Arap Dilinde Tenbîh Harfleri ve Kur'ân-ı Kerîm'deki İzdüşümleri

THE MEANİNGS OF LETTERS IN ARABİC LANGUAGE AND THEİR EFFECT ON FIKHÎ DİSAPREEMENTS ABSTRACT The jurists of Islamic Law were in disagreement owing to various reasons and stated different ideas about the same matter. One of the reasons of these disagreements is the letters called “Hurufu’l-Meânî” or “The meanings of letters” which we chose as the topic of the thesis. In this thesis we grouped the letters under three headings as Conjurction, Genitive and Conditional. We didn’t cover all the letters in each category but we covered the ones which most caused the disagreements and which exist in classic method boks. The first we defined the meanings of the uses of the letters. The jurists dealing with the methodology and details of Islamic Law in determining the meanings of the letters based their views on the usage of these letters in Arabic language. It shows that they did not attend to give these letters new meanings pertaining to sheriat and they were loyal to their uses in the language. Then we have given one or two examples for each letter to show how they contributed to disagreement. As to some letters, although they have been covered in method books, we couldn’t find an example showing how they contributed to the disagreement. While discusing the disagreements occured, we tried to narrete the topic in respect to the sects to express it more sistemmatically. We took care not to diversity the topic much, only grounding the study on the ideas of two sects. The jurist of Islamic Law used other evidences in addition to the letters to support their ideas in secondary problems. The Prophet’s practices and hadiths came at the beginning of these evidences. We didn’t consider the evidences except the ones about the letters not to divert the topic. The topic of our thesis, the effects of the letters on disagreements in jurisprudence emerges from the disagreements in the jurist of Islamic Law’s and its methodology determining the meanings of these letters. These disagreements stem from two reasons. The first one is the disagreements in determining the real and metaphoric meanings of the letters. The second one is the disagreements in determining their meanings in sentences. As a result of these disagreements the jurisprudents reached to different conclusions and verdicts, and this caused the improvement of the fiqh (jurisprudence) and of the solutions of the problems.

Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD)

Klasik Arap edebiyatı eleştirmenleri tasviri kategorize ederken; betimlenen unsurun olduğu gibi nakli ve kendisine sanatsal yorum katılmak suretiyle nakli şeklinde ikiye ayırmışlardır. Modern dönemde Arap edebiyatı bilginleri ise, bu tasvir çeşitlerini kavramsal olarak karşılayacak bir takım ıstılâhî açılımlar getirmişlerdir. Modern dönem Arap edebiyatında edebî tasvir üslubu hissî ve hayâlî tasvir diye ikiye ayrılmıştır. Temel duyu organlarıyla hissedilen dış dünyanın betimlenen unsurlarının herhangi bir ekleme ve yorum katmaksızın olduğu gibi aktarılmasına hissî, teşbih ve istiare gibi söz sanatlarıyla süslenerek aktarılmasına ise hayali tasvir denmiştir. Ayrıca hayali tasvir; naklî, maddî ve vicdânî tasvir şeklinde üç sınıfa da ayrılmıştır. Naklî tasvirde dış dünyadaki iki somut unsur veya sahne arasında benzerlik ilgisi kurulmaktadır. Maddî tasvirde, bir fikir veya bir ruh halinin müşahhas bir öğenin veya fiziksel bir portrenin kendisine veya bir yönüne benzetme durumu söz konus...

Dinbilimleri Akademik Arastırma Dergisi, 2004

Bu makale, 'terâdüf eleştirisi' ve 'furûku'l-luğaviyye'ye giriş' şeklinde tasarlanan bir dizinin üçüncü basamağını oluşturmaktadır. Terâdüf ve furûkun olgusallığı için sunulan dilsel, tarihsel ve Kur'ânî argümanların yeterliliği ve tutarlığı kritize edilecektir. Bu bağlamda terâdüf ve furûk için sunulan argümanların hangileri daha otantiktir; tutarlıdır ve yeterlidir? Bu argümanların kritiği, hangi dilsel alanı öncelememizi gerektirecektir; veya öncelemek gerçekten kaçınılmaz mıdır? gibi soruların cevapları, bu makalenin iskeletini teşekkül ettirmektedir.

Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 2021

Mu‘reb kelimelerin sonlarındaki hareke, harf ve hazif türündeki i‘râb göstergeleri dilcilerin çoğunluğuna göre anlamın karinesidir. Bir başka deyişle kelime sonlarında bulunan i‘râb göstergeleri genel kabule göre, o kelimenin cümle içindeki konumunun anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Kelimenin cümle içindeki konumların bilinmesi ise cümlenin doğru biçimde anlaşılmasını sağlamaktadır. Her ne kadar kelime sonlarındaki i‘râb göstergelerinin kelimelerin cümle içindeki konumuyla bir ilgisi olmayıp sadece kelimeler arası geçişi kolaylaştırmak amacına matuf olduğunu söyleyenler olsa da çoğunluk tarafından bu görüş kabul görmemiştir. Bu nedenle makalede nahiv âlimleriyle müfessirlerdeki hâkim tavır çerçevesinde i‘râb-anlam incelemesi yapılmıştır. Dilcilerin çoğunluğu i‘râbın anlamın bir göstergesi olduğunu kabul ederler. Bu nedenle tefsirlerde sıkça yer alan i‘râb açıklamaları âyetlerdeki cümlelerin daha doğru anlaşılması amacına yöneliktir. Ebü'l-Esved ed-Düelî'nin Kur’ân’ın belli başlı kelimelerine harekeler koyması da Kur’ân’ın doğru biçimde okunup yanlış harekenin yanlış anlama yol açmasına engel olmasıyla ilgilidir. Bu nedenle i‘râb-anlam arasındaki sıkı ilişki nahiv kitaplarında açık bir şekilde vurgulanmaktadır. Her ne kadar i‘râbın anlamın bir anahtarı olduğu belirtilse de bu durumun her zaman geçerli olmadığı görülmektedir. Çünkü bazen kelime sonlarındaki i‘râb göstergeleri ile anlam arasında bir uyuşmazlık görülmektedir. Böyle durumlar nahivciler tarafından kurbu’l-civâr olarak değerlendirilmektedir. Buna göre bir kelime cümle içindeki konumuna göre i‘râb göstergesi almayıp kendinden önceki kelimeyle uyum içinde olması için aynı i‘râb göstergesi almaktadır. Bunun amacı ise anlamdan ziyade cümlenin fonetik akışının bozulmamasıdır. Bu fonetik uyum sadece kelime sonlarındaki i‘râb göstergesiyle sınırlı da değildir. Bir kelimenin kendi içindeki uyumunun sağlanması adına söz konusu kelimenin sarfî yapısında da değişiklik yapılabilmektedir. Bu durum sarf ve nahiv kuralına aykırılığına rağmen Arapların hem kelime içi hem de kelimeler arası harekelerinin uyumuna önem vermesinden kaynaklanmaktadır. Nitekim bu tarz bir okuyuş hem telaffuz kolaylığı hem de muhatap açısından bir insicam hissi sağlamaktadır. İşte bu makale Kur’ân âyetlerinde i‘râb göstergelerinin her zaman anlamı ortaya koyan bir karine olmadığı iddiasını taşımaktadır. Bu iddianın temel gerekçesi Arap kelâmındaki mevcut kullanımda olduğu gibi Kur’ân âyetlerinde fonetik uyum için anlama aykırı i‘râb göstergelerinin bulunmasıdır. Bu durum edebî özellikler açısından anlama ilişkin edebî sanatlar yanında fonetiğe ilişkin sanatların da Kur’ân’ın önemli hususlarından biri olduğunu göstermektedir. Nahivde kurbu’l-civâr diye ifade edilen bu özelliğin bulunduğu âyetler konusunda müfessirlerin yaklaşımları birbirinden farklılık arz etmektedir. Bu farklı yaklaşımların temelinde müfessirlerin dikkate aldıkları ilgili rivâyetler, nahiv ekolü vb. hususlar yer almaktadır. Anlam karışıklığı olmaması durumunda yerleşik nahiv kuralına aykırı durumların kullanımına müsamahalı yaklaşılmaktadır. Bu nedenle i‘râb-ı nahvîye aykırı olduğu halde anlam belirsizliği olmaması durumunda kurbu’l-civâr kullanılmaktadır. Kurbu’l-civârı salt bir kullanım kabul edip şâz gören Basralı nahivcilerin aksine Kûfeli nahivciler ise meseleyi kıyâsî bir nahiv kuralı haline getirip şart edatların cevap cümlelerinin meczûmluğunu buna bina etmişlerdir. Hem Arap dilinde hem de Kur’ân âyetlerinde kurbu’l-civâr nahivcilerin çoğunluğu tarafından bir kullanım olarak kabul görse de kullanım yeri açısından görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Erken dönem nahivciler arasında bu konuya dair bir netlik bulunmazken geç dönem nahivcilerin geneline göre kurbu’l-civâr meselesi sıfat-mevsûf, te’kit-müekked minh ve atf-ı beyan konumlarına mahsustur. Ancak kurbu’l-civârın atıfta olup olamayacağı meselesi ise tartışmalıdır. Tartışmaların ortaya çıktığı ilk dönemlerde atıfta kurbu’l-civâr genellikle kabul görmezken sonraki dönemlerde daha yaygın bir şekilde kabul görmeye başlamıştır. Bu makalede metot olarak klasik temel nahiv kaynaklarından yararlanılarak konunun teorik çerçevesi ortaya konulmuştur. Ortaya konulan teorik çerçeveye göre ilk dönemden günümüze kadar belli başlı öne çıkan tefsir kaynaklarında kurbu’l-civâra konu olan âyetler hakkındaki tartışmalar analitik bakış açısıyla ele alınmıştır.

Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 2022

Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi/This article has been reviewed by at least two referees and scanned via a plagiarism software.