Necati Cumalı’nın Viran Dağlar Romanında Göç Olgusu

PÂYİDÂR Balkanlar Üzerine Dil-Tarih-Edebiyat Araştırmaları, 2021

2018

Türk Edebiyatında çok yönlü bir yazar-şair olan Necati Cumalı, bireyden hareketle toplumsal konuları anlatmış, çevresinde duyduğu, gördüğü olayları gerçekçi bir üslup kullanarak okuyucuya aktarmıştır. Bireysel ve toplumsal hikâyeleri olmak üzere iki grupta incelenen yazar, hiçbir edebi topluluğa dâhil olmamıştır. Eserlerinde her zaman, insanı, değerleri ön plana tutan Cumalı, canlı tasvirler yapmış, akıcı bir dil kullanmış, arada yazar kişiliğini de hatırlatmaktan geri durmamıştır. Sevgi, adalet, doğruluk kavramlarının yanında özellikle Anadolu'daki kadınerkek ilişkileri üzerinde durmuş, cinsellik, aşk, öç, şiddet yazarın ele aldığı diğer konulardır. Ege Bölgesini sık sık konu ettiği eserlerinde Anadolu insanına karşı, ön yargılı bir tutun sergilememiş, Anadolu insanını sıcak bir dille ifade etmiştir. Eserleri, tiyatro olarak sahnelenmiş, filmlere çevrilmiştir. Boş Beşik, Zeliş, Mine, Dul Bir Kadın ve Derya Gülü bunlardan birkaç tanesidir. Necati Cumalı'nın üçüncü hikâye kitabı olarak yayımlanan Susuz Yaz adlı hikâye kitabında köylü, köylünün sorunları, kadınların haksızlığa uğraması, öç gibi konular ele alınır. Susuz Yaz adlı hikâye kitabında yer alan Susuz Yaz adlı hikâye Metin Erksan tarafından filme uyarlanır. 1964 yılında Berlin Film Festivali Altın Ayı ödülüne layık görülür. Bu çalışmamızda Susuz Yaz adlı hikâyenin yapı, bakış açısı, anlatıcı düzlemi, mekân, zaman, tema ve izlek kurgusu üzerinde durulacaktır.

İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi

Türk dünyası edebiyatında kültür, hikâyelerin, romanların ve diğer edebi tür eserlerinin içeriklerini oluşturan maddi ve manevi öğeler bütünüdür. Halk edebiyatı insanların ortak malını, ürettikleri maddi ve manevi kültürlerini yansıtıp yaşanmışlıkları, gelenek ve görenekleri konu edinmiştir. Tarih boyunca gerçekliklerden oluşan edebî eserler, her zaman okuru daha çok sarmış ve ilgilendirmiştir. Çalışmamızda Türk dünyası edebiyatının değerli taşlarından Azerbaycanlı Mevlüd Süleymanlı'nın Göç romanında ele aldığı halk kültürü unsurları tespit edilip değerlendirilirmiştir. Ele aldığımız roman, taçlandırıldığı isminden de görüldüğü üzere, yazarın derin geçmişine dönüp, göçebe yaşayan atalarının karşılaştıkları zorlukları, göç süresince etkilenip örf, adet ve geleneklerinde yaşanılan değişimleri halk edebiyatının ürünü olan destansı bir dille kaleme almaktadır. Çalışmamız şu ana başlıklar ve onun alt başlıkları ekseninde tespit edilen kültürel unsurlarla şekillendirilmiştir: Halk edebiyatı; inanç, inanış, dua ve beddualar; hayatın dönüm noktaları; tören; sayılar; oyunlar; yerli sporlar; renkler; giyim; kuşam; süslenme; mutfak kültürü; yer adları; etnik yapı.

Sosyal Bilimler Dergisi, 2019

Bu makale, dünyaca tanınan ve birçok önemli müzede sergi açmış Arnavut sanatçı Adrian Paci'nin eserlerinde göç ve buna bağlı olarak kimlik olgusunun izlerini tartışmaktadır. Göç ve sanat ilişkisinin 1990'lı yıllardan sonra birçok sanatçı tarafından konu edindiği ve bu olguları farklı bağlamlarda ele aldığı görülmektedir. 1997 yılında Arnavutluk'ta yaşanan siyasal dönüşümle, İtalya'ya göç eden sanatçının, kendi yaşam öyküsünden de yola çıkarak göç bağlamında çeşitli eserler ürettiği görülmektedir. Sanatçının 2007 yılına ait "Centro di Permanenza Temporea" adlı video çalışması, göç yolu, bekleme ve imkânsızlığı tartışmaktadır. Sanatçının 2013 yılına ait "Column" adlı videosu, aidiyetsizlik bağlamında göçe göndermeler barındırmaktadır. Sanatçının 2001 yılına ait "Back Home" adlı fotoğraflarında, yer değiştirmenin ve ne orada ne de başka bir yerde olabilmenin çatışması görülmektedir. Yine 2001 yılına ait olan "Back to Home" adlı fotoğraf, ev ve aidiyet buna bağlı olarak yersiz yurtsuzlaşmayı izleyiciye aktarmaktadır. "Wedding" adlı çalışma ise yine 2001 yılına ait olup, göç ve kültür ilişkisine dair belge nitelikli bir eser olarak karşımıza çıkmaktadır.

CUMHURİYETİN 100. YILINDA 100 TÜRK YAZAR, 2023

Necati Cumalı, yeryüzünde şairane mukim bir sanatçıdır. Yaşadığı gibi yazmış, yazdığı gibi yaşamış bir şair olarak daima dar yolu tercih etmiş, bu çerçevede kendisi de yapıtı gibi hep genç kalmıştır. Bir bakıma “efendimiz acemilik” anlayışı doğrultusunda, sanat ve hayatta tekdüzeleştiği an yolunu değiştirmiştir. Yazmak, onun için çileli bir iştir, yazar ise bir keşiştir, bir yalnızdır. Hayatı boyunca şiire sadık kalan ve şiiri zahmetli bir üretim olarak değerlendiren şair, sanatın insanı soylulaştıran bir uğraş olduğunun altını çizer. Türk tiyatrosunun Musset’si olma amacıyla yazmaya başlayan, ulusal tiyatronun yaratılmasına büyük katkı sunan sanatçı, tiyatroyu da bir tapınağa benzetir. Öykü ve romanları, edebiyatımız içinde özgün bir değere sahip olup şiirsellikleriyle ön plana çıkarlar. “Atatürk bir kaynaktır” sözü, onun yaşam ve yapıtının da rengini belirlemiştir. Bütün yapıtı ulusumuzun, edebiyatımızın ve Türkçenin yalın, derin ve aydınlık bir yüzüdür.

DergiPark (Istanbul University), 2019

In the early 1960s, Germany demanded employees from various countries including Turkey in order to meet the deficiency in the employment. As such, labor migration from Turkey to Germany commenced in accordance with mutual agreements. These migrant workers, most of whom were in dire conditions, encountered plenty of problems. Turkish identity, which has become an important part of Germany with the total population of Turkish workers as well as their families, was not limited to the field of labor. Some of them penned the difficulties that they experienced, thus leading to the emergence of a new branch of literature which would later be named as "immigrant literature". The workers of immigrant literature presented realistic insights as to the encounter of Turks with the reality of Germany, their lives in Germany together with their dilemmas, their efforts to hold onto the place and the time period, their aspirations, alienation, loneliness and exclusion in both individual and social contexts. Thus, immigration to Germany creates its own unique literature in the characteristic of a documentary. One author to have examined migrant workers and the problems they faced is Yüksel Pazarkaya who is among the pioneers of the first period immigrant literature and who defined migration as "not turning to the language of wild" and "strangeness". This study aimed to identify the traces of migration in Pazarkaya's stories. The reflection of migration into the literature and the references to the definition of migration through his story book named "Residence Permit" will be examined in this study.

2017

Kırım Tatar edebiyatının önemli yazarı Cengiz Dağcı, kendi deneyimlerinden yola çıkarak, Kırım Tatarlarının sürgününü ve yurtsuzlaştırılmasını romanlaştırır. Korkunç Yıllar, O Topraklar Bizimdi, Badem Dalına Asılı Bebekler ve Anneme Mektuplar, sürgünün ve izlerinin gözlendiği eserlerinden birkaçıdır. Bu eserlerde çocukluktan yetişkinliğe uzanan anlatıcıların gözünden toprak ve toprakla kurulan bağlar, yurt kavramı, bu bağların kimlik açısından önemi, sürgünün kimlik algısı üzerindeki etkileri anlatılır. Bu bildiri sürgünün koşulları, sebepleri ve sonuçlarının nasıl yansıtıldığını, romancının bakış açısını ve sürgünü nasıl kavramsallaştırdığını konu eder. Sosyolojik ve tarihsel eleştiri yöntemlerini kullanarak romanlarda tarihsel arka planın nasıl kurgusallaştırıldığını; bu bağlamda sürgünün yurt, kimlik, benlik algısı, yabancılık gibi kavramlarla ilişkisini inceler. Çalışmanın bulgularına göre Dağcı’nın toprak/yurt kavramını kimlik kavramının temeline oturttuğu görülür. Yazarın bu önceliği, Kırım Tatarları açısından sürgünün yarattığı travmayı ve sürgünün/yurtsuzlaştırmanın ne ölçüde dramatik bir olay olduğunu daha iyi açıklar. Yazar bu temaların işlenmesini kendi kimliğine ve halkına karşı bir ödev olarak görür.

2019

1960’lı yıllarında başında Almanya işçi açığını kapatmak için Türkiye’nin de içinde bulunduğu pek çok ülkeden işçi talebinde bulundu. Karşılıklı anlaşmalar doğrultusunda Türkiye’den Almanya’ya kitleler hâlinde işçi göçü başlamış oldu. Türkiye’den Almanya’ya göçen çoğu zor şartlarda işçi olan göçmenler pek çok sorun ile karşılaştı. Türk işçilerin ve doğal olarak ailelerinin oluşturduğu toplam nüfusla birlikte Almanya’nın önemli bir parçası hâline gelen Türk kimliği, yalnızca iş gücü sahasıyla sınırlı kalmadı. Bazıları yaşadıkları sorunları kaleme alarak sonrasında ‘göçmen edebiyatı’ diye adlandırılacak yeni bir edebiyat kolunun doğmasını sağladılar. Göçmen edebiyatı yazarları Türklerin Almanya gerçeğiyle karşılaşmalarını ve Almanya’daki yaşamlarını; ikilemleriyle, mekâna ve zamana tutunma çabalarıyla, özlemleriyle, yabancılıklarıyla, yalnızlıklarıyla, dışlanmışlıklarıyla hem bireysel hem de toplumsal çerçevede gerçekçi bir düzlemde ortaya koyarlar. Böylece Almanya’ya göç, belgesel niteliğinde kendine özgü bir edebiyat yaratır. Göçmen işçiler ve onların yaşadıkları sorunları irdeleyen yazarlardan biri de göçmenliği, ‘yabanın diline dili dönmemek’ ve ‘gariplik’ olarak da tanımlayan Yüksel Pazarkaya’dır. Bu çalışmada Pazarkaya’nın öykülerindeki göç ve izlerinin tespiti yapılmaya çalışılmıştır. Birinci dönem göçmen edebiyatı yazarlarından olan Pazarkaya’nın ‘Oturma İzni’ adlı öykü kitabı üzerinden göçün edebiyatı yansıması ve yazarın göçmenlik olgusunu tanımladığı göndergeler incelenecektir.

International Journal of Languages' Education, 2017

The narrators of the ''Pomegranate Tree'' of Nazan Bekiroğlu, published in 2012 and of the ''But,Love Should Survive'' of Ali Arslan,published in 2003 chase their own origin and the emigrational fate of their predecessors. In these two novels, the life story of the protogonists, who had to leave their homes from the West to the East, and from the East to the West, has been emphasized. The emigration route of the hero in the ''Pomeranate Tree'' starts from Tabriz in Iran, following Tbilisi, Bakı, Batumi and Trabzon. However, the hero in ''But, Love Should Survive'' starts his route from the Linden District of Hannover, ends in the Seki Village of the Aegean Region of Anatolia, following Palestine. The Russian invasion, the First World War, the War of Independencein Anatolia are all in the background of these novels. During this immigration adventure, the identity of the immigrants is divided, broken and they feel to find another identity(Sarup,1996:6). In this sense, the love of Hans to Sofia, and of Settarhan to Zehra functions as an existentialist approach. In fact, the cause of the heroes' and heroines' for emigration is their being against to the established order and displaying their being different. As noted by Derrida, identities can exist with their own differences, and in a sense, each identity meand ''the other''(Derrida,2003:26). Similarly, in the base of all identities there found antogonism and isolation. With his anti-war approach, Hans is ''the other'' due to his being being against traditions and customs. Both try to shape their re-existence due to immigration. The cause of immigration in both novels is the same. This similarity is seen in the opposition of western and eastern countries. The modernity dominating the development of Enlightenment in Europe has taken the human existence under pressure besides supplying freedom to people (Tolan, 1981;161). Adorno emphasizes the non-existence of ethical and humanistic responsibility of Western understanding. It is for this reason that Hans feels obliged to emigrate as being an anti-war protogonist. In the Eastern understanding where traditions and customs are dominating factors, Setterhan, who resists the feeling of revenge, wants to emigrate. Opposition unites in Humanism in which ''human is the base''.

Balkanlarda Türkçe Öğretimi ve Türkoloji, 2024

Necati Cumalı, Balkanlar’da Florina’da doğmuş; şiir, hikâye, roman, tiyatro gibi pek çok edebî türde eser vermiş; Türk edebiyatının önemli isimlerinden birisidir. Balkan coğrafyası onun hayatında ve eserlerinde ayrı bir yere sahiptir. O, geçmişe ait kökleri bu coğrafya üzerinden açıklamaya çalışır. Çünkü yazar asırlarca bu coğrafyada yaşamış, o kültürün içinde büyümüştür. Dolayısıyla Balkanlar, onun eserlerinde kültürel hafızanın, belleğin inşası konumundadır. Ev, bir kimsenin veya birden çok kişinin içinde yaşadığı mekân değildir sadece. Fiziki anlamının dışında kültürel belleğin oluştuğu da mekânlardır. Evin mimari yapısı, kapısı, penceresi, bunların nereye doğru açılıp kapandığı ile bir bütündür ve bir kültürü, medeniyeti temsil eder. Ev ortamında şekillenen aile bireyleri buradan elde ettikleri birikimleri daha sonraki nesillere taşırlar. Uzun kış gecelerinde evde okunan kitaplar, anlatılan hikâyeler, gelen misafirlerle yapılan sohbetler insana yeni dünyalar açar, yetiştirir, olgunlaştırır. Her ne kadar yazar daha sonra zorunlu göç sebebiyle İzmir bölgesine göç etmek zorunda kalsa da çocukluk yıllarına ait geçmişini, doğduğu ve büyüdüğü toprakları hiç unutmaz. Oraya ait hatıralar, yaşanmışlıklar onun bütün eserlerine şu ya da bu şekilde yansımıştır. Necati Cumalı’nın, Makedonya 1900 eserinde yer alan on bir hikâyenin tamamı onun geçmişine ait, kültürel belleği oluşturan metinlerden meydana gelmektedir. Bu hikâyelerden ilkinin isminin “Evimiz” olması tesadüf değildir. Çünkü ev, insanın çocukluktan itibaren ruhi ve fiziki gelişimini sağladığı, hayal dünyasının şekillendiği mekândır. Ev, içinde aileyi barındıran, bir kültürün en geniş şekilde teşekkül ettiği yerdir. Bu çalışmada Balkan coğrafyasında doğan ve daha sonra Anadolu’ya göç etmek zorunda kalan Necati Cumalı’nın “Evimiz” hikâyesi üzerinden kültürel belleğin nasıl inşa edildiğinin yansımaları ortaya konulmaya çalışılacaktır.