Ahlak Felsefesi

Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. This article has been reviewed by at least two referees and scanned via plagiarism software.

VII. INTERNATIONAL "BAŞKENT" CONGRESS ON PHYSICAL, SOCIAL AND HEALTH SCIENCES , 2022

Ahlak, ilk çağlardan itibaren yüzyıllardır tartışılagelen, toplumdan topluma değişiklik gösterebilen bir anlayış, bir kavramdır. İnsanın olduğu her yerde ilişki ve çeşitli iletişim biçimleri söz konusudur. Dolayısıyla insan varolmasıyla birlikte, gerek kendi varlığını korumak ve sosyalleşmek gerek iş bölümünde bulunmak gerekse doğada karşılaşılan kötülüklerden uzak kalmak için birlikte yaşamayı öğrenmiştir. Bu öğrenme durumunda ahlakın da büyük bir önemi bulunmaktadır. Bu nedenle ahlakın öyküsü insanın öteki ile karşılaştığı andan itibaren ortaya çıkmaktadır. Ahlakın uzun soluklu öyküsü Türk Düşünce dünyasında da teorik anlamda sıklıkla ele alınıp, değişime uğramıştır. Toplumdan topluma değişebilen bu felsefî düşünce, günümüze gelinceye kadar ‘Ahlakî olan nedir?’ veya ‘Mutlak ve geçerli olan bir ahlak anlayışı var mıdır?’ gibi sorgulamalara maruz kalmıştır. Bu çalışmada Türk düşünce tarihinde önemli çalışmalara imza atmış olan Hilmi Ziya Ülken’in ahlak anlayışından, yani Aşk Ahlakının Türk düşünce sistemine sunduğu katkılardan ve geçmişten günümüze ne ifade ettiğinden bahsedilecek ve bu mesele üzerine bir inceleme yapılacaktır.

2016

Tanım ve disiplin olarak "Ahlak" : Ahlak, Batı dillerinde "Ethdque" ve "morale" kelimeleriyle ifade edilmektedir. Ethique, yunanca ethos'dan gelir ve karaikter anlamı nı taşımakta;dır. Aslı ethtkos ve ethike ıolan bu kelime la.tinceye ethicus-erthica olarak girmiş ve "karakter" amlamını ibu diLde de muhafaza etmıiştirr. "Morale" kelimesi ise, "adet" manasma gelen "mores" geliımes~nden türemiştir Cl). Bu iki tertınden "ethique" nazari ahlak, 'morale" ise, "pratik ahlak" karşılığı oLmaık üzere felsefi literaıtürde yerini almıştır. "Ahlak" kelimesi dilimize arapçadan girmiştür. Etıimoloj•isJnde "Bir şeyi takdir etmek", "ölçmek, biçmek", "bdr şeyin yumuşak ;ve pürüzsüz olması" gibi anlamlara sahipti:r (2). Aıhlak kelimesi çoğul bir kelime'di•r. Tekil hali 'hulk'tur. Hulk keliımesi "huy" anlamına gelmektedir, hatıta "tabiat" ve "karakter" anlamına karşılık olaraı1{ kullanıldığı da görülmektedtr (3). Ya•rat:ı:k v.eya malıluk anlam:ıınıda olan "halk" kelimes~yle, huy anlamına gelen "hu:lJk" kelimesi arapçada aym orijine C= köklere) sahip iki kelimedir. Bunlarıdan 'birincisi yani halk, zahiren algılanabilen şek-il ve suretiere bir diğer tabirle yaratılmış varlığa söylenirken; i~ncisi yani hulk, hasiret yami kalb gözüyle algılanabilen seeiye ve meleklere ait-tirr (4). Kısaca "ahlaık", huylar ve karakterler anlamına gelmektedir. Ahlak <ilmi de huyların ve karakterlerin ilmidtr.

Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003

Cocuk egitimi, ailede baslar, okul ve cevreyle birlikte hayat boyu devam eder. Cocuga ahlaki davranislarin kazandirilmasi egitimin onemli bir parcasidir. Bu makalede, once konuya giris olarak, kisaca ahlak egitimine deginilmistir. Cocugun ailede ahlaki davranislari kazanmasinda takip edilecek yontemler, orneklerle aciklanmistir.

Bilimin ve bilginin ne olduğu sorusu hepimizi farklı biçimde hep meşgul eder. Günlük hayatımızda belki de en sık kullandığımız ve duyduğumuz kavramlardır bunlar. Fakat konuya ilişkin kavrayışımız çok güçlü değildir. Kavramların varlığından haberdarız, sıkça da kullanıyoruz, ama kavramlara ilişkin bir kavrayışımız bulunmamaktadır. Bu nedenle bilginin ve bilimin ne olduğunu anlama çabamız genellikle yarı yolda kalır. Kaldı ki bu konuda bilimciler ve felsefeciler de her zaman doyurucu ve ikna edici bir tanım önerme konusunda her zaman başarılı değildirler. Bazen aralarında konuya ilişkin kılı kırk yaran tartışmalar yaşanır ve sonunda kendileri de işin içinden çıkamazlar. Sonunda yine iş bilgilenmiş halkın cesur ve olgun tarihsel kararına kalır. Bu kısa denememde bilim ve bilgi söz konusu olduğunda gerisine düşülmemesi gerektiğini düşündüğüm tarihsel iki kaynağa işaret etmek istiyorum.

Disiplinlerarası Sosyal Bilimler Dergisi, 2022

Rahipler, zamanın kötülüklerini doğal olarak dini zayıflığa ve Tanrı’ya olan inancın azalmasına atfetme eğilimindedirler ve ahlakın dine bağımlılığı hususunun teyidi olarak ise dinsizlere ve din-den dönmelere vurgu yapmaktan geri durmazlar. Buna karşı görüş olarak, insan gelişiminin belirli bir aşamasında bu iki husus birbiri ile bağlantılı olsa da ahlakın dinle temelde bir bağlantısının olmadığı büyük bir inandırıcılıkla savunulabilir. Ve bunun teyidi ola-rak, ateist ve özgür düşünceli bireylerin nasıl kusursuz bir hayat sürdüklerine; hatta biraz daha zorlayarak, belirli bir ahlaki eylem kodunu dini bir doktrinle ilişkilendirerek yetiştirilen insanların di-ni inançlarını kaybetmeleri durumunda ahlaki temellerini de yı-kılmış hissetmeleri gerektiğine işaret edilebilir ve dolayısı ile bu hususun psikolojik bir ilişki olduğu, ikisinin arasında nesnel ve zorunlu bir bağlantı olmadığı söylenebilir. Dürüst bir hayat sürmenizin tek nedeni eğer Tanrı’nın emri olduğu ve buna uymadığınız takdirde ahirette Tanrı’nın sizi cezalandıracağı düşüncesi ise birdenbire Tanrı’ya inanmayı bıraktığınızda, dürüst bir insan olmaya devam etmek için de ortada bir neden kalmayıverecektir.

gibi anlamlara gelir.

Son yıllarda "iktisat ve ahlak" konusuna yönelik akademik ilgi yeniden canlandı. Özellikle yirminci yüzyıla damgasını vuran kolektivist yaklaşımların etkisi altında kalanlar tarafından, şaşılacak bir fikir birlikteliği içinde piyasanın "eşitsizlik ve yoksulluk üreten, ahlaka aykırı bir mekanizma" olarak görülmesi ve buradan hareketle daha "ahlakî" bir sisteme olan ihtiyacın dile getirilmesi, piyasa ve ahlak ilişkisini inceleyen çalışmaların yeniden gündeme gelmesine neden oldu. Biz bu çalışmada, piyasa ile genel ahlak kuralları arasında ne tür bir ilişki olabileceğini tartışmayı ümit ediyoruz.