MEHMET FUAT KÖPRÜLÜ BİYOGRAFİ ÇALIŞMASI - BETÜL SANİYE ÇAPAR

SDÜTF 2. SAĞLIK HİZMETLERİ SEMPOZYUMU BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI, 2020

Amaç: Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi tarafından Türkçeye kazandırılan Fizyoloji Kitabının incelenmesi ve içeriğinin paylaşılmasıdır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi tarafından İtalyanca aslından Türkçeye “Tercüme-i Fisiologica” ismiyle tercüme edilen ve Esin Kâhya’nın günümüz Türkçesine aktarımı olan “Mustafa Behçet Efendi ve Türkçe İlk Fizyoloji Kitabı” isimli eser incelenmiştir. Bulgular: Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi tarafından eserin orijinalinin yazarının Antonio isminde bir İtalyan olduğundan bahsedilmiştir. Esin Kâhya ön adı Antonio olan kişinin o dönemde fizyoloji konusunda eser vermiş tek kişi olan Leopold Marc Antonio Caldani olduğunu belirtmiştir. Fizyoloji kitabının orijinalinin Caldani tarafından yazılış tarihi 1793’tür. Mustafa Behçet Efendi’nin bu eserin tercümesini 1793-1796 tarihleri arasında yaptığı tahmin edilmektedir. 1803 tarihli kitap haline getirilmiş çalışmada tercümenin Sultan III. Selim için yapıldığı belirtilmiştir. Osmanlı Devleti’nin gerileme döneminde kötü gidişe bir dur denilmesini isteyen ve nitekim 1805’te Mustafa Behçet Efendiye Kasımpaşa’da, Tersane Tıp Mektebininin (Tersane Tabibhanesinin) kurulması görevini veren III. Selim’in tıp eserlerinin tercüme edilmesini desteklemesi onun bilime verdiği önemi göstermesi bakımından dikkat çekicidir. İşte bu eserin günümüz Türkçesine kazandırılmasını sağlayan Esin Kâhya eserinin Birinci Bölümünde; Mustafa Behçet Efendi ve Döneminden, Fisioloci tercümesinin nüshalarından ve Caldani’den bahsederek son olarak Fisioloci tercümesinin kısaca değerlendirmesini yapmıştır. İkinci Bölümde ise Tercüme-i Fisiologica’nın günümüz Türkçesine aktarımına başlayarak sırasıyla, insan vücudunun unsurları, damarlar, kalbin hareketi ve kan dolaşımı, kan, lenf damarları, solunum ve fonksiyonları, beyin ve sinir yolları, beş duyu, kasların hareketi, uyku ve uyanıklık, açlık, susuzluk, çiğneme, yutma, midenin çalışması ve sindirimi, bedenin beslenmesi ve fazlalıkların atılması, idrar ve idrar yolları ile insanın doğumun keyfiyeti konularını aktarmıştır. Eserin son bölümünde İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü envanterinde H.547 numarası ile kayıtlı olan “Fisyolocya Tercümesi” adlı eserin eski harfli Türkçe tıpkıbasımını sunmuştur. Sonuç: Türkiye’de modern tıp eğitiminin başlamasına öncülük etmiş olan Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi Türk Tıp Tarihinde farklı bir yere sahiptir. Fizyoloji kitabından başka dönemin önemli hastalıkları ile ilgili başka kitaplar da hazırlamıştır. Caldani tarafından fizyoloji hakkında yazılmış kitabın kısa süre sonra Türkçeye kazandırılması tıp alanında Avrupa’da kaydedilen başarıların takip edilmesi bakımından çok değerlidir. Eserin günümüz Türkçesine aktarılması konuyla ilgili kişilerin sadece bu kitabın varlığından haberdar olmalarını sağlamamış o dönemde kendi alanları ile ilgili insanlığın sahip olduğu bilgi düzeyini öğrenmelerini ve bunları günümüzle mukayese etme imkânı bulmalarını sağlamıştır. Önceki yüzyıllardan kalan tıp eserleri için de benzer çeviri ve günümüz Türkçesine aktarma çalışmalarının yapılmasının Türk bilim ve kültür tarihi açısından son derece önemli olduğunu düşünmekteyiz.

Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2024

Among the works written on the type of biography, which is an important part of the science of history, there are also those about the chief admiral. Such works, which were written independently by the authors, are undoubtedly of great importance for the researchers of the field. One of them is among the writing sources of Ottoman history, Zübdetü’l-Ahbâr el- Müteʿallika bi’l-Bihâr, which was not known and used as a source until recently. İstanbul University Rare Works Library, TY, this work, which is among the leaves 291b-366b of nr. 2548, is important in that it is one of the first works devoted to the biographies of the chief admirals. In this study we mentioned, Zübdetü’l-Ahbâr, which was written by Şehrîzâde Mehmed Said in the 18th century, will be emphasized. Especially after giving information about the author of the work and its manuscript, its content, the relationship with its sources and the translation of the capitan pashas whose biographies are included in the work will be summarized.

Mehmet Necip Paşa, Osmanlı siyasetinin on dokuzuncu yüzyıl için kilit isimlerinden biridir. Özellikle Osmanlı Devleti'nin İran siyasetinde çok etkili olmuştur. Nitekim İngiltere ve Rusya bu dönemde Şark Meselesi hususunda Osmanlı'ya çok müdahale etmekteydi. Bu Necip Paşa'nın Bağdat valiliği sırasında da görülebilir. Kerbela harekâtı öncesi ve sonrasında İngiltere ve Rusya elçileri yoğun mesai harcamışlardır. Necip Paşa tarikatlara yakınlığı ile bilinir. Halidiyye tarikatı mensubu olmasıyla Bağdat valiliğine atanır ve burada tarikatların yararına işlere girişir. Buraya atanmasında güçlü bir şahsiyet olması da etkilidir. Zira Bağdat'ta hakimiyet zordur. Nitekim Necip Paşa Bağdat'ta Osmanlı egemenliğini pekiştirip Tanzimat Fermanı buyruklarını uygulamayı başarmıştır. Bu konuda olağanüstü yetkilerle donatılmış ve bazı durumlarda inisiyatif alarak Bâb-ı Âli'den habersiz işlere kalkışmıştır. Nitekim bu durumlar istisnasız payitahtın lehine olmuştur. Necip Paşa hayırsever kişiliği ile de tanınmış, birçok hayır işiyle adı zikredilmiştir. Birçok vakıf kurmuştur. En bilineni de Tire'de inşa ettirdiği kendi adıyla anılan kütüphanesidir. Günümüzde hâlâ hizmet vermektedir. Bu çalışmanın amacı akademi dünyasına Necip Paşa'yı tanıtmak ve kendisi üzerine yapılacak olan birçok müstakil çalışmaya vesile olmaktır.

Tarih felsefesi, tarih ve felsefe arasındaki ilişkinin ve tarihin sorgulanması sonucu ortaya çıkmış bir tarih disiplinidir. Bu disiplinin doğduğu yer olarak Eski Yunandaki felsefi hareketler gösterilmiş olmasına rağmen o dönemdeki tarih felsefesi, daha çok tarih teolojisi olarak gelişmiştir. Tarih felsefesi bugünkü anlamda gerçek kimliğini Müslüman ilim adamı İbn Haldun ile kazanmıştır. İbn Haldun ile başlayan tarih felsefesi, Avrupa'da Rönesans ve Reform hareketleri ile birlikte kilisenin ilim ve bilimler üzerindeki etkinliğinin kırılmasıyla daha da gelişmiştir. İtalyan düşünür Vico'nun felsefeye tarihsellik kavramını sokmasıyla birlikte tarih-felsefe arasındaki ilişki güçlenerek devam etmiştir. Bu ilişki Hegel, Rothacker, Heideger gibi düşünürler sayesinde günümüzdeki konumuna ulaşmıştır. Tarih felsefesi Avrupa'da bu şekilde gelişirken Türkiye'de ise Ahmet Vefik Paşa'nın Darülfunun'un açılışında ilk tarih felsefesi dersini vermesiyle başlamıştır. Bu süreç Cumhuriyet döneminde Doğan Özlem, Mehmed Niyazi, Hilmi Ziya Ülken, Kubilay Aysevener, Ayhan Bıçak'ın çalışmalarıyla ilerleme kaydetmiştir.  Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir.

MİMARİ TASARIM SÜRECİNDE SOSYOKÜLTÜREL YAPININ GELENEKSEL KONUTLARDA CEPHE TİPOLOJİSİNE ETKİSİ: DİYARBAKIR VE MARDİN MİDYAT ÖRNEĞİ, 2023

Geleneksel konutlardaki plan anlayışı, toplumların sosyo-ekonomik yapısı ve kültürel değerlerinin etkisiyle meydana gelmektedir. Bu konutların biçimlenişini etkileyen iklim, coğrafya ve malzeme gibi fiziksel faktörlerin yanı sıra, günlük yaşam ve aile yapısı gibi sosyal faktörler ile gelenek ve görenek, inanç ve davranışlar gibi kültürel faktörler de önemli olmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan geleneksel konutlarının büyük bir kısmı, özgün durumlarıyla halen varlıklarını korumaktadırlar. Geleneksel konut tasarımlarını etkileyen faktörler arasında, fiziksel ve sosyo-kültürel faktörler önemli rol oynamaktadır. Bu çalışmanın amacı ve önemi, ülkemizin güneydoğusunda yer alan Diyarbakır ve Mardin Midyat geleneksel konutların cephe biçimlenişlerine etki eden sosyo-kültürel faktörlerin nasıl rol oynadığını ayırt edici ve detaylı bir şekilde göstermektir. Ülkemizde, geleneksel konutların cephe biçimlenişlerini etkileyen fiziksel faktörlere ilişkin araştırma ve yayın bulunmasına rağmen, sosyo-kültürel faktörlerin cephe biçimini nasıl etkilediğine ilişkin araştırmalar yetersizdir. Çalışmada öncelikle ‘‘mimari tasarım’’, ‘‘çevresel faktörler’’, ‘‘sosyokültürel etmenler’’ ve ‘‘cephe tipolojisi’’ gibi konuyla ilgili temel belirleyici ifadeler kavramsal olarak araştırılarak, incelenmiştir. Yararlanılan kaynaklardan elde edilen bilgiler sentezlenerek, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin coğrafyanın özelliklerini, toplumun örf ve adetlerini, inançlarını ve mimari özelliklerini yansıtan geleneksel konut örnekleri belirlenmiştir. Elde edilen bulgular sonucu cephe tipolojilerini etkileyen sosyokültürel değerler ile ilgili analizler yapılarak geleneksel konutlar değerlendirilmiştir. Bu bağlamda bu konuda çalışma yapacaklara araştırma alanı konusunda katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Müteferrika Sayı: 63, 2023

Türkiye'de sefaretnâmeler hakkındaki yayınlarla ilgili müstakil bir bibliyografya çalışması yapılmamıştır. Yapılmış en kapsamlı bibliyografya çalışması Hasan Korkut'un Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisinde yayınlanan makalesidir. Bu konuda başlıca ana kaynak niteliğindeki Hidayet Tuncay'ın 1 ve Faik Reşit Unat'ın 2 çalışmaları daha çok sefaretnâme metinlerinin tanıtımı ve sefaretnâmeleri kaleme alan sefirlerin hayatlarını konu alan eserlerdir. Bununla birlikte, Unat sefaretnâmeleri tek tek tanıtırken ayrıca her sefaretnâmenin tanıtıldığı bölümün sonuna o sefaretnâme ile ilgili yapılmış yayınları da vermeye çalışmıştır. Fakat bu eserlerin hazırlanışının üzerinden uzun bir süre geçmiş ve yeni birçok yayın yapılmıştır. Bu makalede söz konusu eksiklikler giderilerek sefaretnâmelere ilişkin yurt içinde ve yurt dışında yapılan çalışmalar hakkında daha kapsamlı bir bibliyografya hazırlanmaya çalışılmıştır. Genel itibariyle Osmanlı İmparatorluğu'nun yabancı ülkelere gönderdikleri elçilerin kaleme aldıkları mektup, risale, seyahatname, takrir ve havadisnamelere sefaretnâme adı verilir. Osmanlı Devleti; padişahın cülûsunu bildirmek, barış teklifinde bulunmak, hediyeler götürmek, padişahın bir mektubunu iletmek, barış yapmak veya mevcut barışı yenilemek, vergi istemek, kazanılan bir zaferi duyurmak, tahta yeni çıkan bir Avrupalı kralı tebrik etmek, taç giyme törenine katılmak, antlaşma şartlarını görüşmek, antlaşma şartlarına uyulmadığı durumlarda 1