Yûnus Emre’de Can/Ruh Kavramı

Türk dili araştırmaları yıllığı. Belleten, 2023

yardımcı fiillerinin ve metaforik anlamlar üretme yönündeki elverişliliğinin aynı anlamı veren birçok mental fiil türünün oluşumuna zemin hazırladığı anlaşılmıştır. Tespit edilen fiiller aracılığıyla dinî/tasavvufi bir eser üzerinden yazarın ve bu dönem Türklerinin algı, zihin, duygu ve ifade dünyası hakkında çıkarımlarda bulunmak, Türk dilinin söz varlığını mental süreçler temelinde değerlendirmek hedeflenmiştir.

Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 2021

YÛNUS EMRE'NİN ŞİİRLERİNDE YARATILIŞ FİKRİ  Namık AÇIKGÖZ  ÖZ Yûnus Emre, İslam tasavvuf düşüncesi çerçevesinden şiirler söylemiş bir şahsiyettir. Dinî gelenek itibariyle "mutasavvıf", edebî gelenekte de "şair" olarak kabul edilir. Bu iki hususiyetin birleşmesiyle Yûnus Emre, İslamî inanç ve kabulleri şiir diliyle ifade eden bir şahsiyet olarak Türk tasavvuf ve şiir tarihi açısından önemli bir şahsiyettir. Yûnus Emre şiirlerinde insan, toplum, tabiat, inanç sistemleri gibi konular aracılığıyla vahdaniyetçi bir tasavvuf sistemini anlatmıştır. Muhyiddin-i Arabî'de bir sisteme kavuşan "vahdet-i vücud" anlayışı çerçevesinde "oluş, yaratılış ve vücûd bulma" konularını işleyen Yûnus Emre, şiirlerinde yaratılışın merkezinde bir "cevher"in olduğunu söyler ve her şeyin bu cevherin tezahürü ile ortaya çıktığını söyler. İlk yaratılan insan da Âdem'dir. Yûnus'a göre ilk yaratılan insandır ve diğer mevcudat sonra yaratılmıştır. Yer ve gök yaratılmadan aşk yaratılmış ve mahlûkat da aşk için yaratılmıştır; insan meleklerden önce yaratılmıştır. Çünkü Yûnus Emre'ye göre insan Yaradan'ın mülkünde idi ve onun cevherinden yaratılmıştı; melekler daha sonra yaratılmıştır. Divan'ında 13 şiirde doğrudan "yaratılış" konusundaki görüşlerini dile getiren Yûnus Emre, pek çok şiirinde de aynı konuya temas etmiştir. Onun şiirlerindeki yaratılış düşüncesinin izini takip ederek, klasik Türk şiirindeki yaratılış düşüncesini ortaya çıkarmak mümkündür; çünkü bu konuda ilk sistematik bilgiyi o vermiştir. Anahtar kelimeler: Yûnus Emre, şiir, yaratılış, cevher, insan, dünya.  Yazar; çalışmanın hazırlanması esnasında bilimsel ve etik ilkelere uyulduğunu ve yararlanılan tüm kaynakların kaynakçada belirtildiğini, çalışmanın maddi açıdan fonlanmadığını, çıkar çatışması bulunmadığını beyan etmektedir.

Öz: Anadolu'da Türkçe edebiyatın öncülerinden Yûnus Emre'nin (ö. 720/1320[?]) şat-hiyyat tarzındaki şiirleri şerh edilmiş ise de bir bütün olarak şiirleri üzerine kapsamlı bir çalışma yapıldığını ve Yûnus Emre'nin şiir dünyasının ve bu dünyadaki kültür öğelerinin tamamıyla anlaşıldığını söylemek mümkün değildir. Bu makalede bu duruma örnek teş-kil eden ve Yûnus Emre'nin "Çalap adem cismini toprakdan var eyledi / Şeytan geldi gördi anı tapmağa ar eyledi" dizeleriyle başlayan şiirinde geçen bir anlatıya dikkat çekilecek ve metne dair küçük okuma önerilerinde bulunulacaktır. Hz. Âdem'in yaratılışı ve sonrasın-da şeytanın âsî olup Hz. Âdem'e tuzak kurması çevresinde gelişen anlatı atın ve köpeğin yaratılışına da değinmektedir. Abstract: Even though some poems of Yûnus Emre-one of the first main figures of the Anatolian literature-written in shatahat style were examined, it is not possible to say that all of his works were looked closely and cultural elements of it is fully understood. In this article I will focus on a narrative in one of his ghazels starting with the lines "Çalap adem cismini toprakdan var eyledi / Şeytan geldi gördi anı tapmağa ar eyledi" will be highlighted and small reading suggestions will be made about the text. The narrative that develops around the creation of Adam and the devil's rebellion and then setting a trap for Adam also refers to the creation of the horse and the dog.

Turk Kulturu Ve Haci Bektas Veli-arastirma Dergisi, 2022

Türk kültürünün yetiştirdiği, yüzyıllara damgasını vuran bir şair-kahraman olarak Yûnus Emre'yi bütünüyle kavramak amacıyla atılan her adım, insanı anlama yolunda bir çabadır. Çalışmanın amacı, Yûnus Emre'nin psikolojik dinamiklerini ve deneyimlerini çözümlemek ve "özel" bir insan modelini ortaya koyabilmektir. Bu doğrultuda transpersonel (ben-ötesi) psikoloji ekolünün kurucusu kabul edilen Abraham Maslow'un teorileri bağlamında Yûnus Emre'nin şiirindeki doruk deneyimler ele alınmıştır. Maslow'un konu için uygun bulunmasının nedeni kendisinin Batı'da gelişen "modern sağlık psikolojisi"nin kurucularından biri olmasıdır. Bununla ilişkili olarak Yûnus Emre gibi çağlara damgasını vuran bir mutasavvıf-şairi değerlendirirken, insan zaaflarını konu edinen değil; potansiyelini konu edinen bir psikoloji ekolünün seçilmesi uygun görülmüştür. Çalışmada Maslow'un tanımladığı ruh hallerinin Yûnus Emre'nin tasavvufa bağlı olarak yaşadığı "haller" ile büyük benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Bu bağlantılar iki ana başlık altında gruplandırılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde doruk ya da aşkın deneyimlere ulaşmak için gereken motivasyonlar ve Yûnus Emre şiirlerindeki karşılığı değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda sevgi, acı, adanma, endişe gibi derin duyguların Yûnus Emre şiirinde amaca yönelik birer motivasyon aracına dönüştüğü görülür. Ardından doruk deneyimlerin belli başlı özelliklerinin Yûnus Emre şiirlerindeki yansımaları değerlendirilip bu aşkın deneyimlerin temel özelliklerinin birlik-bütünlük bilinci, özbiliş ve hayranlık olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda farklı disiplinlerin birikiminden yararlanılarak Yûnus Emre'nin şiirlerinin analizlerine yeni bir soluk getirilebileceği görülmüştür. İnsanın potansiyelini merkeze alan bu disiplinin insanı en iyi anlatan şairlerden biri olan Yûnus Emre hakkında söyleyecekleri önemlidir. Bununla beraber Abraham Maslow'un, aşkın deneyimler ve meta-motivasyonlar konusunu el yordamıyla keşfetmesine karşın sistemli bir tanım ortaya koyamadığı; tasavvufun ise bu konuda çok daha ileri bir noktada olduğu da dikkat çekmiştir.

Yûnus Emre Dîvânı'nda Fiil-Tamlayıcı İlişkisi, 2016

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi

Medeniyet tarihine baktığımızda her medeniyetin bir veya birkaç şahsiyet ile özdeşleştirildiği görülür. Türk-İslam Medeniyetinin ilk akla gelen sembol şahsiyetlerinden biri hiç şüphesiz Yûnus Emre'dir. Yûnus Emre'nin gündelik bir dilden türettiği yüksek mana ve hikmet dili dünya var oldukça insanlığa yol göstermeye devam edecektir. O, sade ve gösterişten uzak bir dil ve üslup ile en yüksek hakikatleri ifade etmiştir. Bu yolla insana lâzım olan benlik bilincini inşa etmiştir. Sevgiye dayalı bir insan, toplum ve evren görüşü oluşturmuş ve temsil etmiştir. İnsanın ve varlığın özünün ilahî aşk ve rahmet olarak benimsenmesi yeni bir medeniyet tasavvuru sunmaktadır. Burada ilim, irfan ve aşk da bütünleşmektedir. Böylece Yûnus Emre öğretisinden bir tarz sevgi ve bilgelik medeniyeti tasavvuruna ulaşılmaktadır. When we look at the history of civilization, it is seen that every civilization is identied with one or more personalities. One of the rst symbolic gures of the Turkish-Islamic Civilization is undoubtedly Yûnus Emre. The language of high meaning and wisdom, which Yûnus Emre derived from a daily language, will continue to guide humanity as long as the world exists. He expressed the highest truths with a plain and unpretentious language and style. In this way, he built the self-consciousness that man needs. He created and represented a love-based view of man, society and the universe. Adopting the essence of man and existence as divine love and mercy presents a new conception of civilization. Here, science, wisdom and love are also integrated. Thus, a kind of conception of love and wisdom civilization is reached from the teaching of Yûnus Emre.

The theme of soul/spirit occurs frequently in the poems of Yunus Emre, one of the great poets of the Turkish world. In Yunus Emre's poems, soul is related to death. In his death-themed poems, the concept of soul/spirit is sometimes obvious and sometimes hidden. For Yunus, death is not something to be afraid of; on the contrary, it means reaching to a beloved, a friend. To die is the disappearance of the body, and the meeting of the soul with the friend because the material that dies is the body. The soul/spirit is immortal. Death is the liberation of the soul from the body in which it is imprisoned. The paper discusses the soul/spirit theme in the poems from Yunus Emre Divan. Based on Yunus Emre's poems, while analysing what he meant by the concept of soul, concepts such as death and spirit, both related to soul, are also included in order to better understand the concept of soul. The study gives the information about the life and works of Yunus Emre by using historical sources. Afterwards, it mentions the studies on Yunus Emre related to our research subject. The examples are taken from the e-book Dîvân-ı Yunus Emre prepared by Mustafa Tatci for the Ministry of Culture and Tourism. We used the same numbering as in the book itself. In order to better understand the soul/spirit metaphor that Yunus Emre used in his poems, the study includes the opinions on the use of this metaphor from domestic and foreign sources. The flight of soul, the relationship between soul and death, and the cage-bird relationship are briefly discussed. It has been determined that all these terms evoke death. After analysing Yunus Emre's poems, it occurs that he didn't initially accept death. However, his attitude towards death is obvious. Nevertheless, Yunus doesn't just look at the world through his own eyes, he also sees it through the eyes of others. In fact, he is a guide to those who fear death, during their journey. The death means reaching ultimate union, reuniting with beloved.

Journal of Turkish Studies, 2010

Kelâm, konuşma ve söz söyleme, sözü algılama ma'nâsına gelen Arapça kökenli bir kelimedir. Kelâm, dilimizde söz, beyit, cümle, deyiş, güfte, ibare, ifade, kelime, laf, metin, vecize ve emsal anlamlarında kullanılmıştır. Kelâm-ı fasîh, güzel ve düzgün söz söyleme demektir. Edebiyatımızın sözlü ve yazılı kaynaklarının her şubesinde farklı biçimlerde ve fesâhatla birlikte kullanılan kelâm-ı fasîh, Yûnus Emre'nin şiir dilinde de yerini almış ve çok sayıda ma'nâ ve ifâde özelliği kazanmıştır. Bu makalede, kelâmın önemi ve edebiyatımızdaki kullanım biçimleri üzerinde durulacak, kelâm-ı kibâr, kibârın kelâmıdır" sözü gereğince Yûnus Emre dilinden kelâmın ve sözün sosyal hayatımızda kazandığı vasıflar değerlendirilmeye çalışılacaktır.