Türkçe Ders Kitaplarında Okur Dostu Metinlerin İncelenmesi

Alan yazınında okur dostu metin, okurun anlamasını kolaylaştırıcı bir dizi öğenin bulunduğu metinler olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım odağında geliştirilen Okur Dostu Metin Değerlendirme Rubriği (ODMDR), metinlerin okur dostu olup olmadığını yedi değişken ekseninde ölçmektedir. Bu araştırmanın amacı 6,7 ve 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki okur dostu metinlerin niteliğini belirlemektir. Çalışmada 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki her temadan rastgele seçilmiş birer metin olmak üzere, toplam 18 anlatısal metin kullanılmıştır. Metinler, iki alan uzmanı tarafından ODMDR’yi temel alarak puanlanmıştır. Puanlama sonuçlarından Ağırlıklı Kappa (Weighted Kappa) analizleri yapılarak Rubriğe ait güvenirlik sonuçları elde edilmiştir. Buna göre Okur Dostu Metin Değerlendirme Rubriği’nden en yüksek puan alan metinleri 6. sınıfa ait metinler oluşturmuştur. Türkçe ders kitaplarında yer alan “okur dostu metinler” genellikle nitelikli yazarlara ait metinler olurken yazarın Komisyon, Anonim ya da “Bu kitap için yazılmıştır” biçimiyle tanımlandığı metinlerin genellikle metin düzenleme, kavramsal yoğunluk ve özellikle söylem boyutunda düşük düzeyde olduğu görülmüştür. Türkçe ders kitaplarındaki okur dostu metin nitelikleri taşıyan metinler nitelikli yazarların metinlerinden seçilmiş metinler olsa da bu metinler genellikle 40-50 yıl önce yazılmış yetişkin edebiyatına ait yazarların metinleridir. Bu metinlerle birlikte günümüz yazarlarına ait metinlerin de ders kitaplarında yerini alması gerektiği düşünülmektedir.

Türkçe Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu, 2024

Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi, 2022

Okullarda Türkçe öğretimi sürecinin en önemli materyali konumunda olan ders kitaplarındaki metinler ders kitabı yazarları tarafından Türkçe dersi öğretim programındaki ölçütlere göre seçilmektedir. Seçilen metinlerin niteliği başta etkinlikler olmak üzere ders kitabı içeriğinin oluşturulmasında oldukça etkilidir. Metin kavramının sınırları farklı tanımlarla belirlenmeye çalışılmakta, özellikle metinsellik ölçütleri ile nitelikli metnin özellikleri açıklanmaya çalışılmaktadır. Dil becerilerinin kazanılmasında önemli bir yeri olan ders kitaplarındaki okuma metinlerinin sıklıkla değerlendirilen özelliklerinden biri de metinlerin okunabilirlik değerleridir. Bu bilgiler doğrultusunda bu araştırmanın amacı ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliklerini incelemek olarak belirlenmiştir. Çalışmanın modeli temel nitel araştırma desenidir. Araştırma sürecinde veriler doküman analizi ile toplanmıştır. İncelenen materyaller 2021-2022 eğitim öğretim yılında kullanılan ortaokul Türkçe ders kitaplarıdır. Ortaokul Türkçe ders kitaplarında bulunan 151 metin Ateşman Okunabilirlik Formülü ve Çetinkaya Okunabilirlik Formülüne göre değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin Ateşman Okunabilirlik Formülüne göre genellikle “kolay” ve “orta güçlükte”; Çetinkaya Okunabilirlik Formülüne göre genellikle eğitsel okuma ve 8, 9. sınıf düzeyinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bulgular incelenen bazı metinlerin sınıf seviyesinin üzerinde olduğunu göstermektedir. Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ortalama okunabilirlik değerleri dikkate alındığında Ateşman Okunabilirlik Formülüne göre “kolay” ve “orta” düzey olarak değiştiği, Çetinkaya Okunabilirlik Formülüne göre ise tamamının eğitsel okuma ve 8, 9. sınıf düzeyinde olduğu belirlenmiştir. Türkçe ders kitaplarında bulunan metinlerin okunabilirlik niteliklerine ait değerlerin sınıf düzeyi ilerledikçe (5. sınıftan 8. sınıfa) düzenli biçimde artmadığı görülmüştür. Ayrıca aynı sınıf seviyesinde olan kitaplar arasında okunabilirlik düzeyi açısından da bir eşitlik sağlanamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Turkish Studies-Educational Sciences

Environmental problems are no longer just environmental scientists' problems and have started to concern all areas. Literature also aims to raise awareness of environmental issues by using its influence on societies. In the narratives that conform to the ecocriticism that emerges as a result of this thought, the approach and tendency of removing the human from the center of the text is sensed. Again, there is the abolition of the infinite privilege afforded to the human subject which supports this situation. According to the ecocriticism, which centers on the reflection of nature in literature, an environmental awareness must be created with literature for a sustainable world. In this context, it is aimed to examine the texts in Turkish textbooks. Textbooks are the most effective material of classroom learning, and the quality of the texts in textbooks is very important. It is also known that the individual's experiences and awareness gained from the age of the child become personality during adulthood. For this reason, love of nature and the idea of respecting nature's right to life should be gained from the age of the child. In this study was carried out by the Ministry of Education in the 2019-2020 school year in the second tier of primary education (5,6,7. and 8. Class) the texts in the theme of "Nature and Universe" in Turkish textbooks were examined in the context of ecocriticism. The textbooks were accepted as one document and were created using the study document analaysis method. The characters discussed in the texts are narratives that help the child to identify, that enable children to love nature and make it easier to look at nature with a conscious eye, the way nature is reflected as content, the appearance of human-nature integrity in the use of language, and the fictionalization of the modeled self. The findings were evaluated in the context of ecocriticism and presented with content analysis. As a result, although the texts in the primary school second-tier Turkish textbooks have qualities suitable for ecocriticism, it was determined that the number of these texts is not sufficient. The selected texts generally have an environmental approach but because of situations where fictions are quickly resolved, progress from a one-way point of view, or are not woven with deep enough meanings it has been seen that they do'nt address the needs of their readers and they do not stimulate the curiosity of their readers about critical approach to the environment.

2020

In this study, it is aimed to evaluate the texts in Turkish textbooks according to reading tendencies of secondary school students. The research was carried out according to the mixed model. The sample of the study was randomly selected from the students studying in a secondary school in Giresun city center (n=400). In addition, the data source of the research consists of 5, 6, 7 and 8 th grade Turkish textbooks used in the same school. Data related to the reading tendency of secondary school students were collected by Reading Tendency Questionnaire. The document analysis technique was used to determine the characteristics of the textbooks in terms of form, subject and author. The data obtained were analyzed by qualitative analysis techniques. As a result of the research, it was determined that the texts in the secondary school Turkish textbooks did not suitability the reading tendencies of the students. However, the determination of the text selection in the opposite direction of the reading tendency of the students in terms of form, subject and author is among the important results.

In this research, the purpose was to investigate the texts that were included in secondary school Turkish course books prepared by The Ministry of National Education for 2018-2019 academic year according to preference of writer and poet. In this research, which is a survey model, the document review method was used to collect the data. To analyse the research data, the descriptive analysis was employed. The findings obtained in the direction of sub categories were presented in form of tables. In the research, 257 texts and 185 writers and poets included in four Turkish course books were taken into consideration. The writers and poets were classified in three categories (Turkish, Turkic Republics and Balkan Turks and foreign). All of the texts in activities and theme assessment questions of reading, listening/watching, free (time) reading were included in the research without considering the discrimination of prose, poem, documentary and short film. In the secondary school Turkish course books investigated in the research, it was determined that the texts in story and poem genres were included predominantly at four grade levels, 197 of these texts were selected from Turkish writers, 27 of them were selected from foreign writers, 7 of them were selected from writers belonging to Turkic Republics and Balkan Turks, prose was the most included genre, the texts taken from sources such as internet sites, magazines, newspapers, blog writings were mostly used in course books as listening-watching and activity texts, there were 39 Turkish and foreign writers and poets whose different texts were included at different grade levels, the texts of the writers and poets belonging to Turkic Republics and Balkan Turks were not included more than once. ÖZET Bu çalışmada 2018-2019 eğitim-öğretim yılı için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanmış ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer verilen metinlerin yazar ve şair tercihi açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bir tarama modeli olan bu çalışmada verilerin toplanmasında doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verilerinin analiz edilmesinde ise betimsel analizden yararlanılmıştır. Alt problemler doğrultusunda elde edilen bulgular tablolar halinde sunulmuştur. Çalışma kapsamında, dört Türkçe ders kitabındaki toplam 257 metin ve 185 yazar ve şair ele alınmıştır. Yazar ve şairler üç kategoride (Türk, Türk Cumhuriyetleri ve Balkan Türkleri ile yabancı) gruplandırılmıştır. Ders kitaplarındaki okuma, dinleme/izleme, serbest okuma, etkinlik ve tema değerlendirme sorularındaki metinlerin tümü-düzyazı, şiir, belgesel, kısa film ayrımı gözetmeksizin-araştırmaya dâhil edilmiştir. İncelenen ortaokul Türkçe ders kitaplarında dört sınıf düzeyinde de ağırlıklı olarak hikâye ve şiir türündeki metinlere yer verildiği, bu metinlerin 197'sinin Türk, 27'si nin yabancı, 7'sinin de Türk Cumhuriyetleri ve Balkan Türklerine mensup sanatçılardan seçildiği, en çok düzyazı türüne yer verilmiş olduğu, internet siteleri, dergi, gazete, blog yazıları gibi kaynaklardan alınmış metinlerin ders kitaplarında büyük oranda dinleme-izleme ve etkinlik metni olarak kullanıldığı, farklı sınıf düzeylerinde farklı metinlerine yer verilmiş Türk ve yabancı 39 yazar ve şair olduğu, Türk Cumhuriyetleri ve Balkan Türklerinde hiçbir yazar ve şairin birden fazla metnine yer verilmediği tespit edilmiştir.

Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Ders Kitaplarındaki Okuma Metinlerine Ait Soruların İncelenmesi, 2023

Bu çalışmada Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe öğretim setindeki okuma metinlerine ait anlama soruları incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yaklaşımlarından doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın inceleme nesnelerini 2020 yılında yayımlanan Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe A1-A2-B1-B2-C1 seviye ders kitapları oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında 89 okuma metni ve 368 soru tespit edilmiştir. Tespit edilen sorular; soru türlerine, cevap kaynaklarına ve Barrett Taksonomisi’ne göre incelenmiştir. Araştırmada belirlenen kategorilerdeki soruların analizi için nitel veri analiz türü olan içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre ders kitaplarındaki okuma metinlerine ait sorular; soru türü bakımından en fazla kısa cevaplı, soruların cevap kaynağına göre en sık cevabı metin içinde soruların olduğu ve Barrett Taksonomisi’ne göre en fazla basit anlama düzeyinde soruların kullanıldığı tespit edilmiştir. Tespit edilen bulgulardan hareketle soruların dağılımında bir denge olduğunu söylemek mümkün değildir.

Ana Dili Eğitimi Dergisi

Değerlerimiz ve yetkinliklerle bütünleşmiş bilgi, beceri ve davranışlara sahip nitelikli bireylerin yetişmesinde Türkçe ders kitabı metinlerinin katkısı yadsınamaz. Öğretim programlarının perspektifini oluşturan değerlerin öğrencilere aktarılmasında bu metinler, temel araç konumundadır. Bu çalışmada, 2018 yılı Türkçe Dersi Öğretim Programı doğrultusunda hazırlanmış Türkçe ders kitapları, değerler iletimi açısından incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Metinler, oluşturulan "Değerler İnceleme Formu"na göre taranmıştır. Elde edilen bulgular tablolar halinde verilmiştir. Elde edilen bulgulara göre metinlerin değerleri iletmede yetersiz kaldığı görülmektedir. Türkçe ders kitapları metinleri arasında değerler iletimi açısından bir dengenin olmadığı tespit edilmiştir. Benzer şekilde ders kitaplarındaki değerlerin dağılımında da bir dengenin gözetilmediği görülmektedir. Ders kitaplarındaki metinlerde en fazla sevgi, saygı, yardımlaşma, duyarlılık, çalışkanlık, dayanışma değerleri yer alırken; en az iletilen değerlerin ise tasarruf, eşitlik, adalet olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular, alanyazından elde edilen bulgularla birlikte değerlendirilmiştir. Araştırmanın bulguları doğrultusunda birtakım önerilere de yer verilmiştir.

Bu çalışmada sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarına alınan sözel metinlerin anlamlandırılmasına, öğrencinin artalan bilgisini devindirerek uygun bağlamın yaratılmasına yardımcı olmak, sözel metni desteklemek, öğrencinin ilgisini çekerek metni okuma, anlama isteği uyandırmak amacıyla oluşturulan görsel metinlerin sözel metinleri destekleyip desteklemediği, tutarlılık ve yerdeşlik ilişkisi kurup kurmadığı betimlenmeye çalışılacaktır. Çalışmanın veri tabanı sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarından tarama yöntemiyle elde edilmiştir (serbest okuma parçaları dahil 289 resim yer almaktadır. Çalışmada 29 resim örnek olarak verilmektedir). Veri tabanının incelenmesinde göstergebilimin görsel göstergeler için önerdiği araçlardan yararlanılmıştır.

Aydın TÖMER dil dergisi

Students were found, whereas 12 of the 17 codes were found. In Yedi İklim Turkish Textbook, 4 categories were found and 12 codes were found. There were 4 categories and 5 codes in Yedi İklim Turkish Textbook.