Ekoeleştiri Kuramı Işığında Alevî-Bektâşî Velâyetnâmeleri

Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2023

Comparative mythological knowledge expresses that the universe was first chaos, that is, absolutized disorder, and then, based on the assumption that the cosmos, that is, order was allocated with the miracle of life, it was comprehended through modeling, classification, and explanation of origin. The mythologies that speak of the birth of the universe generally speak of chaos as unmanageable structural crises. Order and disorder can be felt not only on a macro scale but also on micro levels at every stage of life. It can be present at both the individual and social levels of life. It is striking that the cosmos, which gives form and shape to life and makes it stable and orderly, is replaced by chaos, which is disorganized, disorderly, discordant, and destroys our perception of time. We can characterize chaos, the opposite of an ordered universe, as the challenge of life against form. As equivalent equivalents of cosmos-chaos, we can show binary opposites such as self and other, day and night, light and darkness, spring and autumn, summer and winter, existence and non-existence, sea and land, good and evil, safe and unsafe, disunity and coherence. On the other hand, the works called menâkıbnâme are stories containing historical/menkabawî biographies of religious opinion leaders or historical/imaginary personalities. Although these works sometimes contain mythological elements, they contain valuable information in terms of understanding history, sociology, folk psychology and folklore. In these works, the existence of social/individual experiences of order and disorder is evident. The dervishes mentioned in the works travel from land to land in order to spread their ideas and rituals, they come across chaotic times that people face and try to find solutions for them and give meaning to life. In this sense, each of these dervishes can be considered as immortal carriers of symbolic meaning. In other words, these dervishes intervene in societies from a religious perspective to turn chaos into cosmos and harmonize life. When all these are analyzed, the sociology of the societies living in these times becomes visible in the axis of religious culture, daily life and life struggle.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2018

Türk kültüründe Alevî-Bektaşî inancına dair yazılmış birtakım eserler bulunmaktadır. Bu eserler arasında velâyet-nameler önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışma, Alevî-Bektaşî inancına dair yazılmış iki velâyet-nâme üzerine yapılmış iki neşir çalışmasının tanıtımı hakkında olacaktır. Prof. Dr. M. Fatih Köksal tarafından hazırlanan bu iki çalışma Alevilik Araştırmaları Dergisi Yayınları arasından 2018 yılında çıkmıştır. Söz konusu eserlerden ilki Uzun Firdevsî tarafından manzum olarak yazılan Vilâyet-nâme-i Hâcî Bektaş Velî-i Horasanî'dir. Diğer eser ise Sultân Şücâ'e'd-dîn Velâyet-nâmesi'dir. Her iki eserin de tenkitli metni oluşturulmuş, sonlarında ise okuyucuların ve araştırmacıların faydalanmaları için arkaik kelimeler sözlüğü ile dizin eklenmiştir. Bu tanıtım yazısı ile yukarıda ismi geçen iki eser hakkında bilgi verilmek amaçlanmaktadır.

e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 2019

Alevilik - Bektaşilik hakkında araştırmalar, 2023

Kültür Araştırmaları Dergisi, 2023

The group of veli/dervishes, who are thought to have evolved from the Shamans, who were the main performers before Islam, spread their mystical ideas and teach-ings from Khorasan to Anatolia and the Balkan geography. The velayetnames, in which the historical-menkıbevi stages of the wise men are the subject, are legend-ary/epic works written in mixed verse/prose, mostly written in the 15th century, describing the events corresponding to the 12-15th centuries. In these works, it is possi-ble to find many symbols/motifs related to the rich cultural diversity of Turks. The aim of the study is to present and evaluate the religious/magical rituals practiced by the compatibilist velis of the Alevi-Bektashi tradition and the miracles they show on prophecies through textual examples. In the study, Velayetname text in which Hacı Bektaş Veli, one of the Yassawî dervishes, is narrated, Sultan Şücaeddin, Abdal Musa, Koyun Baba and Odman Baba velayetnames were analyzed by document scanning method. The events, persons and objects in these works were evaluated based on James Frazer's classification. As a result of the study, the magical and divinatory practices that have been kept alive in Turkish culture from the early peri-ods to the present day were evaluated and findings on how these practices were perceived in the pre-scientific/pre-religious period were determined. Guardianship has been scrutinized through magic practices as an element for the survival and transmission of cultural heritage. It has been observed that these transmissions have been instrumental in increasing cultural richness and reinforcing tolerance and respect.

hbvdergisi.gazi.edu.tr

Osmanlı Devletinin kuruluşunun ardından Tahrir Defterlerine kaydedilen göçebe toplulukların sosyal yapılarının anlaşılmasına sunacağı katkıyı ele aldı. Toplulukların yerleştikleri yerler ve bu yerleşim yerlerinden elde edilecek vergilerin tutulduğu kayıtlar üzerinden bir çözümlemeye dikkat çekti. Tahrir Defterleri etrafında Alevi-Bektaşi yerleşimcilerin izlerinin takibinde sunduğu katkıyı vurguladı. Bu makale Alevi-Bektaşi toplulukların sosyal yapısı, organizasyonu ve faaliyetleri ile Tahrir Defterlerinin verdiği malumatın geleneksel kaynaklarında da olduğunu ortaya koydu. Fakat Alevi-Bektaşi topluluklar hakkında bilgi veren resmi kaynaklar ile kaynaklardan hareketle araştırmacılar Alevi-Bektaşi kaynakları arasında ilişki kurmakta zorlandılar. Bu çerçevede Irène Beldiceanu-Steinherr'ın Bektaşlu topluluğuna ilişkin yayınladığı makale çerçevesinde bu konu burada tartışıldı. Makalenin merkezinde Tahrir Defterleri ve Alevi-Bektaşi kaynaklarına dayanarak Bektaşlu oymağına yönelik yaptığı çalışmasıyla başlayan tartışmalar ele alındı. Yine Beldiceanu-Steinherr'in makalesine tartışmanın taraflarından Irène Mélikoff 'un eleştirisi ve bu eleştirinin gerekçeleri üzerinde duruldu.

2003

... Hacı Bektâş'a göre iman kesin olmalıdır ve gerçek bir imana şüphe sokmak kolay değildir.33 Zira Rahman'ın aslı iman, Şeytan'ın aslı şüphedir. ... Bkz. Yalçın, Makâlât-ı Hacı Bektâş Veli, (Yorum ve Açıklamalarla), s.174. 29 Hacı Bektaş Veli, Makâlât, s.8. Krş. ...

Tetkik

Tasavvuf literatüründe sûfîlerin hikmetli sözlerine ve faziletli davranışlarına yer veren, ermiş veya velî olarak kabul edilen tarikat büyüklerinin kerametlerinin anlatılması amacıyla yazılan menâkıbnâmeler ve velâyetnâmeler yazıldıkları dönemin ideolojisini, inanç ve geleneklerini; toplumun siyasi, sosyal ve dinî-tasavvufî yapısını; çağın tarihî olay ve şahsiyetlerini ihtiva etmesi sebebiyle kültür ve edebiyat dünyasının önemli kaynakları arasında yer almaktadır. Alevî-Bektaşî geleneğine ait velâyetnâmeler ve menâkıbnâmelerde de erenlerin kerametlerine yer verilmesi bu eserlerin sembolik motifler bakımından oldukça zengin olmasına sebep olmuştur. Bu çalışmada, Anadolu tasavvuf literatürünün önemli metinleri arasında yer alan ve Alevî-Bektaşî geleneğinin önemli eserlerinden olan velâyetnâmeler ve menâkıbnâmelerde bulunan motifler renk sembolizmi bağlamında incelenmiştir. Başta Hacı Bektaş Velî Velâyetnâmesi olmak üzere bu kültürü yansıtan Koyun Baba, Demir Baba, Seyyid Ali Sultan gi...

Turk Kulturu Ve Hacı Bektas Veli Arastırma Dergisi, 2011

In the beginning of this research, we have tried to introduce the topic by mentioning the six different characters of Karacaoğlan. Our main character is Karacaoğlan who lived in the southern part of Mediterranean Sea (Çukurova) in the 17th century. Secondly, we see that the southerner Karacaoğlan mentioned Haci Bektaş Velî, Kul, Abdal, twelf Imams and some terms like grandfather in his poems. At the same time, Karacaoğlan was inspired by Bektashism; especially seeing the human as core of the universe. Thus, Karacaoğlan's relations with Bektashis results from this influence. So, by looking at some of the Bektashi qualities in his poems, it would be wrong to say that Karacaoğlan was a Bektashi. It may be concluded that Karacaoğlan is from Varsak tribe. In this research, how and how much the Bektashi philosophy had been reflected in Karacaoğlan's poems is emphasized by the items below:

hbvdergisi.gazi.edu.tr

Bir kültürel gelenek içerisinde bazı özel grupların çeşitli sebeplerle ve çoğu zaman da ihtiyaca bağlı olarak genel dilin sözcüklerine kendilerine has anlamlar vererek özel diller ürettikleri görülür. İhtiyaç dili olarak adlandırılabilecek bu özel diller; argo, jargon gibi ayrıca gizli dillere dönüşerek de karşımıza çıkabilir. Sözcüklerin sosyal sebeplerle uğradığı dönüşümler bazen sözcüğün terim ya da genel dilin birimi olması bakımından ayırt edilmesi güç ve iç içe geçmiş ilişkilerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu çalışmada genel dilin sözcüklerinden olmak üzere sayıların Alevi-Bektaşi kültüründe üstlendikleri işlevler bakımından bir değerlendirilmesi yapılarak sözü edilen ilişkiler gösterilmeye çalışılmaktadır. Önce sayı kavramı üzerinde durulmakta, sonra Alevi-Bektaşi kültüründe sayıların kullanılışı değerlendirilmektedir. Buna göre sayı sözcüklerinin taşıdıkları sembolik değerlere bağlı olarak kavram alanlarının genişletildiği; sayı ile tanrı, eylem, yer, insan veya insan topluluklarının ifade edilebildiği söylenebilir.