Mekanı Anlama Üzerine Süreç Odaklı Bir Yaklaşım1

Özgün Makale, 2025

Bu araştırma madde kullanım deneyimi olan kişilerin yaşam öykülerindeki mekansal pratiklere odaklanarak, madde kullanımında mekanların bireyler için neden ve nasıl anlamlı hale geldiğini anlamayı amaçlamaktadır. Söz konusu amaç doğrultusunda "ilişkisel mekan" anlayışının güzergahları takip edilerek maddeyle tanışma, kullanımın istikrar kazanması, terk etme, nüksetme gibi süreçlerde katılımcıların mekanları fiziksel, duygusal ya da sosyal açılardan ne şekilde deneyimlediği anlaşılmaya çalışılmıştır. Fenomenolojik desenle tasarlanan bu çalışma kapsamında madde kullanım deneyimi nedeniyle Manisa Arındırma Merkezi’nde tedavi görmekte olan 20 katılımcıyla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiş, edinilen bilgiler içerik analizi tekniği kullanılarak değerlendirilmiştir. Bulgular, mekanların madde kullanımını elverişli ya da elverişsiz kılan bazı dinamiklerin mevcudiyetini ortaya koymaktadır. Kullanıma elverişli mekanlarda güvensizlik, gizlilik, aidiyet ve baskı unsurları öne çıkarken; maddeyi bırakmaya ilişkin dinamikler tedavi mekanlarındaki yatay ilişkiler, esnek kurallar, ortak deneyimler ve rutin kurma pratikleriyle ilişkilenmektedir. Araştırmanın madde kullanımıyla alakalı olarak geniş bir neden-sonuç yelpazesini düşünmeye sevk edeceği, bağımlılık açısından risk altında olan gruplara yönelik önleyici çalışmalara, uyuşturucu politikaları ve sosyal mekanların yeniden düzenlenmesi açısından kilit noktaların belirlenmesine katkı sunabileceği düşünülmektedir.

Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2022

Tasarım ve planlama alanları, sosyal ve ekonomik gereksinimler için mekânların teknik, estetik ve işlevsel gerekliliklerine çözüm yolları aramaktadır. Bu çözümler mekanların ve mekan kullanıcılarının karşılıklı faydaları üzerine odaklanmaktadır. Her mekan bir kullanıcı için var olurken, kullanıcının mekandan beklentileri bu var oluş sürecini yönetmektedir. En küçük ölçekteki tasarım öğesinden en büyük ölçeğe kadar tasarım süreci, tasarımcının mekanın işlevi ve mekan kullanıcılarının beklentilerini birlikte değerlendirdiği bir organizasyondur. Bu nedenle mimari yapıların tasarım ve planlama sürecinde başından beri var olan veya zamanla ortaya çıkan tasarım gerekliliklerini araştırmak önem taşımaktadır. Bu çalışma mekân organizasyonu gereği, çevre karakteri ve deneyimsel değerlendirmelere yönelik bir tasarım rehberi hazırlamak için, mekân algısından başlayarak gelişen süreci ve mekân dizimi yönteminin gerekliliğini saptamayı amaçlamaktadır. Literatürde konu odaklı çalışmaların taranmasını ve literatüre ilişkin yöntemsel ve eleştirel yaklaşımların sergilenmesini içermektedir.

Journal of Social and Humanities Sciences Research, 2021

Mekan ne sadece sınırlandırılmış uzaydır ne de sadece tecrübedir. Kendi başına var olamaz, mekandaki nesneler kendi başlarına var olabilirler, mekanı oluşturan etkenlerin bir kısmı kendi başına var olabilir; ancak mekan bir kullanıcısı olmadan kendi başına var olamaz. Bu noktada bir mekan tanımı, bugün için geçerli; fiziksel-sanal, nesnel-özdeksel gibi zıtlıklar değilse bile yerinden oynamışlığın ışığında acil bir gerekliliktir. Mekan; özelden genele, kişiselden toplumsala uzanan yayılım özelliği nedeniyle, kendini kuşatan anlam çerçevesi ve kucakladığı anlam katmanları herkes tarafından anlaşılabilir, ancak herkes için farklı anlamlar taşıması muhtemel bir kurgusal bütünlüktür. Bu nedenle mekanın varlığını ispatlamaya yönelik hiçbir ipucu dolaysız olamaz, çünkü mekanın anlam katmanlarını ve mekanı oluşturan unsurların varlıklarını belirleyen tüm varlık felsefesi; kişiye özel olan bilgiyi genele yaymaya çalışmakta ve mekanı anlamlandıran kurguyu çoğunlukla imgeler üzerinden açıklamaya çalışmaktadır.

Yaşamın Teşebbüsleştirilmesinde Mekânın Rolü, 2022

2022 yılı Mart ayında bir önceki aya göre yüzde 9,3 oranında artan KFE, bir önceki yılın aynı ayına göre nominal olarak yüzde 110,0, reel olarak ise yüzde 29,7 oranında artmıştır.

Journal of Interior Design and Academy

Mimari bir yapının duyular aracılığı ile algılanması görme ile başlar. Ancak yapı ve iç mekân arasındaki ilk ilişki giriş mekânı ile kurulur. Giriş mekânları sadece görme ile değil diğer duyularla da algılanabilir ve kullanıcı belleğinde izler bırakabilir. Örneğin bir konser salonunu işitme duyusu, bir restoran koklama duyusu üzerinde bıraktığı izlerle hatırlanabilir. Bu çalışmada iç mekânda duyu kavramını incelemek için öncelikle mimaride duyu kavramı ele alınmış, daha sonra giriş mekânlarının önemi ve mekânın duyularla nasıl algılanabileceği üzerinde durulmuş, son bölümde de iç mekânda duyular kavramı, bir sağlık yapısının giriş mekânı özelinde incelenmiştir. Örnek olarak seçilen sağlık yapısı İstanbul Memorial Bahçelievler Hastanesi’dir. Bu amaçla hastane yönetimi ve proje ekibi ile iletişime geçilmiş, alan ziyaretleri yapılarak alınan izin çerçevesinde fotoğraflanmıştır. Çalışmada giriş mekânı tasarımının, görme, dokunma, işitme, koklama ve tatma duyularına nasıl hitap ettiği; k...

Mekân ve Materyal Odaklı Mekânsal Bakış Açısı, 2023

Bu çalışmada, mekânsal bakışın ne olduğu; onu oluşturan bileşenler; teorik yaklaşım ve paradigmalara göre şekillenen mekânsal bakış açıları ele alınmıştır. Coğrafi disiplini tanımlayan en önemli unsur mekânsal bakıştır; çünkü mekânsal bakışın kavranmasıyla coğrafi çalışmalar daha sağlam bir temele oturur. Coğrafyada yaşanan ve yaşanması muhtemel bütün fiziki ve sosyal olgular mekânsal bir odakla ele alınıp incelenmektedir. Bu mekânsal odağı daha iyi analiz edebilmek için teorik çerçevelere, kavramlara ve yaklaşımlara gereksinimimiz vardır. Çalışmada, değişmez bir mekânsal bakış açısının olmadığı vurgulandıktan sonra mekânsal bakışı oluşturan bileşenler ele alınmıştır. Ayrıca materyalitenin (maddenin) mekânsal bakış açısını oluşturma sürecinde daha önceleri yeteri kadar önemsenmediği; ancak materyal olanın sanıldığından çok daha etkin bir şekilde mekânsal süreçlere müdahil olduğu vurgulanmıştır. Teorik çerçevelerle şekillenen mekânsal bakış açıları ele alındıktan sonra sonuç bölümünde materyaliteyi önceleyen; ancak materyaliteden etkilenen sosyal dünyayı gözden kaçırmayan mekânsal bakış açılarına daha fazla ihtiyaç olduğu savunulmuş ve coğrafi disiplin için bu yönde gelişen mekânsal bakış açıları önerilmiştir.

2021

Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 33 Ana metal sanayii 32 Bina inşaatı 199 Bina dışı yapıların inşaatı 98 Özel inşaat faaliyetleri 50 Kara taşımacılığı ve boru hattı taşımacılığı 209 Yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri 34 2.2. İmar Kanunu (3194 sayılı Kanun) 9.5.1985 tarih ve 18749 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İmar Kanunu, şantiye şefliği kavramının mevzuatta yerini aldığı ilk kanundur. 6331 sayılı Kanun gibi, İmar Kanununda da, aslında şantiye şefine iş sağlığı ve güvenliği konusunda doğrudan görev, yetki ve sorumluluk atfedilmemiştir. Ancak "Müellifler ve uygulamada bulunan meslek mensupları, işlerini bu Kanuna ve ilgili diğer mevzuata uygun olarak gerçekleştirmekten sorumludur" (İmar Kanunu m.28), hükmü irdelendiğinde, inşaat işlerinin imara, ruhsata, eki projeye, bilim ve fenne uygun yürütülmesinden sorumlu teknik kişi olması sıfatıyla, İmar Kanununda da şantiye şefine bir takım yükümlülüklerin karşımıza çıktığı görülecektir. Şantiye şefleri, inşaat işlerini müteahhit adına yürütür, çalışanların, alt işverenlerin/taşeronların sevk ve idaresini sağlar. Aynı zamanda iş güvenliğinin sağlanması için ilgili mevzuatın zorunlu kıldığı tedbirlerin alınıp alınmadığını denetlemekle, yapının bilim, fen ve tekniğe, ruhsat ve eki projesine uygun olarak yapılmasını sağlamakla yükümlü olan gerçek kişidir. Kanuna göre, "Yapı müteahhidi ve şantiye şefi; yapıyı, tesisatı ve malzemeleriyle birlikte bu Kanuna, ilgili diğer mevzuata, uygulama imar planına, ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere, standartlara ve teknik şartnamelere uygun olarak inşa etmek, neden olduğu mevzuata aykırılığı gidermek mecburiyetindedir. Yapı müteahhidi ve şantiye şefi, ilgili fenni mesullerin denetimi olmaksızın inşaat ve tesisatlarına ilişkin yapım işlerini sürdüremez, inşaat ve tesisat işlerinde yetki belgesi olmayan usta çalıştıramaz" (3194 sK m.28). Madde hükmü, herhangi bir iş kazası yaşanması durumunda, şantiyede çalıştırdığı ustaların yetki belgesine sahip olup olmaması konusunun şantiye şefinin sorumluluğunda olduğu, bu durumda yetki belgesiz usta çalıştırmaktan kaynaklı yaşanan bir kaza dolayısıyla ve cezanın şahsiliği ilkesi gereğince, okların bu konuda da şantiye şefine çevrileceği anlamına gelmektedir. Şantiye şefinin görev aldığı inşaatta şayet iş güvenliği önlemi alınmaması nedeniyle kazaya bağlı bir zarar oluşmuş ise, kazaya uğrayanın/yakınlarının veya SGK'nun açtığı tazminat davalarında şantiye şefinin de kusuru oranında tazminat sorumluluğu bulunmakta, bunun yanında, mesleğinin gereklerini yerine getirmemesi sebebiyle Türk Ceza Kanunu 85. Ve 89 Hükümleri gereğince "taksirle öldürme" yada "taksirle yaralama" suçlarından yargılanabilmesi yani cezai sorumluluğu da mümkün olmaktadır. Nitekim; mesleki yeterliliği bulunmayan bir kalfayı, HES inşaatında yüksek gerilim ihtiva eden elektrik besleme sisteminin bakım ve işletmesinde tek başına çalıştırdığı anlaşılan şantiye şefinin asli kusurlu olduğuna kanaat getirilen karar mevcuttur (Yargıtay 12.CD, 24.05.2016).

2019

21. yüzyıl başından itibaren hızla gelişmekte olan nörobilim alanlarında yapılan araştırmalar insanların tüm düşünce, duygu ve davranışlarının beyinlerinde meydana gelen bir dizi elektrokimyasal reaksiyon sonucu oluştuğunu göstermektedir. Kişilerin çevrelerindeki mekândan aldıkları duyusal uyaranlar, vücutlarının içsel durumu hakkında bilgi veren duyguları ve önceki deneyimlerinden arta kalan anılarıyla birlikte, eylemlerini belirlemektedir. Dolayısıyla her mekân, o mekânı deneyimleyen kişiler için o veya bu şekilde davranmalarına neden olacak mesajlar içermektedir. İnsan-mekân etkileşimlerini inceleyen mevcut araştırmalar, konuya daha çok yapılı çevre üzerinden kullanıcı ekseninde yaklaşmakta; tasarımcıların malzeme, strüktür ve organizasyon tercihleriyle mekân kullanıcıları üzerinde ne tür etkiler oluşturabileceklerini inceleyen tasarımcı eksenli araştırmalar bulunmamaktadır. Bu çalışmada algı ve davranış yönetimi konusunda disiplinler arası bir çalışma alanı olan retorik, mekân tasarımı bağlamında ele alınmış; tasarımcıların retorik stratejilerini kullanarak mekân kullanıcılarını belli düşünce, duygu ve davranışlara sevk edebilecekleri öngörülmüştür. Algı ve davranış sistemlerinin nörolojik altyapısı üzerine temellendirilen çalışmanın ana bölümleri Aristoteles’in ikna kategorileri olan Logos, Pathos ve Ethos olarak belirlenmiştir. Logos bölümünde mekânsal söylemi oluşturan ışık, renk, form, ses gibi öğelerin algılanma biçimleri ve kişiler üzerinde oluşturabilecekleri etkiler incelenmiş; retorik figürlerin mekân tasarımında kullanım biçimleri açıklanarak örneklenmiştir. Pathos bölümünde tüm insanlarda ortak olan temel duygu sistemleri ve bunların mekân tasarımıyla ilişkileri irdelenerek mekânı deneyimleyen kişilerde bu temel duyguların nasıl uyandırılabileceği araştırılmıştır. Ethos bölümünde ise farklı mekân tiplerinde mekânsal karakter oluşumları örnekler üzerinde incelenmiştir. Yapılan incelemeler neticesinde retorik stratejilerinin mekân tasarımı dâhil iletişim kaygısı güden her alanda kullanılabileceği düşünülmektedir. Neuroscience research, which has been developing rapidly since the beginning of the 21st century, shows that all thoughts, feelings and behaviors of people are the result of a series of electrochemical reactions in their brains. The sensory stimuli they receive from their environment determine the actions of people, with the feelings that give information about the inner state of their bodies along with their memories from their previous experiences. Therefore, each place contains messages that will cause people to act in one way or another. Existing studies examining human-space interactions are more user-oriented about the effects of the built environment on people. There is no designer-oriented research that examines the effects of the designers’ choices of materials, structure and spatial organization to users’ behavior. In this study, rhetoric, an interdisciplinary field of study on perception and behavior management, has been discussed in the context of spatial design; it is foreseen that the designers can use rhetorical strategies to refer the users to certain thoughts, feelings and behaviors. The main parts of the study, which is based on the neurological infrastructure of the perceptional and behavioral systems, are determined as Aristotle's three elements of persuasion: Logos, Pathos and Ethos. In the Logos section, the perception of the elements such as light, color, form, sound, which constitute the spatial discourse and their effects on the people, were examined. The use of rhetorical figures in spatial design is also described and illustrated in this section. In the Pathos section, the basic emotion systems common to all people, their relations with the spatial design and how these basic emotions can be awakened in users are examined. In the Ethos section, formations of spatial character in different types of spaces were examined through examples. As a result of the study, it is understood that rhetoric strategies can be used in all areas concerning communication, including spatial design.