Antakya Surlarında Bir Norman: Taranto Kontu Bohemond

Umut Başat

Antakya Surlarında Bir Norman: Taranto Kontu Bohemond

2024, Araştırma Makalesi

Abstract

Ortaçağ’ın en büyük hadiselerinden biri olan Haçlı Seferleri, Yakındoğu’nun neredeyse tamamını etkilemiş, siyasi yapıyı değiştirmişti. Antakya şehri de bu değişimden etkilenmiş, birinci Haçlı Seferi’nin hedef şehirlerinden biri olmuştu. Uzun bir kuşatmadan sonra ele geçirilen kentte Taranto Kontu Norman Bohemond’un idaresinde bir devlet kurulmuştu. Uzun bir kuşatma ve çetin mücadeleler sonucunda kenti ele geçiren Bohemond, İtalya’ya gitmek üzere şehri terkettiği 1104 yılına kadar Antakya’da vâr olma mücadelesi vermişti. Bu vâr olma mücadelesini Bohemond’un gözünden takip etmek ve şehir merkezli bir anlatı sunmak bu makalenin ana amacıdır. Zira Türkiye’deki Haçlı çalışmalarının bugün geldiği noktada Haçlı seferlerini baş kahramanlarının gözünden okuma çalışmaları henüz çok yenidir ve bu makale de bu problemden yola çıkmaktadır. Bu çalışma, anlatıldığı dönemin birinci el kaynaklarına dayanmaktadır. Dönem kaynaklarının aktardığı bilgiler derlenmiş ve konu bütünlüğü içinde kurgulanmıştır. Makale, Bohemond’un askerî kariyerinin erken dönemindeki başarısız girişimlerinden başlayarak, Bizans İmparatorluğu’na karşı kazandığı zaferlere ve Haçlı seferi sırasındaki liderlik vasıflarına kadar uzanan bir kronoloji sunmaktadır. Antakya’nın kuşatması sırasında şehir savunmasında görev yapan Firuz adlı bir yerliyle yaptığı ittifak, şehrin ele geçirilmesinde belirleyici olmuştur. Bohemond’un bu süreçteki motivasyonları, yalnızca dini değil, kişisel kazanç ve iktidar arayışıyla da ilişkilendirilmiştir. Çalışmada ayrıca, Bohemond’un Antakya’nın kontrolü için Haçlı liderleriyle yaşadığı çekişmeler ve şehrin düşmesinden sonraki siyasi hamleleri tartışılmaktadır. Makale, Bohemond’un liderlik stratejilerinin başarısına rağmen, esaret dönemi sonrası düşüşüne ve Antakya’yı terk edişine değinerek, Ortaçağ’daki liderlik, güç ve düşüş temalarını incelemektedir. Bu bağlamda, Antakya Prinkepsliği’nin kuruluş süreci, Norman askeri kültürünün ve Haçlı seferlerinin Ortaçağ’daki rolüne dair geniş bir perspektif sunmaktadır.

XI. yüzyılın başlarında Güney İtalya’da varlık göstermeye başlayan ve yüzyılın ikinci yarısında devletleşen Normanlar, dünya tarihine damgasını vurmuş önemli askeri şahsiyetleri içlerinden çıkarmışlardır. Antakya Prinkepsi Bohemond, işte bu milletin çıkardığı önemli askeri şahsiyetlerden biridir. Oldukça maceralı geçen hayatının ilk 40 yılını Güney İtalya’da sonunu bilmediği ve kendisine parlak bir gelecek vaat etmeyen mücadeleler içinde geçirmiş, geleceği için aradığı fırsatı ansızın karşılaştığı Birinci Haçlı Seferi ordularında görmüştür. Her şeyi geride bırakarak Birinci Haçlı Seferi’ne katılmış ve o ana kadar gerek Güney İtalya’da kendi soydaşlarına gerekse de Epirus ve Teselya’da Bizans’a karşı edindiği askeri tecrübelerin meyvelerini sefer esnasında yemiştir. Seferin gayrıresmi başkomutanı olarak önemli işler başarmış, Dorylaion’da kıvrak zekası sayesinde Haçlıları yok olmaktan kurtarmış ve Antakya’da babasından aldığı kurnazlık sayesinde şehri içeriden ele geçirmeyi başarmıştır. Bu ana kadar şahsında gördüğümüz savaşçı figürü, yeni kurduğu devletinin bölgedeki varlığını sağlamlaştırmak adına Bizans güçleri ve Halep ve Dımaşk’ın Selçuklu emîrleriyle girdiği mücadele sürecinde de göz önüne çıkmıştır. Bu mücadelelerde hep önce saldıran, barışı düşünmeyen bir profil çizdiği gözden kaçmamalıdır. Öyle ki, zaman zaman küçük yenilgiler alsa, hatta geri çekilmek zorunda kalsa bile pes etmemeyi kendisine düstur edinmiştir. Bundan ötürü sürekli hareket halinde, sürekli askeri sefer icrasındadır. Nitekim bu bitmek tükenmek bilmeyen, pes etmediği seferlerinin birinde, Malatya üzerine yaptığı bir seferde Danişmendli Emîri Gümüştekin tarafından esir alınmış ve bugün Tokat sınırlarında bulunan Niksar Kalesi’ne hapsedilmiştir. İşte bu esaret hâli, Bohemond’un hayatında bir dönüm noktasını teşkil etmektedir. Esaret altında geçirdiği yaklaşık 3 senelik süreç, hayatının askerî manada en verimli olabileceği senelerine mâl olduğu gibi, pes etmek bilmeyen savaşçı ruhundan ve ihtiyatlı lider kişiliğinden bir şeyleri götürmüş gibi gözükmektedir. Artık eskisi kadar saldırgan değildir, barışı öncülleyen, kolay pes eden birisi halinde gelmiştir. Yaptığı stratejik hatalar, ihtiyatsız askeri seferler, Doğu’daki kariyerini tersine çevirmiştir. Tüm bunların nedenleri esaret sürecinde saklıdır. Bohemond’un hayatında esaret öncesi ve sonrası siyahla beyaz kadar farklıdır.

Mikail KOLUTEK  İsa KALAYCI  Öz Osmanlı Devleti XIX. yüzyılda hükmettiği topraklarda çeşitli kurum ve kuruluşlarıyla ilgili teferruatlı bilgiler barındıran layihalara ihtiyaç duymuştur. Bu doğrultuda yeni ihtiyaçları karşılamak üzere düzenlenen defterlere salname adı verilmiştir. Bir yılı kapsayan olayları, müesseselerin gelişimlerini, memur tayinlerini ve azillerini, ekonomik ve sosyal durumları gösteren salnameler tarihi açıdan önemli bilgiler içermektedir. II. Abdülhamit döneminde maarif teşkilatı revize edilmiş, okul sayıları, türleri ve bu okullarda uygulanan programlar değiştirilmiştir. Eğitim-öğretim hayatında yapılan yenilikler aynı zamanda Maarif Nezaretinin işleyişine de yansımıştır. Bu doğrultuda zorunlu bir ihtiyaç durumuna gelen ve nezaret tarafından hazırlanan salnameler son halini almıştır. Çalışmanın ana kaynaklarını oluşturan beş adet Maarif Nezareti Salnamesi ve yedi adet Halep Vilayet Salnamesi merkeze alınarak Antakya projeksiyonuyla Osmanlı eğitiminin son dönemine dair bir kesit sunulmuştur. Ortadoğu'nun Doğu Akdeniz'e açılan kapısı olan Antakya'nın kültürel değerleri ile ilgili birçok çalışma yapılmakla birlikte, Antakya'da eğitim konusuna pek değinilmemiştir. Bu bakımdan Antakya'da faaliyet gösteren eğitim kurumlarının çalışmaları hakkında detaylı bilgiler vermek makalenin amacını oluşturmaktadır. Antakya'daki eğitim kurumlarının işleyişi, eğitim-öğretim programları ve kurumların sosyal hayattaki yerinin ortaya konması çalışmanın hedeflerindendir. Böylece dönemin birinci elden kaynaklarından olan salnameler vasıtasıyla, Antakya örnekleminden hareket edilerek Osmanlı eğitim sistemi evrenine ulaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmada Halep Vilayet Salnameleri ve Maarif Nezareti Salnamelerinden Antakya Kazasına ait bilgiler kullanılmıştır. Araştırma döneminde Antakya kazasında bulunan okullar tek tek ele alınarak genel bir değerlendirme yapılmıştır. Birebir etkileşim gerektirmeyen daha çok dokümanlara dayalı veri toplama ve analiz esasına dayalı nitel araştırma deseniyle konu açıklanmıştır. Bu yöntemle bütünü oluşturan parçaların ortak yönleri tespit edilerek genellemelere ulaşılmıştır. Bununla beraber sınırlamanın önemi göz önünde bulundurularak çalışmanın mekânsal çerçevesi, Antakya kazası, zamansal sınırlaması ise 1898-1908 olarak çizilmiştir. İncelenen dönemdeki Antakya eğitim kurumlarının devrin genel politikalarına uygun olarak faaliyet gösterdiği söylenebilir. Ancak Antakya'nın stratejik önemine binaen yabancıların burada okul açarak özel çalışmalar yaptıkları görülmüştür.

ÖZET Bu çalışma, kentin yüzünü kirleten görsel kirliliğe odaklanmakta ve bunu Antakya örneğinde incelemeyi amaçlamaktadır. Kent, çeşitli hayat tarzlarının ve farklı ilişkilerin bir arada bulunduğu toplumsal bir olgudur. Kentleşme, Sanayi Devrimi ile birlikte ekonomik niteliğiyle ortaya çıkan bir süreçtir. Aşırı nüfus artışı ve kentleşme doğal çevrenin tüketilmesine yapay çevrenin düzensiz olarak büyümesine yol açmıştır. Kentlerimiz sağlıksız yapılaşma, konut ve altyapı sorunları, atıklar, ulaşım yetersizliği, trafik, su, toprak ve hava kirliliği, yeşil alan azlığı, sosyal alan yetersizliği gibi birçok sorunla karşı karşıyadır. Hızla büyüyen kentlerimiz, doğal ve tarihi değerleri tahrip etmekte, geleneksel mimari öğeler aynı hızla yok olmaktadır. Her inşa edilen bina ile doğal ve yeşil alanlar biraz daha azalmakta, yeşilin yerini betonun gri rengi almaktadır. Bu bağlamda, Hatay ilinin merkez ilçesi olan Antakya, son yıllarda büyükşehir olması ve mülteci göçü nedeniyle gelişigüzel büyüyerek özgün kültür dokusunda görsel çirkinlik oluşturan ve göz estetiğini bozan birçok olumsuz görünüm üretmektedir. Sağlıksız kentleşme ve yapılaşma hasta bir çevre meydana getirmektedir. ABSTRACT This study focuses on the visual pollution that pollutes the face of the city and aims to examine it in the case of Antakya. The city is a social phenomenon in which various lifestyles and different relationships coexist. Urbanization is a process that emerged with its economic quality along with the Industrial Revolution. Overpopulation and urbanization have led to an irregular growth of the artificial environment to the natural environment. Our cities face many problems such as unhealthy construction, housing and infrastructure problems, wastes, lack of transportation, traffic, water, soil and air pollution, lack of green space, lack of social space. Our rapidly growing cities are destroying natural and historical values; traditional architectural elements disappear at the same speed. Each built building and natural and green areas are slightly reduced and the green is replaced by the gray color of the concrete. In this context, Antakya, which is the central district of Hatay province, produces many negative appearances which create a visual ugliness in the original cultural fabric and disrupt eye aesthetics by growing randomly in recent years due to the fact that they are metropolitan and refugee migration. Unhealthy urbanization and construction make a sick environment.

Log In

Antakya Surlarında Bir Norman: Taranto Kontu Bohemond

Sign up for access to the world's latest research

Abstract

Related papers