Ghazali used as the art of debate which did not generate precise knowledge. Meanwhile, see his hermeneutic method (tevil) as faith-based hermeneutics which seeks to base everything in God. The most authentic part of his philosophy is his sense of “methodological scepticism”. He concluded to have found the precise knowledge thorough this method, and then linked truth (yakin) with faith. His methodological scepticism is the forerunner of Ibn al-Haytham and Descartes. The search for absolute inner integrity lies at the heart of Ghazali’s books and colourful world. He tried his utmost to absorb the totality of knowledge before him, analysed it critically, and sought to systematize this knowledge with the contribution of his own learning. This was an attempt to demonstrate the discord between Islam and the Greek metaphysics, which led him to lay the foundations of an Islamic method of philosophical inquiry. Therefore, his life, thought and method serve as a good model for us today. Key words: Ghazali, Knowledge, Methodology, Logic, Methodological Scepticism.

2016

Insanoglunun bu âlemde meydana gelen degisimleri ve dogal olaylari aciklamak icin basvurdugu en onemli kavram nedenselliktir. Aristo metafiziginin etkisiyle Islam dunyasina girmis olan bu kavram uzerinde oldukca cetin tartismalar olmustur. Kavramin Islam filozoflari tarafindan Muslumanlarin dusunce dunyasina aktarilmasiyla mesele farkli bir boyut kazanmistir. Bu durum zaman icinde fikrin muhteva ve uslup acisindan zenginlesmesini saglamistir. Gazâli, nedensellik kavrami uzerine fikir yuruten Islam dusunurlerinin onde gelenlerinden biridir. Gazâli'nin Es'ari kelam okuluyla genel olarak ayni cizgide oldugu ve nedenselligin icerdigi zorunluluk fikrini reddettigi genel kabuldur. Ancak Gazâli'nin nedensellige tamamen karsi oldugu gorusu hali hazirda tartisilmasi gereken bir husustur. Onun, nedensellik dusuncesinin icerdigi zorunluluk fikrine karsi ortaya koydugu kavram âdetullah'tir. O, bu kavramla hem sebep-sonuc zincirinin zorunlu olmadigini ispatlamakta hem de mucizeni...

2014

Akil, Islam bilgi felsefesinde uzerinde durulan merkezi konulardan birisidir. Cok kapsamlidir ve farkli boyutlari icermektedir. Islam filozoflari akil konusuna buyuk bir onem vererek, aklin hangi anlamlara geldigini, hangi alanlarda bilme kapasitesine sahip oldugunu, aklin elde ettigi bilgilerin niteligini, duyu, vahiy ve kesifle ilgisini arastirmislardir. Islam dusunurlerinden, 12. Yuzyilda Dogu’da yasayan Gazzâli (o. 505/1111) ile ondan yaklasik uc yuzyil sonra Endulus’te (Bati’da) yasayan Ibn Haldun (o. 808/1406) akil tasavvuruna dair dikkate deger dusunceler ileri surmuslerdir. Ancak Ibn Haldun’un bu konudaki dusunceleri Gazzâli’ye nazaran sinirlidir. Ibn Haldun’un eserlerinde, Gazzâli ve onun dusuncelerine isaret etmesi dikkate alindiginda, akil konusunda Gazzâli’nin Ibn Haldun’daki yansimalarini izlemek; iki dusunur arasindaki sureklilik unsurlarinin bulunup bulunmadiginin tespitine katkida bulunacak, Ibn Haldun’un Gazzâli’den hangi noktalarda etkilendigini veya etkilenmedigin...