Ni̇yaz: Tunceli̇’De Kansiz Bi̇r Kurban Geleneği̇

Millî Folklor , 2024

Kırgız Türkçesinde dilek, dilek dileme, adak adama, kurban gibi manalarda kullanılan tülöö kavramı dileklerin gerçekleşmesi, kaza, bela ve hastalıklardan korunmak yahut kurtulmak maksadıyla yapılan ve uygulama esnasında kanlı yahut kansız kurbanlar sunulan geleneğin genel adıdır. Tülööden ortaya çıkan tülöö ötkörüü/berüü kavramlarının yanında benzer işlevleri yerine getirmek amacıyla kan çıgaruu/akıtuu, cıt çıgaruu, kudayı, kuday ötkörüü/kıluu, kuday tamak gibi çeşitli kavramlar da bölgesel hususiyetler bazında kullanılmaktadır. Kırgızlar hastalık, bela, kaza gibi olumsuz hususlardan korunmak yahut huzur, mutluluk, güzellik içerisinde yaşamak amacıyla gerçekleştirmiş oldukları pratiklerin pek çoğunu tülöö kavramı içerisinde değerlendirir. Bu bağlamda, Kırgızlar Tanrı'ya birtakım istek ve dileklerini bildirmek, ata ruhlarını anmak ve onların rızasını almak gibi çeşitli amaçlar doğrultusunda tülöö aracılığıyla sevdiklerini, akrabalarını, dostlarını memnun eder, yemekler yedirirler. Tülöö ve diğer adlandırmalarla mevcut olan pratikler temelinde yapılan ritüeller, genelde mazar adı verilen kutsal yerler yahut çeşitli türbe/kümböz ve yatırlara gidilerek gerçekleştirilir. Makale, Kırgız toplumunda tülöö kavramı ve diğer adlarla anılan pratiklerin kavramsal çerçevesini oluşturmayı, söz konusu geleneğin toplum içerisindeki görünümünü irdelemeyi ve geleneğe dair pratikleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Başka bir deyişle çalışma, tülöö geleneğinin günümüz Kırgız toplumundaki yerini ortaya koyarak yapılan pratiklerin hangi amaçlar doğrultusunda ve ne şekilde gerçekleştirildiğini incelemeyi esas edinmiştir. Bu amaçla, çalışmaya ilişkin veriler matbu kaynaklarda mevcut olan araştırmalar ve geleneğin günümüzdeki uygulanma biçimlerini ortaya koyabilmek amacıyla bölgelerde gerçekleştirilen alan araştırmasına dayalı olarak oluşturulmuştur. Çalışma, doküman analizi ve betimsel yöntemler doğrultusunda elde edilen verilerin tespiti ve tahliline yönelik incelemeler yapılarak ortaya konmuştur. Söz konusu makale Türkiye'de, Kırgızların tülöö geleneğini ve benzeri uygulama adlarını irdeleyen spesifik bir çalışma olması dolayısıyla önem arz etmektedir. Kırgızlarda yaygın olarak gerçekleştirilen tülöö geleneğinin hem olumsuz durumları ortadan kaldırma hem de önleme olmak üzere iki ana işlev ekseninde görünümü dikkat çekmektedir. İnceleme neticesinde mezkûr pratiklerin atalar kültü, animistik düşünce tarzı, kamlık geleneği gibi Türk kültürünün önemli hususiyetlerine dayalı olarak uygulanagelen ritüeller olduğu belirlenmiştir. Geleneğin zaman içerisinde farklı içerikleri bünyesine dâhil ettiği, söz konusu hususun da geleneğin değişim ve dönüşüm süreçlerini geçirerek modern yaşamın koşullarına uyum sağlamış bir şekilde aktarılageldiği görülmüştür. Şüphesiz zikredilen hususta pratiğin çeşitli işlevlere sahip oluşu etkili olmuştur. Zira folklorik yapının kültürel bir değer olarak varlığını sürdürmesi için söz konusu ön şartın gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu minvalde geleneğin insanların üzerinde psikolojik, sosyal, kültürel, dinî vb. pek çok yönden işlevlere sahip olması toplumda uygulama alanı bulmasına sebep olmuştur. Çalışma her ne kadar Kırgızlarda tülöö geleneğinin incelemesine odaklansa da makalenin kanlı yahut kansız kurban geleneğine ilişkin Anadolu'da ve diğer Türk coğrafyalarında yapılacak benzer çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler Kırgızlar, tülöö, kan/cıt çıgaruu, kuday ötkörüü, kanlı ve kansız kurban. In the Kyrgyz Turkish language, the term tülöö encompasses various rituals and traditions associated with wishes, vows, and sacrifices. It involves the practice of offering sacrifices, either with or without blood- shed, to fulfill desires, protect against accidents and illnesses, and seek blessings. Besides the concepts of tülöö ötkörüü/berüü derived from tülöö, regional variations exist, with terms like kan çıgaruu/akıtuu, cıt çıgaruu, kudayı, kuday ötkörüü/kıluu, and kuday tamak fulfilling similar functions. In this context, the Kyrgyz people use the practice of tülöö to express their wishes and desires to God, honor their ancestral spirits, and seek their approval. They aim to please their loved ones, relatives, and friends by offering meals and perform- ing rituals based on the concepts of tülöö and other similar practices. These rituals are typically conducted at sacred locations such as mazar sites and tombs/kümböz. This article aims to explore the conceptual framework of the tülöö tradition and related practices within Kyrgyz society, examine its manifestation in the community, and reveal the nature of these rituals. In other words, this study aims to examine the current position of the tülöö tradition within Kyrgyz society and analyze the purpose and manner in which the practices are per- formed. To achieve this objective, the study utilizes data from printed sources and field research conducted in different regions, aiming to reveal the contemporary implementation of the tradition. The findings are present- ed through document analysis and descriptive methods. This article holds significance as it presents a focused study conducted in Türkiye, examining the tradition of tülöö and related practices among the Kyrgyz people. Notably, the tülöö tradition, widely embraced by the Kyrgyz community, serves two primary purposes of mitigating and preventing unfavorable circumstances. Through analysis, it has been determined that these practices encompass rituals deeply rooted in significant aspects of Turkish culture, including ancestor venera- tion, animistic belief systems, and the kamlik tradition. Throughout time, it has been observed that the tradi- tion has incorporated diverse elements and has been transmitted in a manner that aligns with the demands of modern life, undergoing processes of change and adaptation. Undoubtedly, the multifaceted functionality of the practice mentioned has played a significant role. For the continuity of the folkloric structure as a cultural asset, the fulfillment of the aforementioned requirement is imperative. In this context, the functionality of the tradition in various aspects such as psychological, socio-cultural, and religious has led to its application and acceptance within society. Although the study primarily focuses on analyzing the tülöö tradition among the Kyrgyz, it is thought to provide valuable insights for similar research on sacrificial traditions, both bloody and bloodless, in Anatolia and other Turkish regions.

2019

Traditional house types in different geographical regions of Anatolia were formed by structural aspects shaped by climatic factors, constructive materials, and lifestyles due to belief systems and traditions. For this reason, traditional residential architects are in material culture properties the first to be referred to for the understanding of local cultures. It has a long history in terms of construction techniques kirlangic (tuteklikli) cover in the east of Anatolia to research the different types of houses, is gaining importance in this context. This study is about a traditional house architecture with a kirlangic (tuteklikli) covered in the village of Yasaroglu (Goman) where is found 30 km east of Mazgirt district of Tunceli province. In terms of incorporating a tandoori house featured with a kirlangic, the house reflects a different architectural concept within the traditional house architecture in Tunceli. In Tunceli, the fact that such house samples are not subject to any ...

Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, 2020

Dağ keçileri, ürkek hayvanlar olup dağların en ücra köşelerinde yaşarlar. Bu canlılar, insanın yaşam alanından çok uzakta yaşadıkları için yüzyıllar boyunca gizemli canlılar olarak kabul edilmiş bu sayede pek çok sembolik yakıştırmaya konu olmuştur. Mitolojik devirlerde tanrısal özellikleri ile karşımıza çıkan dağ keçileri, günümüze gelinceye kadar insanoğlunun folkloruna, inancına, sanatına, mimarisine çeşitli anlamlarda konu olmuştur. Tunceli folklor ve inancında da görülen dağ keçileri, yörede halk arasında kutsal, mübarek canlılar olarak kabul edilmektedir. Tunceli dağlarında sürüler halinde başıboş dolaştıkları halde, yöre insanı arasında bu canlıların sahipsiz olmadığı inancı vardır. Halkın kutsal kabul ettiği bu canlılar, hızlı ve çevik oluşları ile Hızır'ın sembolü olarak kabul edildiği gibi Ana Fatma ve Düzgün Baba gibi Tunceli Alevi inancında kutsal kabul edilen kutsal şahsiyetlerin davarı olarak da kabul edilmektedir.Tunceli Alevi inancında kutsal kabul edilen kişiler ile ilişkilendirilen bu canlıları avlamak, onlara zarar vermek en büyük günahlardan biri olarak kabul edildiği gibi onları avlayan kişilerin telafisi mümkün olmayan olumsuz olaylar ile karşılaşacağı inancı hakimdir. Bu çalışmada amacımız, Tunceli'de kutsallığına ve uğuruna inanılan dağ keçilerine yönelik halk inanışlarını açıklayarak Tunceli folkloruna hizmet etmektir.

Journal of International Social Research

Savaş EĞİLMEZ  Öz Sözlük manasının ''hayatın sona ermesi'' olduğu belirtilen ölüm kavramı, genellikle ''ruhun bedenden ayrılması suretiyle kişinin maddî hayat kaynağını yitirmesi'' şeklinde tanımlanmaktadır. İnsanın kaçınılmaz kaderi olan bu süreç, asırlar boyunca bir merak konusu olmuş ve bu ilginin etrafında şekillenen ölü gömme adetleri kültürden kültüre, çeşitli geleneklerde hayat bulmuştur. Kurban geleneği de en az insanlık tarihi kadar eskidir. Bir çok toplumda farklı geleneklerle kutsal sayılan değerlere kanlı kansız kurbanlar adanmış ve bunlar zamanla güçlü geleneklere dönüşmüştür. Bu çalışmada Hun çağından günümüze kadar adını ve kültürünü muhafaza etmeyi başarmış, en eski Türk topluluklarından biri olan ve tarih sahnesine Yenisey bölgesinde çıkmış olan Kırgızların kurban ve ölü gömme adetleri incelenmiştir. Bu araştırma yapılırken Orta Asya merkezli diğer Türk topluluklarında kurban ve ölü gömme gelenekleri araştırılmış ve Yenisey bölgesinde yaşayan Kırgızlarla karşılaştırılmıştır. Bununla beraber geçmişte yaşanan bu geleneklerin zaman içerisinde gösterdiği değişimler, değişimin sebepleri ve günümüzde devam eden kurban ve ölü gömme adetlerinde geçmişten gelen izlerde ele alınıp değerlendirilmiştir.

Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 2024

Halı, kilim, mezar taşı ve çeşitli etnografya eserlerinde kullanılan damgalar, geniş anlamda bir dilin alfabeleri, sosyal grupların tarihî mirası, soyut anlatıları ve kültürel DNA örnekleridir. Bu sebeple damgalar, sosyo-kültürel araştırmalarda başvurulması gereken öncelikli vesikalardır.

DergiPark (Istanbul University), 2017

Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018

Uzun ve görkemli bir yoldan geçerek günümüze uzanan Zerdüştî inanışı kendine has bir düalizme sahiptir. Öyle ki gnostik düalizmin aksine maddeye tamamen kötülük yüklememektedir. Bunun yerine kötü yaratıcı güç tarafından yaratılan/kirletilen varlıkları kötü ve habis olarak sınıflandırmaktadır. Bu sınıflandırma temizlik/kirlilik algısının Zerdüştîlerin bütün yaşamlarını olduğu gibi cenaze geleneklerini de derinden etkilemesine neden olmaktadır. Bu çalışmada Zerdüştilerin cenaze geleneklerinin tarihi gelişimi, günümüzdeki uygulamaları ve bu geleneklere Zerdüştî düalizminin katkısı incelenmiştir. Zerdüştilerin meşhur sessizlik kuleleri ve ölülerini kuşlara yedirme geleneklerindeki düalizmin etkisi ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: düalizm, dakhma, astodan, cenaze, ölüm, kirlenme The Zoroastrian faith, which has passed through a long and resplendent road to our day, has its own dualism. Unlike gnostic dualism, it does not think of matter as completely bad. Instead, it classifies the assets created/polluted by bad creative power as bad and malignant. This classification causes the perception of pureness/pollution to deeply affects the funeral traditions as well as the whole life of Zoroastrians. In this study, the historical development of the Zoroastrian funerals, the current practices and the contribution of Zoroastrian dualism to these traditions are examined. The influence of dualism in the traditions of the Zoroastrians' famous towers of silence and the feeding of their dead to the birds was discussed. Keywords: dualism, dakhma, ossuary, funerary, death, contamination

abstract The Phenomenon of Sacrifice in Kyrgyz People. The Kyrgyz people, who are considered one of the ancient peoples in the history of the Turks, have continued old traditions, customs and beliefs of the Turk peoples up to our time. The most anraetive ones of them are the beliefs and the customs connected with sacrifice. The Kyrgyz people have continued the custom of sacrifice, which has stili been the most important custom in the lives of Turks and Central Asian people. Therefore, the research of sacrificial custom of the Kyrgyz people contributes to understanding the religious history of the Turk people. The custom of sacrifice of the Kyrgyz people is researched and analysed in this artiele. İnsanların, yüce varlık ya da varlıkları etkilemek, teskin etmek, onlara şük-ran duygularını ifade etmek, onlardan bir şeyler dilernek ya da günahlarını affettirmek, onların rızasını kazanmak, kötülüklerinden korunmak gibi ne-denlerle icra ettikleri çeşitli ibadet ve uygulamaların en önemlilerinden birini kurban törenleri teşkil etmiştir. i Evrensel bir fenomen olan kurban, öteden beri dinlerde vazgeçilmez uygulamalardan biri olmuştur. Türk tari-hinin bilinen en eski topluluklarından biri olan Kırgızlar, İslamı kabul ettik. ten sonra da genelolarak Geleneksel Türk Dini diyebileceğimiz inanış ve uygulamaları günümüze kadar canlı biçimde taşımıştır. 2 Bu inanış ve uygu-1

Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2022

Öz Kültürlerin maddi boyutunun içine giren mezar taşları, oldukça önemli kültür nesneleridir. Maddi olarak mezar üstüne dikilmiş nesnelerden öte, şekilleri ve üzerine işlenmiş bir takım sembollerle, ait olduğu kültür dünyası hakkında önemli bilgiler veren abidelerdir. Özellikle yazılı kaynak noktasında pek bir şey bırakmayan eski Türk kültür dünyası için, mezar taşları, geleneklerin izlerini taşıyan nesneler, kültürün karakteri ve halkın tarihi hakkında bilgi veren birinci el kaynaklardır. Bu durum, hakkında yeterli yazılı kaynak bulunmayan Tunceli yöresi içinde geçerlidir. Bu anlamda çalışmamız içerisinde ilk önce koç, koyun, at formlu taşlar ve balbal geleneğinin tarihsel boyutu incelenmiştir, ardından bu maddi eserlerin Tunceli yöresindeki izleri incelenmiş ve tarihsel değerlendirmesi yapılmıştır. Son olarak da koç, koyun, at formlu mezar taşı ve balbal geleneğinin faklı coğrafyalardaki örnekleri ve tarihsel derinlikleri ele alınmıştır. Yapılan çalışma neticesi ile Tunceli yöresindeki koç, koyun, at formlu mezar taşı ve balbalların, eski Türk maddi kültür unsurlarının ve Avrasya hayvan üslubunun somut örnekleri oldukları anlaşılmıştır. Yine mezar taşları üzerindeki motiflerin, Orta Asya coğrafyası ve Avrasya bozkırlarındaki eserlerle benzerliği tespit edilmiştir.

2011

Yapay kişilerin en büyüğü, siyaset bakımından ifade eder sek, devlettir. Devlet ve resmi başkanına (titular head) resmi ola rak ne ölçüde yapay kişi gibi davranüdığı veya böyle olup olma dığı her ulusun (commonwealth) hukuki kurumları ve teamülle rine bağlıdır. İngiltere'de biz şu anda Tahtın bir tüzel kişi oldu ğunu söylüyoruz: Kral ölünce sağladığı barışın da kendisiyle bir likte öldüğü ve "gücü yeten herkesin bir başkasını soyduğu" dö nemlerde ise bu, tabii ki böyle değildi 1 / ## Bu makale Law Quarterly Review 17 (1901), ss. 131-146*da yayınlanmıştır. Frederic William Maitland (28 Mayıs 1850-19 Aralık 1906) bir İngiliz hukukçu ve tarihçidir. John Gorham Maitlarıd'ın oğlu olan Frederic William Maitland Eton ve Trinity College, Cambridge'de eğitim almıştır. 1872'de ahlak bilimleri (Cambridge Üniversitesi) şeref payesi sınavlarında başkan olarak dikkati çekti, ve bir uluslar arası hukuk Whewell bursunu kazanda. 1876'da baroya (Lincoln's Inn) davet edildi ve alanında usta bir avukat oldu. Fakat en son olarak kendini karşılaştırmalı hukuk bilimine ve özellikle İngiliz hukuk tarihine adadı. 1884'te Cambridge Üniversi tesine İngiliz hukuku doçenti olarak atandı ve 1888'de İngiltere hukukları Downing profesörü oldu. Sağlığından dolayı sorunlar yaşasa da, entelek tüel kavrayışı, engin bilgisi ve araştırmacılığı onu bir hukukçu ve tarihçi olarak yavaş yavaş ünlü yaptı. Oxford Üniversitesi Tarih Fakültesi Kütüphanesi'nde Maitland Odası bulunmaktadır. Temel eserlerinden şunlar sa yılabilir: