Koncepcja praw naturalnych Davida Hume'a

Roczniki Teologiczne, 2018

Są takie zagadnienia, które nie tracą na aktualności, chociaż są przedmiotem refleksji przez całe wieki. Zmieniający sie kontekst historyczny, a bardziej jeszcze ideowy, domaga sie ich nowego przedstawienia, objaśnienia, nierzadko rozwiniecia, by udowodnić ich zawsze wazny przekaz. W nauce moralnej takim problemem jest prawo naturalne, którego chrześcijańska koncepcja, siegajaca starozytnej myśli grec kiej, w okresie współczesnym stale wraca jako przedmiot nowego namysłu. W obsza rze chrześcijanskiej myśli filozoficznej i teologicznej ujawnia sie to w róznych tra dycjach, nie tylko katolickiej, jak niekiedy sie uwaza1. Redaktor recenzowanego tu opracowania Norman Doe jest profesorem prawa na Uniwersytecie w Cardiff. Studiował i badania naukowe prowadził m.in. w Cambridge i Oksfordzie. Jest uznanym filozofem prawa, takze prawa kanonicznego, w tym jego anglikanskiej i ekumenicznej tradycji. Spośród jego publikacji za szczególnie cenna uwaz a sie Law and Religion in Europe: A Comparative Introduction (Oxford Univer sity Press, Oxford 2011), która zaliczono do dwudziestu najwazniejszych prac o tema tyce prawnoreligijnej. Jako visiting professor był zapraszany m.in. na katolicki uniwer sytet w Leuven oraz na rzymski uniwersytet Angelicum. Praca zbiorowa Christianity and Natural Law ukazała sie jako kolejny tom serii wydawanej na Uniwersytecie w Cambridge pt. Law and Christianity2. Seria ta ma na celu analize i prezentacje

2009

Wyjaśniając rolę i genezę własności, w XVIII wieku coraz częściej odchodzono od charakterystycznej dla doktryn poprzedniego stulecia racjonalistycznej argumentacji przeprowadzanej "na sposób geometryczny" (modo geometrico) na rzecz historycznych czy quasihistorycznych analiz uzupełnianych przez odwołanie się do czynników społecznych, a czasem też psychologicznych. Warto wskazać kilka przykładów. Według Adama Smitha (1723-1790) instytucja własności podlegała stopniowemu historycznemu rozwojowi. W społeczności myśliwskiej, będącej najwcześniejszym rodzajem społeczneństwa, nie było własności w ogóle. Natomiast na etapie społeczeństwa pasterskiego dotyczyła ona zwierząt. Gdy ludzie nauczyli się uprawy ziemi, pojawiła się prywatna własność pól uprawnych, która początkowo trwała do okresu zbiorów, a przez pozostałą część roku wszystkie pola uznawane były za wspólną własność całej społeczności. Dopiero od momentu wynalezienia handlu pojawiło się współczesne rozumienie własności 58 . Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) natomiast genezy własności prywatnej dopatrywał się w ludzkiej chciwości 59 . Z kolei David Hume (1711-1776), tłumacząc pochodzenie prawa własności, odwołuje się podobnie jak Rousseau do psychologicznych cech natury ludzkiej (przede wszystkim egoizmu), jak również -a może przede wszystkim -do ekonomicznej kategorii rzadkości dóbr materialnych. Twierdził, że potrzeby ludzkie mnożą się w nieskończoność, a wzrost ilości dóbr, którymi te potrzeby można zaspokoić, nigdy nie będzie większy niż wzrost liczby potrzeb. Dzięki ustanowieniu własności ludzie otrzymują możliwość choć częściowego zaspokojenia swoich potrzeb za pomocą tych rzadkich dóbr, ponieważ pozwala ona na "spokojne korzystanie z tego, co każdy może zdobyć dzięki przychylności losu i własnej pilności" 60 .

Studia Ecologiae et Bioethicae, 2008

Semantic meaning of the term „nature” comes from the Latin word „nasci” - „to get born”, and Greek words „physis” and „arche”, the substance of the latter two terms is fully explained in the Latin dictionary of A. Forcellini (Klotius Latinitatis Lexicon, 4, Prati 1868, p. 231-232) and the Greek-English dictionary of H. G. Liddell and R. Scott (Greek-English Lexicon, The Clarendon Press, Oxford 1940, 1958, p. 1964-1965.). Pragmatic sense of the term “nature” depends on the context (physical, philosophical, ecological, anthropological, relative, etc.). It can be also analyzed from two different perspectives: static and dynamic, this situation leads to the triple opposition: natural versus artificial, nature versus culture and nature versus environment. Ultimately, in the pragmatic sense, nature is a category making sense only in relation to the human being. Nature is a set of meanings registered by the human being in his world. Nature is a result of human wisdom and gained knowledge i...

2009

pisma poświęcone refleksjom o historii ogłaszał w ciągu ostatnich dwudziestu lat swej działalności filozoficznej. Dają się one zebrać w jeden, średniej objętości tom. Postaram się wykazać, że pisma owe nie stanowią jedynie marginesu twórczości autora trzech wielkich Krytyk -Krytyki czystego rozumu, Krytyki praktycznego rozumu oraz Krytyki władzy sądzenia 64 . Więcej nawet -spojrzenie na całość refleksji Kanta o prawie i polityce z perspektywy jego pism historiozoficznych może dać ciekawe rezultaty, zwłaszcza gdy chce się prześledzić związki idei Kantowskich z późniejszymi koncepcjami Fichtego i Hegla. Przed bardziej szczegółową analizą Kantowskiej filozofii dziejów trzeba rozważyć kwestię prawomocności wszelkich rozważań o sensie i celu historii -to, "jak" są one możliwe. Podstawą twierdzenia o celowości jest sąd rozumu. W Krytyce władzy sądzenia filozof z Królewca przeprowadza podział tej władzy (Urteilskraft) w zależności od tego, do czego jest używana. O tym, kiedy o podmiocie można orzec, że jest on piękny, decyduje władza sądzenia w użyciu estetycznym. W przypadku przyrody powstaje w poznających jednostkach skłonność, by tu piękno lub prawidłowości tłumaczyć wpływem jakiejś ukrytej dla nas celowości. Ta skłonność jest realizowana przez wydanie sądu według "idei pewnego celu przyrody". Wówczas działa władza sądzenia w użyciu teleologicznym 65 . Władza sądzenia jest jedynie pewnym -uwarunkowanym wszakże empirycznie -"sposobem tłumaczenia", który czyni zrozumiałą dla nas przyrodę w jej szczegółowych prawach 66 . Urteilskraft

2000

Opracowanie niniejsze poświęcone jest zasadzie prawdy materialnej w dwóch płaszczyznach: teoretycznoprawnej i dogmatycznoprawnej. W płasz czyźnie teoretycznej dotyczy pojęcia zasady prawdy materialnej, jej treści oraz podstawy obowiązywania. W płaszczyźnie dogmatycznej poruszany jest problem obowiązywania zasady prawdy materialnej w postępowaniu cywilnym. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że zasada ta jest ujmowana w sensie dyrektywalnym. Takie ujęcie zasad w literaturze procesu cywilne go należy do rzadkości, dominują natomiast rozważania nad zasadami w ujęciu opisowym. Jednakże niniejsze opracowanie dotyczy roli zasady prawdy w paradygmacie poznania sądowego. Z tego punktu widzenia zasa da prawdy jest istotna jako obowiązująca norma, a w konsekwencji dyrek tywa uzasadniania twierdzeń faktycznych w procesie stosowania prawa.

Časopis pro právní vědu a praxi, 1999

Studia z Dziejów Państwa i Prawa, 2010

Interpretacja prawa w rezolucjach Rady Nieustającej Rechtsauslegung in den Resolutionen des Ständigen Rates 1. Kontrowersje wokół zapisu ustawy z roku 1776; 2. Podmioty interweniujące w Radzie Nieustającej; 3. Procedura uchwalania rezolucji; 4. Źródła prawa; 5. Przedmiot rezolucji; 6. Najczęściej zgłaszane proble my; 7. Odpowiedzi Rady; 8. Kontrola i uchylanie rezolucji; 9. Ocena działalności Rady w zakresie tłumacze nia prawa. 1. Kontroversen um die Gesetzesbestimmung von 1776; 2. Die beim Ständigen Rat Einspruch erhebende Einheiten; 3. Verfahren der Resolutionsverabschiedung; 4. Rechtsquellen; 5. Gegenstand der Resolutionen; 6. Die meist erhobenen Probleme; 7. Antworten des Rates; 8. Kontrolle und Aufhebung der Resolutionen; 9. Bewertung von Handlungen des Ständigen Rates in der Rechtsauslegung.

2002

Two basic ideas of what a university should be have competed throughout history. The oldest conception of the university can be traced to Plato’s Academy. This idea was later developed by Wilhelm von Humboldt and revived by Allan Bloom. According to this approach the university is a multi-functional institution which combines education with the pursuit of truth. Mediaeval universities, the Napoleonic university and the idea of university as a higher vocational school developed according to the assumptions of the newer model. There are also a number of intermediate approaches where the point of departure is the didactic function but the didactic process is based on the specific values of the older approach, i.e., general and theoretic knowledge. These models were radically questioned in the second half of the twentieth century. The crisis of the university is partly a function of the unfavourable cultural climate (disbelief in the value of the scientific method and the validity of kn...

Czasopismo Prawno-Historyczne, 2024

Po upadku bloku sowieckiego w państwach Europy Środkowej poszukiwano nowych narzędzi prawnej ochrony praw człowieka oraz pojęć, które służą tej ochronie. W naturalny niejako sposób -z powodu bliskości geograficznej i dawnych powiązań systemów prawnych -zaczęto zwracać się ku ustawie zasadniczej RFN z 1949 r. oraz koncepcjom prawnym i orzecznictwu, które wokół niej narosły. W tym akcie godność człowieka zajęła bardzo wysokie miejsce, w art. 1 ust. 1 uznano bowiem nienaruszalność godności człowieka, której "poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem wszelkich władz państwowych" 1 . W latach 50. ubiegłego wieku konstytucjonalista Günter Dürig (1920-1996) przedstawił, nawiązując do dzieła Immanuela Kanta, słynną interpretację tego pojęcia, nazwaną potem "formułą przedmiotu" lub "formułą Düriga". Według niej władza państwowa nie może w państwie demokratycznym traktować jednostki wyłącznie jako przedmiotu swoich działań, musi więc być ona traktowana podmiotowo. Zarówno samo pojęcie godności, jak i sposób jego interpretacji, wyznaczony przez Federalny Sąd Konstytucyjny w Karlsruhe, a oparty na formule Düriga, przenikały do porządków konstytucyjnych państw Europy Środkowej. Jako przykład można przywołać art. 30 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. 2 W czeskiej Karcie Podstawowych Praw i Wolności, która mocą Konstytucji z 16 grudnia 1992 r. została włączona do czeskiego porządku ustrojowego, godność nie ma tak eksponowanej pozycji, lecz została wspomniana -choć bez wskazania jej 1

Racjonalia. Z punktu widzenia humanistyki, 2015