Preek 20241006 Mag je als gelovig christen scheiden

AgeAlexander Kramer

Preek 20241006 Mag je als gelovig christen scheiden

Abstract

Preek 20241006 Mag je als gelovig christen scheiden? "Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden." Hoeveel mensen zullen in de loop van de geschiedenis niet met deze woorden om de oren geslagen zijn door pastoors en natuurlijk ook door kerkgangers als ze hardop nadachten over een mogelijke scheiding als oplossing voor een situatie van narigheid, verdriet en machteloosheid.

Dit sociaalhistorisch onderzoek gaat over de manier waarop homoseksualiteit onderwerp werd in de katholieke pastorale, medische en geestelijke gezondheidszorg in Nederland. De confrontatie tussen een moreel-religieuze benadering en de professionele (medische en psychologische) behandeling van homoseksualiteit staat centraal. Aan de hand van verschillende bronnen, waaronder een verzameling van 166 dossiers van een katholieke instelling voor geestelijke gezondheidszorg, is de historische ontwikkeling van de katholieke opvattingen over homoseksualiteit in de twintigste eeuw geanalyseerd. De definitie en beoordeling van homoseksualiteit verschoof van zonde en pathologie naar een geestelijk gezondheids- en sociaal probleem. Deze verandering kreeg gestalte in een voortdurende dialoog en een proces van veranderende machtsverhoudingen tussen priesters, pastorale theologen, artsen, psychiaters, psychologen en pedagogen alsook, in toenemende mate, katholieke homoseksuelen zelf. In de eerste helft van de twintigste eeuw verwezen katholieke priesters en psychiaters voortdurend naar het immorele gedrag van homoseksuelen. Vanaf de jaren 1930 kwam deze morele optiek ter discussie te staan. Het gebruik van terminologie als 'psychopathologie', 'psychologische deficiëntie' en 'noodlottig lot' die verwezen naar het idee dat het bij homoseksualiteit ging om de geaardheid van een minderheid. Die werd achtereenvolgens lichamelijk, psychosomatisch, psychologisch en sociaal geduid. Rond 1960 verschoof de aandacht naar homoseksuele relaties die volgens dezelfde maatstaven als het huwelijk zouden moeten worden beoordeeld. Terwijl in de jaren 1930 en 1940 de meeste katholieken homoseksualiteit nog steeds als een zonde, een misdaad en een ziekte zagen, gingen aan het einde van de jaren vijftig en het begin van de jaren zestig enkele vooraanstaande geestelijken en psychiaters homoseksuelen de helpende hand bieden door hun geaardheid als gegeven te accepteren en stabiele, duurzame vriendschappen te bevorderen. In hun duiding en beoordeling van homoseksualiteit speelden zowel religieuze als psychologische connotaties een rol. Zo hebben sommige katholieke priesters en psychiaters bijgedragen aan de acceptatie van homoseksuelen in de verzuilde en grotendeels nog godsdienstige Nederlandse samenleving. De veranderende houding van katholieken ten opzichte van homoseksualiteit kan voor een groot deel worden verklaard door de veranderende relaties tussen religie enerzijds en medische en geestelijke gezondheidszorg anderzijds. De huidige standpunten die voortvloeien uit historische studies over de ontwikkeling van de medische en welzijnsberoepen hebben geconcludeerd dat religie in deze eeuw aan belang heeft ingeboet omdat artsen, psychiaters, psychotherapeuten en maatschappelijk werkers niet alleen nieuwe interventiegebieden in het privéleven van mensen hebben gecreëerd, maar ook de traditionele taken van de kerk op het gebied van liefdadigheid en pastorale zorg hebben overgenomen. Volgens Foucault en anderen namen de medische anamnese, de psychoanalyse en de psychotherapie de plaats in van de biecht en de pastorale zorg, en werden vergeving en verlossing vervangen door gezondheid en welzijn. Vooral in het geval van de ontwikkeling van de Nederlandse verzorgingsstaat was er echter een ingewikkelder samenspel tussen veranderende religieuze waarden en professionele strategieën. Godsdienst en verzuiling hadden een grote invloed op de manier waarop professionele zorg- en welzijnsinstellingen werden georganiseerd en het is moeilijk om een duidelijk onderscheid te maken tussen religieuze en morele duidingen enerzijds en medische en psychologische verklaringen anderzijds. Bovendien kwamen medische en psychologische interventies niet in de plaats van pastorale zorg; Het lijkt erop dat de pastorale zorg voor homoseksuelen terrein won en intensiveerde nadat medische en psychologische definities van homoseksualiteit ingang hadden gevonden in de katholieke gemeenschap. Professionele medische en psychologische strategieën vervingen religie niet, maar droegen eerder bij aan een morele heroriëntatie en een nieuw christelijk waardenpatroon op het gebied van seksualiteit.

Rede in verkorte vorm uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht vanwege het Utrechts Universiteitsfonds op het terrein van de 'Levensbeschouwelijke opvoeding en vorming in een multi-religieuze context' op donderdag 15 april 2004 door Cok Bakker "Alleen een eigentijds denken, dat zijn bronnen opnieuw interpreteert, heeft toekomst" (Ricoeur) Cok Bakker Inaugurele rede Demasqué van het christelijk onderwijs? 15 april 2004 Cok Bakker Inaugurele rede Demasqué van het christelijk onderwijs? 15 april 2004 kel. Een waardering, die maskerend kan werken doordat, als je anders kijkt, een geheel ander kostenpatroon in beeld komt. Een alternatieve kostencalculatie die in het sociaaleconomische verkeer echter minder gewicht krijgt (denk bijvoorbeeld aan de prijs van hardhout uit tropische regenwouden). Prijzen hebben een symbolische functie, zijn subjectief en het vaststellen van prijzen is derhalve ook een proces waarin gemanipuleerd kan worden. In de woorden van Tieleman: de economie als bal-masqué (a.w. 9). Wat Tieleman doet in zijn analyse van de economische handel en wandel, zie ik als een belangrijke activiteit in bredere zin van de sociale wetenschappen als een discipline binnen een Theologische faculteit. In de Theologie gaat het over betekenissen en ook het manipuleren met betekenissen. Godsdienst, een betekenissysteem bij uitstek, speelt een belangrijke rol in het intermenselijke verkeer, en kan grote vreugden verschaffen, maar ook groot leed te weeg brengen. Godsdienst is explosief materiaal. De sociale wetenschappen binnen de theologie leveren een bijdrage aan het analyseren van de functie en effecten van godsdienstig belijden en heeft tot taak daarbij kritische vragen te stellen. Zoals Tieleman vanuit de economie en antropologie deze vragen wenst te stellen aan het intermenselijke, economische verkeer, zou ik graag een vergelijkbare kwestie aan de orde willen stellen binnen het domein van de godsdienstpedagogiek en -didactiek of, in termen van de leerstoel: de levensbeschouwelijke opvoeding en vorming. Een domein waarin ik me overigens ook beter thuis voel. 1 U moet trouwens langzamerhand ook wel nieuwsgierig geworden zijn wat nu de kwestie is die ik met u zou willen delen. Daar gaan we dan. Stelt u zich de leerkracht voor op een christelijke school, die op een bepaalde morgen de aankondiging in haar postvak vindt dat er een studiedag gewijd gaat worden aan de identiteit van de school. De leerlingen blijven die dag thuis en het is gepland dat het team zich die dag beraadt op de identiteit van de school. Probeert u zich een voorstelling te maken van het verwachtingspatroon van deze leerkracht. 2 Ik schat in dat de kans zeer groot is dat deze leerkracht verwacht dat het op dit type studiedagen gaat over onderwerpen als het godsdienstonderwijs, de dagopeningen of de kerstviering. Misschien spelen er concretere aanleidingen zoals een methode bij het godsdienstonderwijs die niet goed bevalt, een mislukte kerstviering of moeilijkheden bij de dagopeningen. Misschien ook dat pikantere kwesties worden verwacht: bijvoorbeeld dat men zich moet beraden op de vraag of vanwege het grote aantal moslimleerlingen op deze school het Suikerfeest ook niet op school gevierd moet gaan worden, of hoe het nu verder gaat met de identiteit van de eigen school nu er een fusie dreigt tussen een PC-school en een RK-school (Bakker & Rigg, 2003, 173). Wat dan ook de concrete onderwerpen mogen zijn, de kans lijkt mij zeer groot dat deze leerkracht een relatief smal begrip van de notie 'identiteit' en 'identiteit van de school' hanteert. De studiedag zal naar haar verwachtingspatroon gaan over, kort en goed gezegd, 'expliciet godsdienstige' zaken. 3 Dat is de ene kant van de zaak. 1 De titel van deze oratie is een variatie op de titel van Tieleman (1988). 2 Dit zou bij uitstek een moment zijn om in tweetallen of in zoom-of buzz-groepen uw verwachtingen uit te wisselen, maar dat laat ik om bepaalde overwegingen nu maar even achterwege. Ook in de academische wereld zijn er zo de nodige verwachtingspatronen. 3 Deze verwachting is gebaseerd op talloze gesprekken en observaties in het bijzonder-christelijk onderwijs en is te onderbouwen door empirisch onderzoek en beschouwingen van onder andere Vermeulen (2001), Vreeburg (1997), , en . Laatstgenoemde publicatie maakt duidelijk dat de kans op een 'smal begrip' van de notie identiteit in het PC-onderwijs groter is dan in het RK-onderwijs. Inaugurele rede Demasqué van het christelijk onderwijs?

Log In

Preek 20241006 Mag je als gelovig christen scheiden

Sign up for access to the world's latest research

Abstract

Related papers