Spory prawnicze a pragmatyzm teorii prawa

Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny

Artykuł stanowi próbę reinterpretacji standardowych ujęć normatywnych koncepcji obowiązywania prawa, z uwzględnieniem intuicji dotyczących pojęcia normatywności wypracowanych na gruncie współczesnej metaetyki i filozofii języka. Analiza normatywnych koncepcji obowiązywania prawa w świetle zagadnienia wieloznaczności pojęcia normatywności, a także aplikacja na grunt tych koncepcji pojęcia normatywności w rozumieniu pragmatyzmu analitycznego mają pozwolić na przekroczenie zarzutów stawianym tym koncepcjom, w szczególności zarzutu nieuprawnionego iterowania obowiązków prawnych. Dla zobrazowania wyników tych rozważań przywołany zostanie przykład koncepcji obowiązywania normy prawnej wypracowanej na gruncie poznańskiej szkoły teorii prawa.

Przegląd Socjologiczny, 2019

Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, paradygmatów etc.), osadzone jest w określonych strukturach społecznych. Działania naukowe nie odbywają się w sposób wolny, między egalitarnymi podmiotami, ale podlegają, tak jak inne fenomeny społeczne, mechanizmom monopolizacji oraz społecznej i symbolicznej hierarchizacji. Nie oznacza to jednak, że hierarchie świata naukowego są prostym odbiciem generalnych nierówności społecznych (systemu klas społecznych). W rzeczywistości świat naukowy stanowi relatywnie odrębne uniwersum z własnymi podziałami i specyficznymi zasobami, o które toczy się społeczna gra. Celem artykułu jest odkrycie i wyjaśnienia owych specyficznych nierówności na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii prawa. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy, w jakie uwikłana jest...

Przegląd Prawa i Administracji

Autor podjął próbę refleksji nad występowaniem paradygmatu racjonalnego prawodawcy w teorii i praktyce stosowania prawa we współczesnej Polsce. Wskazując na endemiczny charak-ter problemu badawczego w polskim prawoznawstwie, dążył on do skonfrontowania stanowiska doktryny z orzecznictwem sądowym ostatnich lat oraz praktyką legislacyjną Sejmu VIII kadencji. Wszechstronne ujęcie zagadnienia motywowane było chęcią sformułowania hipotez i wniosków mogących inspirować kolejnych eksploratorów podjętej problematyki. Podsumowując wyniki przeprowadzonych badań, autor przedstawił swoje krytyczne stanowisko, uznając, że koncepcja racjonalnego prawodawcy budzi istotne wątpliwości i uzasadnione zastrzeżenia, co powoduje, że wymaga ona reinterpretacji.

Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2014

I. Każde teoretyczne ujęcie wykładni prawa (w szczególności -każda normatywna koncepcja wykładni), jak również każda dostatecznie wykształcona praktyka interpretacyjna przyjmuje, często jedynie implicite, czy też nawet w sposób nieuświadomiony, określone filozoficzne założenia dotyczące tego, czym jest język, a także pewne aksjologiczne założenia dotyczące dobrego państwa i społeczeństwa, określające m.in. stosunek do faktu pluralizmu wartości. Mogłoby się wydawać, że ze względu na inny przedmiot założenia te nie są ze sobą powiązane (dotyczą one czegoś innego). Celem niniejszego artykułu jest jednak wskazanie, że chociaż założenia te nie są ze sobą bezpośrednio powiązane (dotyczą przecież innych sfer rzeczywistości), to jednak występują między nimi pewne relacje, które powodują, że przy rozstrzyganiu teoretycznych zagadnień związanych z wykładnią prawa przyjęcie określonych założeń dotyczących języka łatwiej pogodzić można z określonymi założeniami dotyczącymi pozytywnego bądź negatywnego stosunku do faktu pluralizmu wartości. Ze względu na cel opracowania należy w pierwszej kolejności ogólnie scharakteryzować dwie alternatywne ogólne teorie komunikacji za pośrednictwem języka, a także związki między nimi a sposobem rozstrzygania teoretycznych zagadnień z zakresu wykładni prawa. Poniżej zostaną scharakteryzowane dwie modelowe teorie przedstawiające określone wizje języka i komunikacji za jego pomocą, na które składać się będą określone założenia z zakresu filozofii języka. Pierwszą z nich będzie wizja strukturalistyczna (model strukturalistyczny), drugą zaś -nominalistyczna (model nominalistyczny). Rozróżnienie tych dwóch wizji będzie miało charakter pewnego uproszczenia i typologii, można bowiem wskazać wiele rozwiązań pośrednich (polegających na akceptacji niektórych założeń składających się na pierwszą z tych wizji, niektórych zaś innych należących do drugiej z nich). Na potrzeby niniejszego opracowania użyteczne jest jednak wskazanie pewnych wzorcowych i przeciwstawnych względem siebie rozwiązań (typów poglądów), aby lepiej widoczne były podstawowe kontrowersje. Ze względu na ograniczoną objętość opracowania odpowiednie dwie wizje (modele) języka zostaną scharakteryzowane skrótowo (można powiedzieć "hasłowo") za pomocą wyszczególnienia podstawowych składających się na

Acta Universitatis Wratislaviensis, 2016

2012

Dzieje niemieckiej myśli prawa cywilnego do końca XIX w.

Przegląd Sejmowy, 2017

The theory of rational lawgiver entails an assumption of normativeness of legal text. The assumption can be expressed in two propositions: (1) articulated parts of legal text are normative, and (2) other parts of legal text (i.e. preambles, titles of acts, parts, chapters etc.) are not normative. Closer examination of Polish legal text shows that propositions (1)–(2) are not necessarily always true. The authors propose several definitions and use the enriched vocabulary to express theoretical possibility and to show real cases of non-normative fragments of articulated parts of legal texts and normative fragments of other parts of legal text. The types of normativeness are defined: the broadest, broad, and strict. The notion of normativeness is tightly connected with notions of redundancy and superfluity of legal texts. The distinctions which were made in the article can be used — as the authors hint in the conclusion remarks — to expand contemporary theories of legal interpretation, and to improve the quality of lawmaking process in Poland.

2018

Historia nauczania prawa międzynarodowego w Katowicach wiąże się niemal od samego początku jego istnienia z Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego (WPiA UŚ). Z osobistych wspomnień wieloletniej kierowniczki późniejszej Katedry Prawa Międzynarodowego Publicznego i Prawa Europejskiego prof. dr hab. Genowefy Grabowskiej wynika, że już w 1971 r., w którym to rozpoczynała ona swą naukową i dydaktyczną przygodę z Uniwersytetem Śląskim, na młodym Wydziale istniała wyodrębniona jednostka o charakterze zakładu prawa międzynarodowego. Nauczanie akademickie przyszłych prawników nie mogło bowiem obejść się bez solidnego kursu prawa międzynarodowego, którego nazwę zaledwie niedawno, bo na dużej części polskich uniwersytetów dopiero w 1950 r., przemianowano z tradycyjnego prawa narodów (ius gentium) na prawo międzynarodowe 1 . Zakład ten miał wchodzić w skład czteroinstytutowej struktury organizacyjnej, z jakiej pierwotnie składał się wydział prawa 2 . Mieścił się na pierwszym piętrze, tuż nad schodami wejściowymi w dawnej legendarnej siedzibie Wydziału, przy ulicy Bankowej 8, przez studentów określanej potem kolokwialnie mianem "ósemki". Ponieważ pomyślność każdego przedsięwzięcia tworzą kreujący je ludzie, stąd opis początków nauki prawa międzynarodowego na Górnym Śląsku należy rozpocząć od tego elementu. Dla naświetlenia ogólnego tła warto zauważyć, że

Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2016

Na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w Auli Lubrańskiego (Collegium Minus), 19 października 2015 r. odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa "Macieja Zielińskiego koncepcja wykładni prawa", związana z 75. urodzinami prof. dr. hab. dr. h.c. Macieja Zielińskiego. Honorowymi patronami konferencji byli Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego prof. dr hab. Roman Hauser, Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prof. dr hab. Roman Budzinowski oraz Prezes Sądu Apelacyjnego Krzysztof Józefowicz. Głównym organizatorem i moderatorem konferencji był prof. UAM dr hab. Jarosław Mikołajewicz. W gronie zaproszonych gości znaleźli się teoretycy i filozofowie prawa z wielu ośrodków akademickich, przedstawiciele nauki prawa, sędziowie, w tym w szczególności, sędziowie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Wojewódzkich Sądów Administracyjnych oraz inni przedstawiciele praktyki prawniczej. Nie zabrakło również młodych naukowców, adiunktów, doktorantów oraz studentów prawa. Konferencję otworzył prof. UAM dr hab. Jarosław Mikołajewicz, który w imieniu komitetu organizacyjnego podziękował wszystkim gościom za przybycie, a następnie krótko przedstawił sylwetkę Jubilata. Przemówienie wprowadzające wygłosił Rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prof. dr hab. Bronisław Marciniak, który przekazał na ręce Jubilata okolicznościowe odznaczenie oraz prezent od społeczności akademickiej. Z kolei Dziekan WPiA UAM prof. dr hab. Roman Budzinowski, wyraził radość i zadowolenie z faktu organizacji konferencji poświęconej dokonaniom naukowym Profesora Zielińskiego. Przekazał ponadto na ręce Jubilata upominek przygotowany przez społeczność Wydziału. Następnie głos zabrał Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego prof. US dr hab. Zbigniew Kuniewicz, który podziękował za organizację konferencji i złożył serdeczne życzenia prof. dr. hab. Maciejowi Zielińskiemu. Ostatnim przemówieniem powitalnym było wystąpienie Prezesa Sądu Apelacyjnego w Poznaniu Krzysztofa Józefowicza, który składając życzenia Jubilatowi, stwierdził, że konferencja jest kolejnym wspólnym przedsięwzięciem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, co potwierdza bardzo efektywną współpracę obu ośrodków. Po otwarciu konferencji oraz mowach powitalnych rozpoczęła się część merytoryczna, w większości poświęcona omówieniu podstawowych założeń derywacyjnej koncepcji wykładni prawa, której twórcą jest Profesor Maciej Zieliński. Jako pierwszy w tej części konferencji głos zabrał prof. dr hab. Andrzej Gomułowicz z WPiA UAM, który przedstawił referat Zasada aequitas w orzecznictwie podatkowym sądu administracyjnego. W swoim wystąpieniu prof. Gomułowicz przedstawił m.in. genezę oraz możliwe aplikacje zasady aequitas (słuszności) w orzecznictwie podatkowym sądu administracyjnego. W ramach referatu prof. Gomułowicz odniósł się ponadto do derywacyjnej koncepcji wykładni prawa Macieja Zielińskiego, podkreślając, że stanowi ona kontynuację i rozwinięcie myśli prof. Zygmunta Ziembińskiego. Następnie głos zabrał prof. dr hab. Andrzej Bator z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego, który w swoim referacie zatytułowanym O adekwatności derywacyjnej koncepcji wykładni prawa w unijnym kontekście interpretacyjnym podkreślił, że derywacyjna koncepcja wykładni prawa to najbardziej kompletna i teoretycznie ugruntowana koncepcja wykładni w polskiej teorii prawa. W tym kontekście prof. Bator przedstawił możliwości zastosowania derywacyjnej koncepcji w procesie interpretacji przepisów prawa stanowionego przez organy Unii Europejskiej. Zauważył, że koncepcja Profesora Macieja Zielińskiego może znaleźć zastosowanie

2000

Opracowanie niniejsze poświęcone jest zasadzie prawdy materialnej w dwóch płaszczyznach: teoretycznoprawnej i dogmatycznoprawnej. W płasz czyźnie teoretycznej dotyczy pojęcia zasady prawdy materialnej, jej treści oraz podstawy obowiązywania. W płaszczyźnie dogmatycznej poruszany jest problem obowiązywania zasady prawdy materialnej w postępowaniu cywilnym. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że zasada ta jest ujmowana w sensie dyrektywalnym. Takie ujęcie zasad w literaturze procesu cywilne go należy do rzadkości, dominują natomiast rozważania nad zasadami w ujęciu opisowym. Jednakże niniejsze opracowanie dotyczy roli zasady prawdy w paradygmacie poznania sądowego. Z tego punktu widzenia zasa da prawdy jest istotna jako obowiązująca norma, a w konsekwencji dyrek tywa uzasadniania twierdzeń faktycznych w procesie stosowania prawa.