TÜRK TAMGALARI ÜZERİNE BİR DENEME

[International Journal of Yunus Emre Social Sciences], 2020

Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti Ilmiy-uslubiy, maʼnaviy-maʼrifiy jurnal - SHARQ МАSH’АLI, 2024

Dünya genelinde kullanılan ve 0 - 9 arası sayıları gösteren rakamlar Türk bengü taşlarında sözcüklerle ifade edilmekteydi. Buna sebep olarak, Türk tamgaları ile yazılı metinlerde rakamları ifade etmek için özel işaretlerin kullanılmamış olduğu düşünülmektedir. Yazıtlarda karşımıza çıkan sayılar sık kullanılmamakla birlikte küçük ve büyük olanları sözcüklerle ifade edilmekteydi. Bu araştırmanın amacı tamgalara rakam karşılıkları vererek tamgalar sistemine özgü Türk rakamlarını oluşturmaktır. Türk rakamlarının oluşturulması, çağımızın Türkçesini ifade etmesi için tamgaların güncelleştirilmesi yönünde bir katkı olarak düşünülmektedir. Bu doğrultuda kullanımda olmayan bir alfabe için rakamlar oluşturmanın sebebi sorgulandığı zaman doğacak soru da kendiliğinden cevaplanmış olacaktır. Günümüzde tamgalarla bir metin inşa edileceği zaman rakamların kelimelerle yazılmasının bir hayli zor olacağı fikrinin altı çizilmelidir. Tamgalardan yola çıkarak Türk rakamlarının oluşturulması yönünde şimdiye kadar yapılmış bir bilimsel çalışmanın bulunmadığının da bu hususta hatırlatılması gerekmektedir. Bununla birlikte Türk rakamlarının oluşturulması yönünde bir çalışmanın olduğu bilinmelidir. Lâkin araştırmamızda değineceğimiz söz konusu çalışma tamgalardan yola çıkılarak yapılmadığı için Türk tamgaları sistemine özgü değildir. Türk rakamlarının belirlenmesinde izlediğimiz en başlıca metot rakamların tamgalardan oluşturulmasıdır. Tamgalara rakam karşılıkları sıfır ve dokuz arası sayılar için verilmiştir. Rakam karşılıkları olacak iki sesli, üç sesli ünsüz tamgaların günümüzde kendi başına kök sözcük olmamasına, yan yana geldiklerinde bir kelime oluşturmamasına ve ünlü tamgaların seçilmemesine dikkat edilmiştir. Çünkü iki ve üç sesli ünsüz tamgaların birçoğu tek başına kök sözcük olabildikleri gibi, bazı ünlülerin ünsüzlerle yan yana gelmesi de kök sözcükler oluşturabilmektedir. Bu hususları dikkate alarak rakam olarak belirlenmiş tamgaların metin içerisinde sıralandığında sözcükler oluşturarak karışmasının önüne geçilmiştir. Bunlarla birlikte Türk rakamları olarak oluşturulan tamgaların seçiminde görsel hafızada yer edinmesi kolay, geometrik sembolleri andıran tamgaların seçilmesine dikkat edilmiştir. Aynı zamanda tamgalardan oluşan Türk rakamlarının dünya genelinde kullanılan rakam sistemlerine benzetilmesinin önüne geçilmiştir. Sonuç olarak Türk tamgaları sistemi yayılmış olduğu farklı coğrafyalardaki tüm çeşitliliği ile detaylıca incelenerek Türk rakamları oluşturulmuştur.

Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal of Social Sciences), 2018

Türk kültüründe “düğünlerde gelinleri süsleyen ve onlara kılavuzluk eden kadınlar” için birçok farklı adlandırmanın kullanıldığı çeşitli kaynaklarca saptanmıştır. “Telek” adlandırması da Yalova İli Manavları’nın sözü edilen tanımlamayı karşılamak için tercih ettiği sözcük olarak tespit edilmiştir. Bu çalışmada, düğünlerde gelinleri süsleyen ve onlara kılavuzluk eden kadınların Türk kültüründeki konumlarından bahsetmek, “telek” ve “teleklik” kavramlarını tanımlamak ve açımlamak hedeflenmektedir. Bununla beraber, “telek” kelimesinin etimolojik yapısı incelenerek dilsel yolculuğundan söz edilmekte ve “telek” sözcüğünün kavram alanı Yalova İli Manavları’ndan derlenen metinlerle tanıklanarak ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır.

Alman Sinemasında Türk Temsilleri

Kitle iletişim araçlarına eleştirel bir açıdan yaklaşıldığında, medyanın erkek egemenliğinde olduğunu ve bu sebeple de ataerkil zihniyeti desteklediğini söylemek mümkündür. Medyanın gücünün sınırsız olduğunu savunan Frankfurt Okulu ve Kültürel Çalışmalar Birmingham Okulu gibi eleştirel yaklaşımlara göre birey, medyada gördüklerini gerçek sanma eğilimdedir. Bu durum kimi zaman bireylerin medya aracılığıyla sunulan içerikleri sorgusuz benimsemesi sonucuna varabilmektedir. Medya metinlerinde, anaakımın dışında kalanlar diğer bir ifadeyle “öteki”ler yeteri kadar temsil edilmezken, anaakımın içinde kalanlarsa belli başlı stereotipler ve çerçeveler etrafında kurgulanmaktadır. Bu bakış açısından yola çıkarak “Türk Televizyon Dizilerinde Toplumsal Kimliklerin Temsili” konulu çalışma kapsamında yerli televizyon dizilerinde yer alan karakterler analiz edilerek, bunların egemen ideolojiyi ne kadar yansıttıkları, mevcut düzeni ne kadar olumladıkları ve neleri eleştirip kimleri ötekileştirdikleri incelenmiştir. İçerik analizi yöntemi esas alınarak yapılan bu çalışma, 2011-2012 yayın döneminde reyting ölçümlerine göre en fazla izlenen ilk 5 dizi (Arka Sokaklar, Öyle Bir Geçer Zaman Ki, Fatmagül’ün Suçu Ne?, Adını Feriha Koydum ve Kuzey Güney) üzerinden yapılmıştır. Araştırmanın neticesinde ana hatları ile (a) dizi karakterlerinin egemen ideolojiyi yansıtacak biçimde kurgulandığı, (b) genel kabul görmüş ve/veya görmesi istenilen davranış kalıplarının olumlandığı, (c) toplum ve sistem açısından “öteki” olarak görülen kimliklerin ise olumsuzlanarak göz ardı edildiği bulgulanmıştır

Motif Vakfı Yayınları , 2021

Standart (yazı dili) Türkçeden farklı olarak ağızlar; Türkçenin tarihi geçmişini, eskiye dayalı ses, şekil ve söz varlığını çoğu durumda standart Türkçeden daha iyi koruyan dil verilerini içermektedir. Bu bağlamda ağız araştırmaları Türkçenin arkaik özellikleri hakkında bilgi sahibi olmamız açısından önemli yere sahiptir. Anadolu ağızlarının bir uzantısı olan Suriye Türkmen Türkçesi Ağızları (STTA)1, coğrafi olarak Türklerin Anadolu’ya geçiş bölgelerinde (Türkiye-Suriye sınırı boyunca doğuda Irak’a kadar batıda Akdeniz’e kadar; iç kesimlerde Şam, Hama, Humus bölgeleri) konuşulmaktadır. Bölge, Oğuz boylarının çeşitliği ile ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla bu çeşitlilik, Suriye Türkmenlerinin dil ve kültürlerine de yansımıştır. Dil-kültür bağlamında milletin kültürel kodlarını taşıyan dil ögelerinin önemi büyüktür. Yani dili oluşturan kelimelerde ya da kelime gruplarında o dili konuşan milletin kültürel kodları ve dünya görüşü yatmaktadır. Bu bağlamda Anadolu ağızları ve STTA’da birer hastalık adı olarak kullanılan “dumağı ve demreği” kelimelerinin arka planda taşıdığı kültür (tedavi yöntemleri, halk inanışları) ve bu kültürün günümüze ulaşmasında, söz konusu kelimelerin dil-kültür ilişkisi çerçevesin- de rolü büyüktür. Bu yazı; “dumağı ve demreği” kelimelerinin tarihi lehçelerdeki durumu, yaşadığı çağdaş lehçeler, Anadolu ağızları ile STTA’daki durumu ve bu kelimeler çerçevesinde oluşan kültürel değerler üzerinde durmayı amaçlamaktadır.

Memluk Devleti döneminde Araplara Türkçe öğretmek amacıyla birtakım sözlük ve gramer eserleri meydana getirilmiştir. Eserler Arapçadır. Söz konusu eserlerde geleneksel olarak önce Arapça kelimeler verilir sonra Türkçe karşılığı gösterilir. Ancak eserlerin müellifleri her zaman böyle yapmazlar. Bazen Arapça madde başlarını Farsça, Türkçe, Aramice gibi dillerden alıntı kelimelerle düzenleyebilmekte; bazen de kelimelerin Arapça karşılıklarını vermeden sadece “maruf” ibâresiyle yetinebilmektedirler. Bildiride Arapça madde başı olarak kullanılan Türkçe alıntı kelimeler ve Arapça karşılıklarını verilmeyen sadece “maruf” ibâresiyle gösterilen Türkçe kelimelerin üzerinde durulacak ve bugünkü çağdaş Arap diyalektlerindeki durumu hakkında değerlendirme yapılacaktır.

Millet kavramıyla ilgili yapılan tariflere baktığımızda tarifi yapan fikir adamlarının hareket noktalarının birbirinden farklı olduğunu görürüz. Milleti oluşturan amillerin ırk ve dil olduğunu kabul edenler olduğu gibi, yaşanılan coğrafyanın millet oluşumunda en büyük etken olduğunu ileri sürenler de vardır. Bu görüşleri değerlendirdiğimizde dünyadaki tüm milletleri kapsayacak bir millet tarifi olmadığı fikrine varabiliriz. Ancak şunu da eklemeliyiz ki milletlerin tarifi konusunda farklı noktalardan hareket etseler de tüm fikir adamları tarihsel süreçte millet kavramının çok önemli olduğunu kabul eder.