Ehmedê Xasî, Berhemên Wî û Kesayetîya Wî Edebî

Jiyana Elî Herîrî û Vekolînên Xebatên Wî, 2017

Bu çalışmamızda Kürt tarihinin ilk şairi olduğu söylenen Alî Harirî‟nin hakkında yazılanlar bir araya getirilerek değerlendirilmeye çalışılmıştır. Alî Harîrî‟nin doğum tarihi, doğum yeri hakkında kaynaklarda değişik rivayetler yer almaktadır. Bu rivayetler bir araya getirilerek doğru bir sonuca varılmaya çalışılmıştır. Alî Harîrî‟ye ait olduğu söylenen şiirler de bir araya toplanmış ve değişik kaynaklardaki bu şiirler birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Bu çalışmamızda rastladığımız bir kitapta “ Qewlê Hespê Reş ( Borê Qer)” adlı eserin altında Alî Harîrî‟nin isminin yazılı olması bizim için yeni bir bilgi olmuştur. Bütün olarak bu çalışmamızda Alî Harîrî hakkındaki tüm bilgilere ulaşılmaya çalışılmış, bunlar bir araya getirilerek karşılaştırılmış ve değerlendirilmişlerdir.

Abstract: Abdul-Rahim Rahmi Hekari is one of the intellectuals of the past century who had a remarkable influence on Kurdish literature and thought as well as in variety of the fields. In his own time, he has published many Kurdish and Turkish works and left significant numbers of books. Abdul-Rahim Rahmi Hekari's works include very important examples which he draws attention to young people and children in terms of enlightenment and reviving of national and religious ideas. This work aims to touch upon these important works of Abdul-Rahim Rahmi Hekari and by trying to bring examples from his own it indents to discover how he conducted his works for children of Kurmanji readers; and how he calls out his readers. In addition, this study will also clarify the influence of his intellectual role on narration of his books. Along with that, the reading and interpretation will focus on his book, Dersa Dîn (Lecture of Religion), to observe how Abdul-Rahim Rahmi Hekari was influenced from his century as an intellectual. And finally, the answers will be searched regarding why it was important to Hekari, as an intellectual, to write such book, Dersa Dîn, and what his motivations were. Keywords: Abdul-Rahim Rahmi Hekari, Dersa Dîn, Piety, Language, Shafi’i. Kurte: Evdirrehîm Rehmî Hekkarî, yek ji rewşenbîrê sedsala borî ye ku di gelek waran da tesîreke mezin li ser edebiyat û hizra Kurdî kiriye. Wî di gelek kovar û rojnameyên serdema xwe de nivîsên Kurdî û Tirkî belav kirine û herwisa hêbetek kitêb li paş xwe hêlane. Di nava xebatêt wî de numûneyên girîng hene ku di rêya rewşenkirin û hişyarkirina milletî de ji aliyê dînî û millî ve wî pûtahiyeke mezin daye ciwan û biçûkan. Di vê nivîsê de em dê li ser wan taybetiyên Rehmî Hekkarî rawestin û hewl biden ku numûneyan ji berhemêt wî bînin ka wî çawa ji bo piçûkêt Kurmancîxwan berhem nivîsîne, çawa bang li xwûneran kiriye. Herwisa em dê aşkera biken ku rola wî ya rewşenbîrîyê tesîreke çawa li ser ragihandina berhemên wî kiriye. Digel wê em dê xwandin û şîroveya xwe li ser berhema wî ya bi navê Dersa Dîn biken ku bibînin Evdirrehîm Rehmî wekî rewşenbîrekî ji serdema xwe çi tesîr wergirtiye. Dê li dûv bersivêt derbareyê Hekkarî de bin ka wî wek rewşenbîrekî çima pêwîst dîtiye ku berhemeke wek Dersa Dîn binivîsît û motivasyona wî çi bû? Peyvên Sereke: Evdirrehîm Rehmî Hekkarî, Dersa Dîn, Dîndarî, Ziman, Şafi‘îtî.

2016

Klasik Kurt Edebiyati klasik dogu edebiyatlari gibi referansini Islam dininden alan bir edebiyattir. Bu edebiyatta siir sadece sanat icin yazilmaz. Bir cok eser dini konularin ogretilmesi maksadiyla manzum olarak kaleme alinmistir. Fikih konusunda yazilmis ve her muslumanin bilmesi gereken bilgileri icren eserler ilmihal olarak adlandirilirlar. Klasik dogu edebiyatlarinda bu tur eserler kolayca ezberlenmeleri amaciyla manzum bir sekilde yazilmislardir. Klasik Kurt edebiyatinda bu amacla yazilmis eserler simdiye kadar akademik bir bakisacisiyla degerlendirilmemistir. Bu eserlerin edebi bir acidan degerlendirilmemis olmasi bir eksikliktir. Risaletu Sefinetu’l-Ekrad Ila Sebilu’r-Resad/ Sefina Kurdan Ji Bo Ehle Bajar u Gundan bu alanda yazilmis orijinal bir Kurt.e eserdir. Bu makalede genel olarak bu konuda yazilmis eserler ve ozellikle Mele Ebdulcelile Boti tarafindan yazilan Risaletu Sefinetu’l-Ekrad inceleme konusu yapilmistir. Bu baglamda eserin metni metin kritigi teknigi ile ve ik...

Wêje û Rexne, 2017

Hêlange romana dawîn a Yaqob Tilermenî ye ku 2016an çap bûye. Yaqob Tilermenî di nivîseke xwe de wateya "hêlange"yê di nav kevanekê de wekî "gerîna li ser berateyan a teyrên goştxwir" dîyar kirîye û ev peyv ji bo nîşandanên wekî zilm, mêtinkarî û komkujîyên dewleta Tirkîyeyê bi kar anîye. 1 Di romanê de jî tenê carekê ev nav derbas bûye wekî "hêlangeh"ê ku di van wateyên jorîn de hatîye bikaranîn "Zerîpoş li dora mirovên civîyayî weke hêlangeha teyrên li ser berateyan digerîyan û dixwestin mirovan di hewşan xin." 2 Jixwe di Hêlangeyê de, Komkujîya Eleqemşê, pevçûnên navbera kurdan û hêzên dewletê û asîmîlasyona li ser kurdan palpişt in ji bo van wateyan. Di vê nivîsarê de me Hêlangeya Yaqob Tilermenî di çarçoveya vegêrannasî û hin lîstikên edebî yên wekî kitêb û nivîskarên xeyalî, şêwazî û dîtinî, hebûna nivîskarê romanê wekî karakterekî di romanê de û yên wekî sembolî nîşan daye. Ji ber ku ev nivîsar wekî sparteka dersa edebîyata kurdî ya modern a lîsansê hatîye amadekirin, di destnîşankirinên hin taybetîyên vegêrannasîyê de me bi gelemperî pala xwe daye du kitêbên dersê yên Vegêrannasîyê: Anlatıbilim (Vegêrannasî) ya Manfred Jahn û Destpêkek ji bo Zanista Edebîyata Modern a Remezan Alan. Lê ji bo zelalkirina mijarê pêdivî pê heye ku em serê ewil naverok û rûdana romanê derpêş bikin.

Bi muqeyesekirina digel Leyla û Mecnûna Nizamî em di Mem û Zîna Xanî de rastê hêbetek xalên hevpar û teşbîhan dihên... Di vê meqaleyê de dê bête hewldan ku hin xalên hevpar ên di navbera herdu mesnewiyan de diyar bibin û têkiliyên wan bêne aşkerakirin...

Plagiarism/Întîhal: This article has been reviewed by at least two referees and scanned via ithenticate plagiarism website //Ev gotar herî kêm ji alîyê 2 hakeman va hatiye nirxandin û di malpera întîhalê ithenticate ra hatiye derbaskirin.

Istanbul University - DergiPark, 2014

2022

Elmas Xanê Ken[d]ûleyî yek ji helbestvanê klasîk e di sala 1706an de li devera Kendûleyê ya girêdayê parêzgeha Kêrmanşanê ji dayîk bûye. Bi diyalekta hewramî bi devoka Kenûlê gelek berhem nivîsîne. Kendûleyî ji hêla ruxsarê ve her çiqas bi qalibê mesnewiyê berhem nivîsîbe jî wezna kîteyî hilbijartiye bi vê yeke jî ew derketiye derveyê çarçoveya klasîk di honandina berhemên xwe de. Hinek ji wan berhemên wî mesnewiyên lîrîk in ku wekî mînak Xusrew û Şêrîn, Xurşîd û Xireman, Bîjen û Menîjê, Behram û Gulendam mirov dikare rêz bike. Ji bo mesnewiyên hemasî yan jî qehremanî Nadirname, Mûş û Gorbê, Siyaveşname, Rustem û Zunûn, Şahnameya Kurdî, wekî berhem dertên pêşberê me. Heta niha me ji pirtûkxaneyên Îranê û yên Ewrûpayê hinek ji destxetên berhemên Elmas Xanê Kendûleyî bi dest xistine. Her berhemek çend nusxeyên xwe yên cuda hene. Ev yek jî ji bo xebata derbarê vî şa'irî alîkariyê dide me. Em ê di vê xebatê de bi kurtasî li ser jiyannameya Elmas Xan Kendûleyî rawestin û behsa berhemên wî bikin. Em ê di vê xebatê