ÂŞIK TARZI KÜLTÜR GELENEĞİNDE GÜNÜMÜZ KADIN ÂŞIKLARI

Oğuz Boyları Sempozyumu Bildirisidir, 2023

Tarihin ilk dönemlerden itibaren göğü çadır bilen Türk, gökteki ay ve güneşi de kutsal kabul etmiştir. Fakat bu kutsallığı hiçbir dönemde tanrılaştırmamıştır. Gökte olan cisimleri sahiplenmiş, kötülüklerden korumaları için bir kalkan görevinde olduklarını düşünmüşlerdir. Alman Sinolog W.Eberhard, geleneksel Türk dinini "gün ve ay kültlerinden müteşekkil Türk Gök Dini" şeklinde tanımlamaktadır. Doğada bulunan bazı güçlere kutsallık atfetmekle, o güçlere inanmak arasında büyük farklar vardır.

Klâsik Türk şairleri, mensup oldukları toplumun bir parçası olarak İslam dini ve kültürüyle yetişmişler ve eserlerini bu kültürel birikimden faydalanarak meydana getirmişlerdir. Şairler, Kur'an ve hadislerden çeşitli benzetmeler ve telmihler yoluyla yararlanmışlar; eserlerini İslam medeniyeti etrafında şekillendirmişlerdir. gibi erkek şahsiyetlerin yanında kadın şahsiyet olarak sadece Hz. Meryem'in adı geçer. Hz. Âdem'in eşi Havva; Hz. İbrahim'in eşi Hacer, Hz. Yusuf'un eşi Züleyhâ, Firavun'un eşi Asiye, Hz. Süleyman'ın eşi Belkıs, Hz. Muhammed'in eşleri Hacer ve Ayşe ile kızı Fatıma'nın adları Kur'an'da geçmez. Ancak bu şahsiyetlerin bir kısmı Kur'an'daki kıssalara dayanılarak zaman zaman dinî bir kişilik olarak ve memduhun benzetileni olarak eserlerde yer alırken bir kısmı da telmih, teşbih, istiare gibi sanatlar içinde sevgilinin mazmunu olarak geçer.

Özet: Atasözleri ve deyimler yaşayan bir kültürün atalarından günümüze mirasıdır. Atasözleri ve deyimler toplumun ve bireyin davranış kodlarını belirleyen birer nirengi noktası olarak, genel kabul gören, olumlanan davranışlar ve düşünce biçimlerinin yanısıra kabul görmeyen ve reddedilen davranış ve düşünce biçimlerini de anlamlarında barındırırlar. Bu bağlamda Türk Atasözleri ve Deyimleri ışığında Türk toplumunda kadın imgesi araştırılmıştır. Bu araştırmada Türk atasözleri ve deyimlerinde kadın imgesinin nasıl sunulduğunu incelemek amacıyla içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Türk kültürü içerisinde kadın imgesinin bir kahramandan değersiz bir varlığa kadar geniş bir perspektifte tanımlandığı tesbit edilmiştir. Yapılan içerik analizi sonucunda kadınların olumlu ve istenilen özelliklerinin yanısıra kadına ve kadın imgesine olumsuz özellikler de atfedilmiştir. Anahtar Kelimeler: atasözleri, deyimler, Türk kültürü, kadın, kadın imgesi WOMAN IMAGE IN TURKISH PROVERBS AND IDIOMS Abstract: Proverbs and idioms are the heritages of a living culture from the ancestors to today. Proverbs and idoms are the reference points of the society and individuals behavioral patterns and they not only represents the general acceptable and valued behavioralpatterns and thought processes but also unacceptable and rejected behavioral patterns and thought processes. In this context image of women in Turhish society was explored from the Turkish Proverbs and Idıoms. In this research in order to explore the woman image in Turhish proverbs and Idioms the content anaylsis method was used. As a result Turkish women described in a wide range of perspective from a hero to a unvaluable object, not only the precious and wanted characteristics but also unacceptable and rejected characteristics are the part of woman image.

Süs canlıların tabiatından kaynaklanan bir olgudur. Asıl nesnenin güzelleşmesi için yapılan süsleme, bir eşyayı, hayvanı ve insanı olduğundan daha güzel bir biçimde göstermek amacıyla yapılmaktadır. Bunun yanında birçok süslemenin arka planında tarihi, dinî ve mitolojik izlerin var olduğu görülmektedir. Tarihi süreç içerisinde özellikle kadınlar, her zaman için güzel giyinmeye ve süslenmeye önem vermişlerdir. Süslenmeye başından başlayan kadın için giydiği başlıklar ve süslemeler her dönem için önem teşkil etmektedir. Geleneksel Türk kadın başlıkları bölgeden bölgeye değişiklik göstermekte ancak bu farklılıklarla birlikte özde birliğin olduğu da görülmektedir. Pek çok atasözü ve deyimde de karşımıza çıkan baş bağlamak, Türk kültür coğrafyasında önem verilen ve hala uygulanmaya devam edilen bir gelenektir. Başlıklara yapılan süslemeler güzel görünmenin çok ötesinde kadının statü, ekonomik gücü ve sosyal durumuyla ilgili mesajlar içermesiyle önem kazanmaktadır. Günümüzde Gaziantep merkez, Oğuzeli, Nizip ve Karkamış'ın ilçe merkezleri ve köylerinde yaşayan Barak Türkmenleri arasında da geleneksel kadın başlıkları ve süslemeleri, Barak ovasının zengin kültürel birikimin bir yansıması olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada Gaziantep'in Barak bölgesinde yapılan alan araştırması sonucu elde edilen kadın başlıklarındaki süslemeler, içerdikleri anlamlar ve mesajlar doğrultusunda tarihî ve mitolojik bir zeminde incelenecek ve açıklanacaktır.

Özet: Atasözleri, toplumların geleneklerini, göreneklerini, hayata bakış açılarını ve tecrü-belerini, kalıplaşmış bir şekilde, kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktaran anonim ürünlerdir. Atasözlerinde sosyal hayatın hemen her alanı ile ilgili tecrübe ve değerlendirmeler yer alır. Sosyal hayatta karşılaşılan problemlerin çözümlerine yönelik zengin bir tecrübe birikimi içerirler. Kadınla ilgili Türkmen atasözleri, kadına verilen değeri ve onunla ilgili inanç, ge-lenek ve görenekleri aktarması bakımından öneme sahiptir. Türkmenlerde kadın anne, kay-nana, kız, gelin, kuma, dul kadın, yaşlı kadın ve iffetsiz kadın gibi sosyal hayatın içerisinde yer edindiği bütün rollerle atasözlerinde de yer almıştır. Bu çalışmada kadının Türkmen toplumunda özellikle anne ve eş olarak üstlendiği rollerin işlendiği atasözleri ele alınmıştır. Anahtar Sözcükler: Atasözleri, Türkmen toplumu, kadın. The Woman in the Turkmen Proverbs Abstract: Proverbs are communal products which orally carries the societies' traditions and customs, life views and experiences in certain patterns. Proverbs contain rich experiences in dealing with problems encountered in social life. Turkmen proverbs on women are important in the sense that they convey the value attributed to women and the beliefs, traditions , and customs concerning women. In Turkmen proverbs the women are mentioned according to the roles they take within the social life; such as mother, mother-in-law, girl, bride, mistress, old women, and woman of low virtue. In this study, the proverbs especially espousing the the mother and wife roles played by the women in the Turkmen society are investigated.

Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatında 'Kadın' Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2017

Epics about heroism reveals events based on heroes which represents brave type. All the details of hero's life from death to life are stated. In this type of epics, position of heroines is determined based on statue of heroes. Woman takes place in the epic as mum, wife, daughter, daughter in law or sister of hero in the epic. The name of woman having important roles in several epics (wife of Dirse Han), or woman giving up on her own life forth sake of her love's life (wife of Deli Dumrul) is not mentioned. Out of the boys and girls being born synchronously, only boys are given names during certain ceremonies. Almighty person of Korkut Ata in the book of Dedem Korkut gives the name Beyrek to him as Bamsi saved merchants from enemies. As for Bani the Flower who was born synchronously with Beyrek and who would marry with him in the future, the giver of her name is unknown. Besides this general situation, this woman who is not mentioned in the archaic epics and who is remembered with his father's and husband's name is not seen. In this type of epics, everywoman having a role has a name. The most attractive one among this name is combined names which are composed of “Altın, Altun\Aldun: Altın Küskü, Altın Arığ, Altınay etc.” Firstly in the Ihe Ase inscription dated 724, the “Altin” expression which takes place in the name of (Altun Tamgan Tarhan), a significant commander, is mostly seen in the names of women when it is about archaic type of epics. In this notice, heroines having the name “Altın” will be handled.

Öz Âşık Tarzı Türk Şiir Geleneğinde geçmişten günümüze en sık değinilen konuların başında aşk ve sevgili gelmektedir. Halk şairi; gördüğü, sevdiği ya da hayalindeki sevgili tasvirini farklı boyutlarda ele almıştır. Kimi halk şairleri sevgilinin fiziksel özelliklerini, kimileri de onun belirli olaylar karşısındaki tutumlarını dile getirmişlerdir. Âşık, toplumsal yaşamda var olan sevgili tipini, gerçek yaşamdan soyutlayarak mübalağalı bir biçimde ulaşılmaz bir peri ya da huri olarak anlatmaktadır. Divan şiirindeki sevgili tasviri ile halk şiirindeki sevgili tasviri farklılık arz etmektedir. Divan şiirinde sevgilinin tüm fiziksel özelikleri dile getirilse de adı söylenmez. Ancak halk şiirindeki güzel ya da sevgili ayakları yere basan, daha gerçekçi, davranışlarıyla somut bir tip olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmamızda Âşık Tarzı Türk Şiir Geleneği içerisinde güzelin/sevgilinin hangi yönleriyle ele alındığı ortaya konulmaya çalışılacaktır. Anahtar kelimeler: Âşık Tarzı Türk Şiiri, sevgili, güzellik unsurları, tip. Abstract In Âşik style Turkish poetry tradition, the primary subjects referred to from the past to the present are love and lover. Folk poets approached the depiction of the person they loved or their dream lover in different dimensions. Some folk poets expressed the physical features of the lover, while others expressed the lover's attitudes towards specific events. Âşik tells about the type of lover in societal life by isolating from the real life in an exaggerated way as an unreachable fairy or houri. The depiction of lover in Divan poetry and folk poetry are different from each other. In Divan poetry, even if all the physical features of a lover are mentioned, the name is not. However, the beauty or the lover in folk poetry is seen as a more down-to-earth, more realistic and concrete type with her behaviors. In this study, we will present with which aspects beauty/lover is addressed within Âşik style Turkish poetry tradition.