Türkçe-Macarca Dil İlişkileri

Ankara Kocatepe Rotary Kulübünde 07 Eylül 2004, Salı günü verdiğim konferans

Türk Yurdu, 2024

Türkçe ve Macarca arasındaki köken ilişkisi yüz yılı aşkın bir süredir tartışılmakta olan bir meseledir. Türkçeden Macarcaya geçmiş birçok kelimenin varlığı bilinmekle beraber bu iki dil arasındaki ilişkinin sadece kelime alışverişi düzeyinde mi olduğu, yoksa yapısal ortaklık ve etkileşimlerden mi kaynaklandığı meselesi henüz aydınlatılamamıştır. Tarihin farklı dönemlerinde Macarların çeşitli Türk topluluklarıyla -Hazarlar, Avrupa Hunları, Peçenekler, Bulgarlar ve Osmanlılar-çok sıkı ilişkileri olmuş ve bu ilişkiler tabii olarak dile de yansımıştır. Ural-Altay dil ailesi teorisi ortaya atıldığında her iki dilin bu dil ailesine mensubiyeti belirtilmişse de zamanla bu görüş bırakılarak Ural ve Altay'ın iki farklı dil ailesi olduğu görüşü kabul edilmiş, böylece Türkçe ve Macarca farklı dil aileleri içinde değerlendirilmiştir. Ancak akrabalık meselesi tartışılmaya devam etmektedir. Türkçe ile Macarca arasındaki benzerlikler tarihsel yakınlıklardan dolayı meydana gelen bir ödünçleme mi yoksa bu iki dil, gerçekten aynı kökenden mi geliyor? Bu konuyla ilgili yapılacak her yorum, kanıt gerektirir. Bunun için de karşılaştırmalı çalışmalara ihtiyaç vardır. Her iki dilin eklemeli bir yapıya sahip olması, öncelikle iki dil arasındaki ek karşılaştırmalarının ne kadar önemli olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır. Bu amaçla, bu makalede Türkçedeki isimden isim türetme eklerinden +lXk ve +CXk/+CAk/+cXğAz/+cAğIz ile Macarcadaki +sÁg ve +kA /+(V)cskA ekleri arasındaki benzerlik ve farklılıklar, tanıklar eşliğinde yapı ve işlev boyutuyla tartışılacaktır.

Makale, 2024

Türkçe ve Macarca arasındaki köken ilişkisi yüz yılı aşkın bir süredir tartışılmakta olan bir meseledir. Türkçeden Macarcaya geçmiş birçok kelimenin varlığı bilinmekle beraber bu iki dil arasındaki ilişkinin sadece kelime alışverişi düzeyinde mi olduğu, yoksa yapısal ortaklık ve etkileşimlerden mi kaynaklandığı meselesi henüz aydınlatılamamıştır. Tarihin farklı dönemlerinde Macarların çeşitli Türk topluluklarıyla -Hazarlar, Avrupa Hunları, Peçenekler, Bulgarlar ve Osmanlılar- çok sıkı ilişkileri olmuş ve bu ilişkiler tabii olarak dile de yansımıştır. Ural-Altay dil ailesi teorisi ortaya atıldığında her iki dilin bu dil ailesine mensubiyeti belirtilmişse de zamanla bu görüş bırakılarak Ural ve Altay’ın iki farklı dil ailesi olduğu görüşü kabul edilmiş, böylece Türkçe ve Macarca farklı dil aileleri içinde değerlendirilmiştir. Ancak akrabalık meselesi tartışılmaya devam etmektedir. Türkçe ile Macarca arasındaki benzerlikler tarihsel yakınlıklardan dolayı meydana gelen bir ödünçleme mi yoksa bu iki dil, gerçekten aynı kökenden mi geliyor? Bu konuyla ilgili yapılacak her yorum, kanıt gerektirir. Bunun için de karşılaştırmalı çalışmalara ihtiyaç vardır. Her iki dilin eklemeli bir yapıya sahip olması, öncelikle iki dil arasındaki ek karşılaştırmalarının ne kadar önemli olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır. Bu amaçla, bu makalede Türkçedeki isimden isim türetme eklerinden +lXk ve +CXk/+CAk/+cXğAz/+cAğIz ile Macarcadaki +sÁg ve +kA /+(V)cskA ekleri arasındaki benzerlik ve farklılıklar, tanıklar eşliğinde yapı ve işlev boyutuyla tartışılacaktır.

Türkbilig, 2021

It is a well known fact, that Hungarians got separated from their relatives sometimes between 1000-500 B.C. They never returned and had no further connections to The Chanti and Manyshi people ever after. From that early date until and after their settlement in the Carpathean Basin, Hungarians lived on or around Turkic areas and got into close contacts withe them. Hungarian language as the most important part of our culture used to be influenced by Turkic especially Western Old Turkic. Therefore Turkology has always been a very important field of studies in Hungary. Even though I could not collect each researchers, let me talk about some of them.

Üyeliği gibi birtakım ulusal ve uluslararası kuruluşlarda görevler yürütmektedir. Evli olan PELER, dört çocuk babasıdır.

history studies, 2019

Öz: Farsça kökenli Turan kelimesi günümüzde tüm Türk boylarının yaşadığı yer manasında kullanılmaktadır. Bu ideolojik anlamı 19. ve 20. yüzyılda Macar dilbilimciler ve tarihçiler tarafından geliştirilmiştir. Macaristan'da 20. yüzyılın ilk yarısında güçlü bir Turancı ideolojik hava hâkim olmuştur. Bu yüzden Turancılık, Macarlarla özdeşleştirilmiştir. Macar Turancılığı, Avrupa'nın ortasında yalnızlık ve iktisadi sıkıntılarla doğmuş ve güçlenmiştir. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Turan düşüncesi dondurulmuşsa da bugün, bu tarihsel ideoloji Macaristan'da tekrar canlanmaya başlamıştır. Ülkedeki AB ve Batı karşıtlığı Turan ideolojisi üzerinden dillendirilmektedir. Bu düşünceler, Macaristan'ın ana muhalefet partisi JOBBİK ve Macar Turan Vakfı tarafından sık sık dile getirilmektedir. Sovyetler Birliği'nin çökmesiyle birlikte Macaristan'daki AB ile entegrasyon süreci, ülkenin mali kriz içerisinde olması ve dış borçlanman, Macaristan'da tekrar "Turan" düşüncesini uyanmasını sağlamıştır. Türkiye'deki Turancılık anlayışı ise biraz daha romantik olmakla birlikte "kardeş Macar" fikri ağır basamaktadır. Macaristan'da Turancı ideolojiye sahip bir parti olarak görülen Jobbik'in söylemlerindeki "Doğu'ya dönüş" ilk bakışta "Batı'dan bir Doğu'ya dönüş" gibi gözükmekle birlikte, bu söylemin temelinde yatan asıl sebebin Avrupa'da yaşanan ekonomik darboğazdan ve Macar ekonomisinin içinde bulunduğu krizden kaynaklandığını söylemek de mümkündür. Abstract: The word of Turan, Persian origin, is used today in terms of the place where all Turkish tribes live. This ideological meaning was developed in the 19th and 20th centuries by Hungarian linguists and historians. In Hungary, in the first half of the 20th century, a strong Turanian ideological air prevailed. Therefore, Turanism is identified with the Hungarians. Hungarian Turanism was born and strengthened in the middle of Europe with loneliness and economic problems. Although the idea of Turan was frozen after the Second World War, today, this historical ideology has begun to revive in Hungary. The anti-EU and anti-Western opposition is expressed through the Turan ideology. These considerations are frequently voiced by Hungary's main opposition party JOBBIK and the Hungarian Turan Foundation. With the collapse of the Soviet Union, the process of integration with the EU in Hungary, the country's financial crisis, and foreign borrowing made it possible to revive the idea of "Turan" in Hungary again. While in Turkey, the idea of Turan is a little more romantic, the idea of "Hungarian sibling" overpowers. The return to the East in the discourses of Jobbik, seen as a Turanian party in Hungary, is in fact a return to the East from the West. The main reason for this is the economic crisis in Europe and the crisis of the Hungarian economy.