Mutarrizî’nin el-İḳnâʿ Adlı Eserinde Aksam-ı Sitte Öğretimi

2015

ÖZET Ahmed Bâdî Efendi’nin 1308 (m. 1891) yılında Ahmed İzzet Paşa’nın teşvikleri neticesinde yazmaya başladığı ve 1315 (m. 1897-98) yılında tamamlamış olduğunu belirttiği Riyâz-ı Belde-i Edirne adlı eseri; Edirne tarihi, kültürü, mimarisi, dönemin önemli bürokratları, aydınları ve devlet adamları hakkında bilgi veren önemli bir eserdir. Bu çalışmada ele almış olduğumuz konu Riyâz-ı Belde-i Edirne adlı eserin “Ravzatü’l-Hattâtîn” bölümüdür. Tebyîz edilmiş nüshası Beyazıt Kütüphanesi T.Y 10392 numarada ve müsvedde nüshası da Edirne İl Halk Kütüphanesi T.Y 2315 numarada kayıtlıdır. Temize çekilmiş nüsha olan Beyazıt nüshası esas alınarak, müsvedde nüsha ile karşılaştırılmış, farklılıklar tesbit edilmiştir. Üç bölümden oluşan bu tezin birinci bölümünde hat sanatına genel bir bakış ve Osmanlı’nın ikinci pâyitahtı olan Edirne’nin hat sanatı tarihindeki yeri hakkında bilgi verildi. İkinci bölümde eserin müellifi olan Ahmed Bâdî Efendi’nin hayatı ve eserleri üzerinde duruldu. Üçüncü bölümd...

Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2016

Özet Şii/Ca'ferî mezhebinin temel uygulamalarından birisi mut‛a nikâhıdır. Sünnî fakihler ile Ca'ferî fakihleri arasındaki en temel tartışma noktalarından birisi de mut‛a nikâhıdır. Ca'ferî fıkıh usulünün oluşumunda etkili olan ilk fakih Şeyh Müfîd önemli bir yere sahiptir. Şeyh Müfîd, ele aldığımız iki risalesinde mut‛a nikâhına dair gerekçeleri özetlemektedir. Risâletü'l-Mut‛a isimli eserinde konuyu bir hadîsçi gibi ele alırken Hulâsatü'l-Îcâz isimli eserinde ise konuyu bir sistematiğe koymaktadır. Burada bir fakîh gibi davranarak mut‛a'nın delillerini ve keyfiyetini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Şeyh Müfîd birinci eserinde, hadislerden hareketle kendi mezhebinin görüşlerini ele almaktadır. İkinci kitabında ise konuyu giriş, gelişme ve sonuç şeklinde ele almaktadır. O, aynı zamanda sünnî rivayetleri de tenkit etmektedir.

Tasavvur-Tekirdağ İlahiyat dergisi, 2021

İntihal: Bu makale, ienticate yazılımınca taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir. Plagiarism: is article has been scanned by ienticate. No plagiarism detected.

AKŞEMSEDDİN’İN MĀDDETÜ’L-ḤAYĀT ADLI ESERİ (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), 2016

Tezimize konu olan eser Fatih Sultan Mehmed’in de hocası olan Akşemseddin’e ait Māddetü’l-Ḥayāt adlı eserdir. Akşemseddin, Hacı Bayram-ı Veli’nin tasavvuf yolunu benimsemiş ve kendisinden sonra halifesi olarak onun öğretilerini devam ettirmiş büyük bir mutasavvıftır. Bugüne kadar Akşemseddin ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda daha çok onun tasavvufa dair yazdığı eserler ve mutasavvıf kişiliği üzerinde durulmuştur. Akşemseddin’in iyi bir hekim olduğu, devrinin önde gelen hekimlerinden biri olduğu da bilinmektedir. Ancak kendisinin tıp alanında yazdığı Māddetü’l-Ḥayāt adlı esere bugüne kadar şüpheyle bakılmış, üzerinde bilimsel bir çalışma yapılmamıştır. Akşemseddin gibi tarihimiz ve kültürümüz açısından önemli bir şahsiyetin yazdığı bilinen veya kendisine atfedilen her eserin üzerinde çalışma yapılmayı hak ettiğini düşündük. Bu sebeple Akşemseddin’in tıp ve eczacılık yönüne ışık tutacak en önemli kaynak olarak Māddetü’l-Ḥayāt üzerinde çalışmaya ve bu eseri bilim dünyamıza kazandırmaya karar verdik. Tezimizin Giriş bölümünde Akşemseddin’in hayatı ve eserleri hakkında bilgiler verdik. İnceleme bölümünde ise bu alanda yapılan pekçok tezde görülen gramer çalışmalarının yerine bir sözlük çalışması yaptık. Eski Anadolu Türkçesi ile yazılmış tıp ve eczacılık metinlerinin doğru okunması ve anlaşılabilmesi için bir terim sözlüğüne duyulan ihtiyacı biz de derinden hissettik. Bu eksikliği giderebilmek gayesiyle Eski Anadolu Türkçesi Tıp ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü’nü hazırladık. Metin bölümünde Maddetü’l-Hayat’ın iki nüshasını tenkitli olarak Latin harflerine aktardık. Son olarak da metinde geçen kelimelerin dizin sözlüğünü hazırladık.

İş Ahlakı Dergisi, 2021

Ribat'ta yapılan baskı esas alınarak Prof. Dr. Muhammet Şevki Aydın tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir. Aydın'ın İlim ve Eğitim Ahlakı başlığı ile tercüme ettiği kitap, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığınca basılmıştır. Çevirmenin takdimi, kitabın kapsamı hakkında önemli bilgiler içermektedir. Aynı zamanda yer yer modern eğitimle de karşılaştırmalar yapılmıştır.

Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi , 2020

Muhtelif İslam coğrafaları ve özellikle de Türk-İslam dünyasında kıraat ilmi adına yapılan çalışmalar, maalesef XVIII. yüzyıldan itibaren durağan bir görünüm arz eder. Kıraat ilminin ilahiyat akademisiaçısından Türkiye’deki serencâmı ayrı bir tartışma konusu olmakla beraber kıraat ilmine dair Osmanlıilim geleneğinin bakiyesi olarak değerlendirebileceğimiz kıymetli pek çok el yazması eser, ne yazık ki kütüphanelerin tozlu raflarında terk edilmiş ve gün yüzüne çıkmak üzere araştırmacıların himmetinibeklemektedir. İbnü’l-Cezerî’nin, kıraat ilminin baş ucu kitabı olarak görülenel-Muķaddimetü’l-Cezerî’si üzerine Taşköprizâde tarafından yazılmış olanŞerĥu’l-Muķaddimeti’l-Cezerîadlı eser, birçok yönden dikkatimizi çekmiştir. Şârihin meşhur bir Osmanlı müellifi olması ve yazdığı şerhin Anadolu’da yer alan birçok kütüphanede ve diğer İslam beldelerindeki mevcut koleksiyonlarda yer alacak derecedeönemli görülmüş olması, eseri son derece ayrıcalıklı kılmaktadır. Bu çalışma, Taşköprizâde’nin kıraatilmi açısından önemli görülen söz konusu şerhine ait yazma nüshaların ortaya çıkarılması ve eserin ilgililiteratüre tesirinin incelenip değerlendirilmesini hedeflemektedir. Bu gayeden yola çıkılarak makale da-hilinde öncelikle müellif, eser, şerh ve şârih hakkında bilgiler verilmiş, ardından Anadolu’nun muhtelif kütüphanelerinde tespit edebildiğimiz otuz üç yazma nüsha nitel ve nicel yönden tetkik edilerek şerhüzerinde yapılmış olan bir tahkik çalışması metod açısından eleştirel değerlendirmeye tâbi tutulmuştur. Unfortunately, the studies carried out in the name of Qur’anic science (qıraat) in various Is-lamic geographies and especially in the Turkish-Islamic world have a stagnant appearance since the 18thcentury. Recitation science of Theology academy but is a separate debate my long evolution in Turkey interms of on the scientific Qıraat can evaluate the balance of the Ottoman scientific tradition many man-uscript work of an abandoned way in, unfortunately, the history of the dusty shelves will take him days to float awaits its researchers. In this study, the importance of the author, the work, the annotation and the annotation, the qualitative and quantitative introduction of 33 manuscripts in the various libraries of the identified Anatolia and annotation, in order to reveal this interpretation of Tashköprizāde, which is deemed important in terms of the science of Qur’an, and the source of subsequent studies. Generalinformation about the work done on it will be given. This manuscript, which we consider important interms of investigation, will be evaluated in all aspects and its position in the literature will be discussed.

2024

Türk dil tarihimiz içerisinde Doğu Türklük sahasına ait bazı eserlerin Batı Türklük sahasının temeli sayılan Oğuz Türkçesine kaynaklık ettiği görülmektedir. Doğu Türkçesinden Eski Anadolu Türkçesine aktarılan ilk eser Kitâb-ı Güzîde'dir. İmam Zahid Ebu Nasr bin Tahir bin Muhammed es-Serahsî'nin Harezm Türkçesiyle yazmış olduğu Güzîde kitabı Muhammed b. Bâlî tarafından 14. yüzyılda Eski Anadolu Türkçesine aktarılmıştır. Lehçeler arası aktarımın ilk örneği olan Kitâb-ı Güzîde, dinî içerikli bir eserdir ve kırk altı baptan oluşmaktadır. Her bapta farklı bir dinî konu işlenir. Harezm Türkçesiyle yazılan Güzîde kitabı henüz bulunamamıştır ancak Güzîde'den istinsah edilen on bir sayfalık bir metin parçası günümüze ulaşmıştır. Muhammed b. Bâlî'nin Eski Anadolu Türkçesine aktarmış olduğu eserin muhtelif kütüphanelerde pek çok nüshası bulunmaktadır. Bu çalışmada da Sivas Ziya Bey Kütüphanesinde 3856 numarada el-Müstetâb adıyla kayıtlı Kitâb-ı Güzîde'nin bilinmeyen bir nüshası tanıtılacaktır. Kitâb-ı Güzîde'nin nüshaları, bu nüshalardan metin örnekleri verilerek Fazylov neşriyle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar sonucunda nüshalar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar tespit edilmiştir. Kitâb-ı Güzîde üzerine yapılan bu çalışmanın Türk dili sahasına katkı sunması amaçlanmıştır.

Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 2021

Muhaddisler, hadislerin tespit ve muhafazası için göstermiş oldukları çabalarını müsned, mucem, sünen, musannef, cami‘ gibi çeşitli türde eser telif ederek ortaya koymuşlardır. Başta Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-Buhârî’nin (öl. 256/870) ve Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc’ın (öl. 261/875) Sahihleri olmak üzere tasnifin altın çağındaki sahihler ve sünenler üzerine birtakım çalışmalar yapılmıştır. Müstedrek, müstahrec, zevâid, cem, ihtisar ve şerh temel hadis kaynakları üzerine yapılan çalışmalardandır. Üçüncü asırdan itibaren muhaddislerin telifine önem verdikleri müstahrec türü eserlerin, hadis usulü çalışmalarında sahih hadis konusuna bağlı olarak ele alındığı ve bazı faydalarına temas edildiği görülmektedir. Usul eserlerinde yer alan tanımlardan hareketle istihrâc, bir hadis kitabında yer alan rivayetlerin tarîklerinin başka bir âlim tarafından tespit edilmesidir. Ulaştığı tarîk ile müstahric bazen asıl kabul edilen eser sahibinin şeyhinde ya da daha yukarıda yer alan bir şe...

Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2019

İslam medeniyeti dâhilinde şekillenen ve Türk İslam Edebiyatı'na kaynaklık eden ilimlerin en önemlilerinden birisi tasavvuftur. Varlık ve mahiyeti ile insan-âlem-Tanrı münasebetleri tasavvufun temel konularından olmakla beraber nefsin hususiyetleri ve nefis tezkiyesi de bu ilim dâhilinde sıklıkla ele alınan meselelerdendir. Bu bağlamda mutasavvıflar nefsi mertebeler halinde izah etmeye çalışmışlar ve bu hususta atvar-ı seb'a olarak da adlandırılan mensur/manzum eserler telif etmişlerdir. Bu gelenek çerçevesinde eser kaleme alan müelliflerden birisi de XVI. asırda yaşamış olan Nidâî-i Ankaravî'dir. Hekimlik yönü ile ön plana çıkan Nidâî'nin nefsin mertebelerini ele aldığı eseri Risâle-i Tarikat-ı Nidâî'dir. Çalışmada öncelikle müellifin hayatı, eserleri ve tasavvufî yönü hakkında genel bilgiler verilecek, akabinde Risâle-i Tarikat-ı Nidâî'nin muhteva incelemesi yapılacaktır. Son olarak ise eserin transkripsiyonlu metni verilecektir. Neticede Mevlevî-meşrep bir hekim/şair olan Nidâî'nin Risâle'sinden hareketle nefsin mahiyeti, mertebeleri ve tezkiye metodları hakkındaki görüşlerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır.

Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 2024

XV. yüzyılda yaşayan, Hocazâde Muslihuddin Efendi (öl. 893/1488) gibi dönemin âlimlerinden ders alan Yûsuf b. Hüseyin el-Kirmâstî (öl. 900/1494), Bursa’nın Kirmâst (Mustafakemalpaşa) ilçesindendir. II. Bâyezid (1481-1512) dönemi kadılarından olan Kirmâstî, İstanbul’da Kirmâstî adında bir medrese kurmuştur. Sahn-ı Semân başta olmak üzere dönemin farklı medreselerinde müderrislik yaptıktan sonra yargı alanına geçerek Bursa ve İstanbul’da kadılık vazifesini icra etmiştir. Kadılık görevi esnasında aldığı adil kararları ve cesaretli duruşundan dolayı II. Bâyezid’in takdirini kazanmıştır. İstanbul’da bir mescid, bir medrese bir de mektebi olduğu bilinmektedir. Ancak bu yapılar günümüze ulaşmamıştır. Memleketi Kirmâstî’de de bir mektebi olduğu bilinmektedir. Kirmâstî, 900/1494 yılında vefat etmiş ve Fatih Câmii’nde inşa ettiği mektebinin yanına defnedilmiştir. Bu çalışmada belâgat, bedî’, beyân, usûl, fıkıh, münâzara ve akâid gibi dönemin din ve dil ilimlerinde yetkin bir âlim olması hasebiyle Kirmâstî’nin günümüz akademik dünyasına yeni bir perspektifle yeniden takdim edilmesi ve el-Muhtâr fi’l-me‘ânî ve’l-beyân isimli eseri özelinde el-muhassinât el-ma‘neviyye bedî‘î üslupların incelenmesi amaçlanmıştır. Böylece önem arz eden bu Osmanlı âlimi ve eserleri tanıtıldıktan sonra el-Muhtâr fi’l-me‘ânî ve’l-beyân” isimli eseri özelinde el-muhassinât el-ma‘neviyye bedî‘î üsluplar incelenerek ilgililerin dikkatine sunulmuştur.

Hadis Tetkikleri Dergisi, 2003

2004

Ansiklopedi turu calismalar her zaman, arastirmacilar icin en onemli muracaat kaynaklari olagelmistir. Taskopruzâde Isamuddin Ahmed Efendi ilk ansiklopedistlerden biri olarak kabul edilebilir ve ilimler ansiklopedisi niteligindeki eseri Mevzu’âtu’l-Ulum adli kitabi gercekten de onemli bir kaynaktir. Yasadigi doneme kadar ortaya cikmis butun Islâmi bilimler, bu bilimlerle ilgili onemli eser ve sahsiyetler hakkinda bilgiler iceren bu kitapta, bugun ismi bile unutulmaya baslamis fikih ve fikih usulunun alt dallariyla ilgili de cok degerli bilgiler de bulunmaktadir. Bu sebeple bu makalede Taskopruzade Isamuddin Ahmed Efendi’nin Mevzu`âtu’l-`Ulum adli eserindeki fikih, fikih usulu ve alt dallariyla ilgili bilgiler derlenerek, ismi bile unutlmaya yuz tutmus bilimlerin gundeme tasinmasi amaclanmistir.

Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2021

Teşbihin belâgat açısından önemli bir yeri vardır. Teşbih, bir şeyi aralarındaki ortak özellikten dolayı bir edat aracılığıyla başka bir şeye benzetmek anlamına gelmektedir. Teşbih özellikle de edebiyatçıların duygu ve düşüncelerini ifade etmesinde önemli bir misyona sahiptir. Teşbihin müşebbeh (benzeyen), müşebbeh bih (benzetilen), vechü’ş-şebeh (benzeme yönü), edâtü’t teşbih (teşbih edatı) olmak üzere dört unsuru vardır. Bunun yanı sıra teşbihin birden fazla çeşidi vardır. Bunlardan birisi de teşbih-i temsildir. Teşbih-i temsilde diğer teşbih çeşitlerinden farklı olarak durumun duruma benzetilmesi söz konusudur. Benzetme yönü ise birden fazla unsurdan meydana gelmektedir ve bir şekilden oluşmaktadır. Bu makalemizde Mısır’ın önde gelen yazarlarından Mustafa Lutfî el-Menfelûtî’nin (1876-1974) en-Nazarât adlı eserindeki teşbih-i temsil örneklerini inceleyeceğiz. Bu örnekleri benzeyen, benzetilen, teşbih edatı ve benzetme yönü bakımından inceleyip, Menfelûtî’nin teşbih-i temsilleri ha...

2019

This article was checked by iThenticate.

BERİKAN YAYINEVİ, 2022