Daruvar u djelu Jána Čaploviča „Slavonija i dio Hrvatske“

1985

sumlist.sumari.hr

2018

2006

Predmet ovoga djela je pomorski priručnik Pratichae schrivaneschae pomorca i pisca Julija Balovića (1672Balovića ( .-1727.) .) roñenog u Perastu, tada posjedu Mletačke Republike, danas u Crnoj Gori, potomka ugledne peraške pomorske obitelji albanskog podrijetla. U vrijeme mira obnašao je službu suca, a u vrijeme rata dužnosti brodskog pisara i zapovjednika, sudjelujući u mnogim pomorskim bitkama protiv pirata i Turaka. Osim navedenog djela, Balović je pisac poznate Peraške kronike na talijanskom jeziku u kojoj je opisao dogañaje od 1541. do 1658. godine, te zbirki narodnih pjesama jadranskoga primorja na hrvatskom jeziku. Uvodni dio čini prolog Gabriela Cavazzija, ravnatelja Instituta za istraživanje picenske pomorske povijesti (str. 6.-9.), napomena prireñivačice Ljerke Simunković (str. 10.-11.) te opsežna uvodna studija pisana usporedo hrvatskim i talijanskim jezikom (str. 12.-44.). Uvodna studija sadrži povijesni kontekst nastanka priručnika, podatke o Boki kotorskoj u 17. i 18. st, o pomorsko-trgovačkim obiteljima značajnim u jadranskoj pomorskoj trgovini (posebice o obitelji Balović), višestoljetnoj tradiciji pomorskih škola u Boki kotorskoj itd. Autorica ističe dva čimbenika koja su pomogla procvatu obalnih gradova Boke kotorske: premještanje središta svjetske trgovine na Mediteran, te naseljavanje alžirskih pirata u Ulcinju. Perast je postao granična zona gdje je bilo moguće organizirati trgovinu izmeñu Istoka i Venecije, kao i mletačka utvrda protiv Turaka i pirata. Brodski pisar je osoba javnopravnog karaktera koja je obzirom na rijetku pismenost toga doba najčešće bila jedina pismena osoba na brodu, pa je stoga uživao razumljiv ugled. Svi upisi u službene brodske knjige imali su javnu vjeru (fidem publicam), pa je brodski pisar, poput notara na kopnu, persona credibilis (osoba javne vjere). Svi brodovi nosivosti preko četrdeset vagana, bili su obvezni imati brodskog pisara. Primarna je dužnost brodskog pisara bila da zapiše svu robu na brodu te da tri dana nakon isplovljavanja svakom pojedinom vlasniku robe predoči popis roba koje su za račun svakoga od njih primljene na brod. O značaju osobe brodskog pisara na brodu govori stara mornarska izreka: "Na brodu je zapovjednik Bog, a pisar njegov prorok". Na kraju uvodne cjeline nalazi se popis izvora i literature (str. 42.-44.). Centralni dio rada (str. 53.-106.) posvećen je dvama rukopisima pod istim naslovom, od kojih prvi rukopis A iz 1693. godine (pohranjen u splitskoj Sveučilišnoj knjižnici) ima 117 listova i sadrži različita pisma koja su trebala poslužiti kao predložak brodskim pisarima mletačkih trgovačkih i ratnih brodova u njihovim svakodnevnim aktivnostima pisanja različith pismena (pomorskih ugovora, brodskih isprava itd). Priručnik takoñer sadrži: slova različitih pisama (latinička, grčka, glagoljička, slova bosanske i srpske ćirilice), brojeve (rimske,

Sveti Hilarion u kontekstu svoga vremena / Sant'Ilarione nel contesto del suo tempo, ur. I. Bodrožić, V. Kraft Soić, Zagreb, 2023

Le agiografie di Girolamo risalgono agli stessi inizi del monachesimo cristiano e nel Medioevo facevano parte costitutiva delle raccolte agiografiche popolari di Vitae Patrum. La Leggenda breviare di Ilarione, così come le leggende glagolitiche di san Paolo di Tebe, confermano che le Vitae monastiche geronimiane erano ben presenti nella composizione glagolitica della letteratura medievale croata. I personaggi eremitici di Paolo di Tebe e l’abate Ilarione servono da ispirazione anche ai successivi scrittori ecclesiali croati e agiografi, quali Marko Marulić, Franjo Glavinić, Hilarion Gašparoti. Queste vite di monaci di Girolamo, le “perle” dell’agiografia cristiana, volentieri lette, spesso trascritte ed elaborate, hanno influenzato lo sviluppo della letteratura agiografica croata e fin dal Medioevo costituiscono una parte molto importante della cultura letteraria e spirituale croata. Nei diciassette breviari glagolitici dal secolo XIV al 1561, contenenti il Proprium sanctorum per il mese di ottobre nella festa di sant’Ilarione, si trova l’ufficio con le lezioni dalle leggende di Ilarione di Girolamo (Bibliotheca Hagiographica Latina, 3879). La figura eremitica di Ilarione e la sua dedizione monastica, è citata da Marko Marulić in vari punti nella sua famosa opera De institutione bene vivendi per exempla sanctorum (1508) e le citazioni dalla biografia di Ilarione sono state usate nelle voci del Repertorio morale-didattico Le elaborazioni speciali della biografia di Ilarione nelle opere dei grandi agiografi croati: Franjo Glavinić ha inserito la biografia di Ilarione in Cvit svetih (1a edizione, Venezia, 1628), e il paolino Hilarion Gašparoti nel libro 4o dell’agiografia Cvet sveteh ili Živlenje i čini svecev (Graz, 1761).

Fluminensia Casopis Za Filoloska Istraživanja, 2005

Jezik Casopis Za Kulturu Hrvatskoga Književnog Jezika, 2008

1994

U članku se obrađuju hrvatske posuđenice koje su uvrštene u Vocabolario del dialetto veneto-dalmata Luigia Miotta (Trst 1984. i 1991). Neujednačena ortografska, fonološka i morfološka adaptacija otkrivaju nam da te riječi često nisu čvrsto uklopljene u dalmatinsko mletačko narječje. Upućuje se na natuknice u kojima autor Rječnika nije prepoznao kroatizme. 3 Filipović (1986, § 2.5.3) preuzima od Haugena razlikovanje triju stupnjeva integracije posuđenih leksičkih elemenata: 1. strana riječ (engl. foreign word) ili model, 2. tuđica (foreign loan) ili kompromisna replika (compromise replica), 3. posuđenica (loanword) ili replika (replica).

1999

1999