Klasik Türk Şiirinde Vaat Meselesi

SATIRES FOR CLERKS IN CLASSICAL TURKISH POETRY, 2019

KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE KÂTİPLERE YÖNELİK HİCİVLER Öz Matbaanın Osmanlı toplumunda kullanımının yaygınlaşmasından önce kitaplar el yazısıyla çoğaltılırdı. Bu işe istinsah ve bu işi yapanlara da müstensih, hattat veya kâtip denirdi. Kâtiplik esasen güzel yazı yazma yeteneğinden başka söz ve yazıya dair bazı incelikleri bilmeyi de gerektirmekteydi. Kimi şair ve yazarlar bazı kâtiplerin yeterli bilgi ve hüner sahibi olmadan bu işi yapmalarını eserlerinin niteliğini ve şiirlerinin kıymetini düşüreceği gerekçesiyle eleştirmişlerdir. Bazı müstensihlerin geçim kaygısıyla müellif elinden çıkan eserleri hızlı ve özensiz yazmaları ve eserin bazı kısımlarını okunmaz ve anlaşılmaz hale getirmeleri şairlerin hicvine yol açmıştır. Kâtiplere yönelik eleştirilerin sebepleri arasında şairin emeğinin heba olması kaygısı, şiirinin oldukça kıymetli olmasını vurgulamaya bahane araması, tefahür gösterme arzusu ve belirli bir kişi veya kesimi hicve bahane arama isteği de yer almaktadır. Konuyla ilgili şiirlere ve eleştirilere bilhassa mesnevilerin sebeb-i telif veya hâtime bölümlerinde, divanların dibacelerinde ve bazı hiciv eserlerinde rastlanmaktadır. Bu çalışmada belirli bir yüzyılla sınırlamadan, çok sayıda divan ve mesnevi taranmış, farklı asırlarda yazılmış eserlerden elde edilen bulgular hiciv ve eleştiri edebiyatı bağlamında incelenmiş, ayrıca şiirler içerik açısından değerlendirilmiştir. SATIRES FOR CLERKS IN CLASSICAL TURKISH POETRY Abstract Before the widespread use of the printing press in Ottoman society, the books were handwritten. This work was called as a resident, and those who did this work were called insensitive, calligrapher or clerk. The scribe essentially required to know some subtleties of words and writing other than the ability to write beautifully. Some poets and writers have criticized some clerks for doing this work without having sufficient knowledge and skill, because they will undermine the quality of their works and the value of their poems. The poets ‘satiries have led to some poetic poets’ quick and sloppy writing of some of the works produced by the author with the concern of subsistence and making some parts of the work unreadable and incomprehensible. The reasons for criticism against clerks include the concern that the poet's labor will be wasted, the excuse to emphasize that his poetry is very valuable, the desire to show contemplation and the desire to seek excuse for a particular person or segment. Poems and criticisms related to the subject are found especially in the chapters of “sebeb-i telif” (reason for writing) or final chapters of masnawies, in the forewords of the divans and in some satirical works. In this study, without limiting to a certain century, the findings of many divan and masnawi were searched and the findings obtained from works written in different centuries were examined within the context of satirical and critical literature and poems were evaluated in terms of content.

Geçen zamanla birlikte kültür de az ya da çok değişir, gelişir; edebi eserlerle nesilden nesile taşınır. Böylelikle bir toplumun ortaya koyduğu edebi eserler, o toplumun geçmişi ile geleceği arasında bir köprü vazifesi görür. Dolayısıyla, toplumların kültürleri edebi eserler sayesinde devamlılık gösterir. Klasik Türk edebiyatı, medeniyetimizin izlerini 13. yy.dan 19. yy.a kadar takip edebileceğimiz çok zengin bir edebiyat geleneğidir. Daha çok nazım alanında gelişim göstermiş bu edebiyat geleneğinde farklı anlam katmanlarını içerisinde barındıran beyit, toplumu başta sosyal, kültürel, dini, siyasi yönleriyle yansıtan zihniyet unsurlarını son derece estetik bir şekilde okuyucuya sunar. Bu anlamda, 13. yy.dan itibaren ortaya konan klasik Türk şiiri ürünlerinde eski Türklerin olduğu kadar Müslüman Türklerin hayatında da önemli bir yeri olan sihir olgusunu çeşitli özellikleriyle görmekteyiz.

Bu çalışmada klasik Türk şiirinin temel unsurlarından biri olan aşk konulu şiirlerde âşığın sevgili ile buluşmasına dair beyitler konu edilmiştir. Türk edebiyatında 13 ilâ 19. yüzyıllar arasında hüküm süren divan şiirinin geleneksel yapısı içerisinde gerek mecazî aşk gerekse hakikî aşk bağlamında âşığın sevgiliyle buluşamadığı, bir başka ifade ile vuslatın gerçekleşmediği bilinmektedir. Ancak, divan şiirinde birçok şairin nadiren de olsa vuslata dair söz konusu geleneksel bakış açısının dışına çıktığına dair tespit ettiğimiz bazı beyitler bulunmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmada söz konusu beyitlerin tespiti ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmamızda farklı yüzyıllardan birçok divan incelenmiş ve söz konusu divanlarda âşığın sevgiliye kavuştuğu ifade edilen beyitler tespit edilerek değerlendirilmiştir. Klasik Türk şiirinde verilen eser sayısının fazlalığı ve eserlerin hacimleri göz önüne alındığında çalışmamızda genel olarak divanlara ve özellikle gazeller üzerine yoğunlaşılmıştır. Sonuç olarak bu çalışma ile klasik Türk şiirinde âşığın sevgiliye kavuştuğu birçok beyit tespit edilmiş, dolayısıyla şairin ve şiirde onun temsilcisi olan âşığın vuslat konusunda divan şiirinin geleneksel yapısının dışına çıktığı ortaya konulmuştur.

Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2020

The literal works go into division in terms of the wording: prose and poem ( poetry). The prose has got more disconnected and free wording according to the general acceptance in The Classical Turkish Literature. The poem has been perceived as a type which is made in a certain extent and order. Thus the poem which has more systematical and clean wording has been conceptualized with the expression of " stringing the pearl to the thread" in The Classical Turkish poem. When the prose and poem are compared in The Classical Turkish literature, it will be clearly seen that their common point is that they are considered as art (pearl). The poem is an art that the voices and words are conformably arranged. The poets have gone towards the different seekings in the purposes of establishing a harmony, reflecting the feeling in a stronger way; during the process that the art of poem is made: Assonance, alliteration, word and voice repetitions, parallelism, cadency and rhythm; are the factors that the poets use in creating the harmony in poem. Definitely, those that the voice value is associated with the meaning are more valuable among these factors that their harmony is made. In our study; we will try to reveal what an extent and way the source of onomatopoeia ( reflection) art that we can briefly describe " the factor of voice reinforces the meaning in poem", which gives an opportunity to express the meaning and feeling in a stronger way in the poem, is included in The Classical Turkish poem.

4. Uluslararası Antalya Bilimsel Araştırmalar ve Yenilikçi Çalışmalar Kongresi, 2023