Dil Öğretiminde İzlemenin Yeri: İzleme Bir Dil Becerisi Midir?

Selim Emiroğlu

Dil Öğretiminde İzlemenin Yeri: İzleme Bir Dil Becerisi Midir?

Selim Emiroğlu

2023, Millî Eğitim Dergisi

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1139999

visibility

…

description

26 pages

link

1 file

Abstract

Bu araştırmanın amacı; izleme becerisinin bir dil becerisi olup olmadığını, dil öğretimindeki yeri ve önemini ortaya koymak; öğretim programlarında birlikte yer verilen dinleme becerisiyle ilişkisini belirlemektir. Nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseniyle oluşturulan çalışmada alanda çalışan öğretim üyelerinin görüşlerine başvurulmuş; doküman inceleme yöntemiyle de ilgili literatür taranarak ulusal ve uluslararası deneysel-kuramsal yayınlardan elde edilen veriler, bulgular bölümünde tartışmaya açılarak sıralanmıştır. Çözümlenen verilerle alanda çalışan 24 akademisyenin görüşleri karşılaştırılmış; izlemenin, dil öğretimindeki yeri belirlenmiştir. Araştırmada, ihmal edilmiş bir beceri olan izlemenin, genel olarak bir dil becerisi olmadığı (%54 oranla) ancak-diğer dil becerilerinin desteğiyle-alıcı bir dil becerisi özelliği gösterdiği (%83'lük oranla) ortaya çıkmıştır. Sesin ve dinlemenin olmadığı izleme çalışmalarının ise dilsel olmaktan çok zihinsel nitelikte olduğu (%72'lik oranla) belirlenmiş; izlemenin, dil becerilerini destekleyen bir zihinsel faaliyet olduğu (%100'lük oranla), dil eğitiminde dinleme ile izlemenin bir arada olması (%100'lük oranla) ve Türkçe öğretiminde izlemeye yer verilmesi (%100'lük oranla) gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Literatüre kazandırılmak üzere birkaç izleme yöntem ve tekniğinin önerildiği çalışmada izleme becerisini geliştirmek için eğitim/öğretim programlarının oluşturulması, öğretim programlarında izlemeye ayrı bir beceri olarak yer verilmesi, kademelere göre izlemenin kazanımlarının yazılması, bu becerinin yöntem ve tekniklerinin belirlenmesi vb. gerektiğine işaret edilmiştir.

Kültür, bir insan topluluğunun yüzyıllarca devam eden ortak yaşayışından doğan maddî ve manevî değerlerinin, birikimlerinin ve davranış biçimlerinin bütünüdür. Bir toplumu millet hâline getiren, yaşatan, ona dinamizm ve ruh veren temel güç; milletten millete değişen değerler bütünü olan kültürün başta örf ve âdetler, hukuk sistemi, halk bilgisi (folklor), ahlâk anlayışı, dünya görüşü, sanat ürünleri (mimarî, resim, heykel, minyatür, hat, musiki vb.), sosyal ruh, dil ve edebiyat olmak üzere maddî ve manevî/ somut ve soyut pek çok ögesi bulunmaktadır (Korkmaz, 2010: 12- 16). Konuşma becerisi ile birlikte sözlü kültür ortamının şekillendirilmesi işlevini yüklenen dinleme/izleme becerisi; kültüre canlılık ve doğallık, dinamiklik özellikleriyle birlikte orijinallik ve millîlik, tarihîlik ve süreklilik, uyumlu ve dengeli bir bütünün ifadesi olma, bütünü ile başka bir kültüre dönüştürülemezlik nitelikleri kazandıran; üst düzey zihinsel becerilerin iç içe ve eşgüdümlü bir biçimde işletildiği, çok yönlü ve karmaşık/ kompleks bir yapılanış sergileyen, anlamaya dayalı temel dil becerisidir. Batı’da “dil sanatları” olarak değerlendirilen temel dil becerileri, anlama (dinleme/izleme, okuma, görsel okuma) ve anlatma becerileri (konuşma, yazma, görsel sunu) olmak üzere iki ana başlık altında ele alınmaktadır. Bu beceriler, dil öğrenmenin yapıtaşları olarak değer kazanır. Dil becerilerinin zeminini anlama becerilerinin ilki olan dinleme becerisi oluşturur. Dinlemeden sonra anlatma becerilerinin ilki olan konuşma (konuşma yeteneği engelli olan bireylerde de vücut dili ile konuşma), konuşmadan sonra okuma ve son olarak –alanyazında en karmaşık ve zor temel dil becerisi olduğu ifade edilen- yazma becerisi kazanılır. Bu kazanım sürecinde temel dil becerileri arasında keskin çizgilerle belirgin kılınabilecek bir ayrışıklık ve kopukluk değil, bir vücudun organları gibi bütünsellik gösteren bir iç içelik, sarmal bir geçişkenlik hâkimdir. Sözlü bağlama yaslanan dinleme ve konuşma becerileri, formal bir eğitim almadan ka-zanılmaya başlanırken; okuma ve yazma becerileri, bireylerin çoğunlukla formal bir eğitime dayalı olarak kazandığı temel dil becerileridir. “Yapılan araştırmalar, bir kişinin insanlarla birlikte olduğu sürenin % 42’sini dinlemekle geçirdiğini, öğrencilerin okulda öğretmen ve arkadaşlarını günde 2,5-4 saat dinlediklerini, okul başarısının da öğrencinin dinleme yeteneğine sıkı sıkıya bağlı oldu- ğunu göstermektedir” (Göğüş, 1978: 227). Bu durum, öğretme- öğrenme süreç- lerinde dinleme/izleme becerisinin önemini ve diğer temel dil becerilerinin geliştirilmesinde üstlendiği rolü göstermesi bakımından önemlidir. Türkçe öğretmeni adaylarının lisans düzeyinde aldıkları dinleme eğitiminin sistemli, süreç temelli, stratejilerin öğretimine yönelik olması gereklidir (Lüle Mert, 2016: 514). Öğretmen yetiştirme lisans programları, yeniden yapı- landırılarak 2018- 2019 öğretim yılından itibaren uygulamaya konulmuştur. Türkçe Öğretmenliği Lisans Programında “Anlama Teknikleri II: Dinleme Eğitimi” adı ile yer verilen, alan eğitimine yönelik bir ders olan Dinleme Eğitimi, yenilenen ve güncellenen, 2018- 2019 öğretim yılından itibaren kademeli olarak uygulanmaya başlanan Türkçe Öğretmenliği Lisans Programında (MEB, 2017: 10) alan eğitimine yönelik verilecek derslerden biri olarak yer almış; ancak ismi “Dinleme Eğitimi” olarak değiştirilmiştir. “Dinleme eğitimiyle ilgili temel bilgiler (temel kavramlar, tarihsel süreç vb.); dinlemenin fiziksel ve zihinsel unsurları; bellek ve özellikleri (kısa süreli bellek, uzun süreli bellek; anısal bellek, anlamsal bellek ve işlemsel bellek); dinleme kelime hazinesi ve söz varlığı ilişkisi; dikkat; dinleme kusurları; dinleme süreçleri; dinleme becerisinin geliş- tirilmesi, konuşmadaki prozodik özellikleri (vurgu, ton, ezgi vb.) tanıma; dinleme ve izleme, beden dili özelliklerini anlamlandırma; dinleme becerisine yö- nelik eğitim ortamları; dinleme yöntem ve teknikleri; dinleme becerisini ölçme ve değerlendirme; dinleme etkinlikleri tasarlama”; bu ders kapsamında ele alı- nan konu başlıklarından bazılarıdır (MEB, 2017: 10).

Öz Dil, yaşayan canlıların kendi aralarında sahip oldukları maksatların tümünü ifade etmeye yarayan bir araçtır. Dil, toplumları birbirine yakınlaştırarak, farklı kültürleri ve dünyaları ortak kılan sihirli bir anahtarıdır. Söz konusu bu özelliğinden dolayı insanlık tarihi yeni dil öğrenme girişimlerine sahne olmuştur. Bu amaçla pek çok yöntem geliştirilmiş, insanlık adına ciddi tecrübe birikimi meydana gelmiştir. Dillerin öğrenilmesindeki asıl maksat, kendileriyle gerçekleştirmek istenen amaçlardan ötürüdür. Bu amaçlar aynı zamanda dilin kullanım alanlarını yansıtır. Söz konusu bu kullanım alanlarına bakacak olduğumuzda bunların temel olarak dinleme, konuşma, okuma ve yazma olduğunu görürüz. Her bir kullanım alanı belli amaçlar ve ihtiyaçları karşılarken, becerilerin kendi arasındaki ilişki ise birbirini var etme üzerinedir. Her türlü sosyal ihtiyaçlarımızı karşılayan bu uygulama alanları, aynı anda dil öğrenme yolunda kendisinden ciddi şekilde faydalanılan yöntemler meydana getirmiştir. Dil öğrenirken temel becerilerden kimisine daha sık başvurmakta ve gelişimlerini bir derece daha artırmaktayız. Öte yandan dil becerileri arasında yalnızca birisini ele alıp geliştirmek elbette doğru bir uygulama olmayacaktır. Öte yandan bazı temel dil becerileri öğrenim sırası açısından daha kritik olup, diğerlerinin gelişmesi de kendisine bağlı olabilmektedir. Ayrıca dil öğrenmeye çalışan toplumlardan her birinin kendi mevcut yapısı içerisinde eğitim planlaması yapması asla göz ardı edilmemelidir. Her ülkenin içerisinde bulunduğu dinamik yapılar kendisine özgü yapıda değerlendirilmelidir. Ülkemizde yabancı dil olarak öğrenilen dillerin konuşma, dinleme ve yazma açısından imkanı oldukça kısıtlıdır. Diğer bir ifadeyle öğrenilen dillerin diğer becerilerle yaşatılması çok düşük bir ihtimaldir. Ayrıca diğer dil becerilerine nazaran sahip olduğu avantajlar beraberinde ülkemizin mevcut imkan ve şartları dil öğrenmede okuma becerisinin daha kritik bir rol üstlenebileceğini gösterir. O yüzden okuma becerisi, gerçekleştirilmesi en rahat olan ve diğer becerileri var eden bir beceridir. Bizler bu minvalde mevcut tüm koşul ve gerçekleri göz önünde bulundurduğumuzda, okuma dil becerisinin ayrıca ele alınması gerektiği kanaatindeyiz Bu amaçla öncelikle okuma becerisinin mahiyeti üzerinde duracağız. Ardından önceki araştırmalarda nasıl ele alındığı ve diğer temel dil becerileri ile yaşadıkları ilişkileri değerlendireceğiz. Dil eğitiminde başat rollerde bulunan hedef kitle, eğitimci ve materyal unsurlarının okuma becerisi açısından ülkemizdeki mevcut durumu, yaşanan problemleri ve çözüm yollarını da diğer taraftan ortaya koyacağız. Ayrıca temel becerilerde yapılan sınıflandırmaların okuma becerisiyle başlaması gerektiği, diğer temel becerilerin mevcudiyetinde ön koşul olduğu, okuma eylemlerinde hangi tür stratejilere dikkat etmemiz gerektiği gibi konuları bir bütünlük içinde ele alacağız. Sonuç olarak ülkemiz eğitim sisteminde sürekli ağırlığı verilmesine rağmen başarının sağlanamadığı ve bunun sorumlusu olarak görünen okuma becerisinin merkezdeki beceri olması gerektiği; ancak ülkemizin mevcut şartları dikkate alınarak kendisine yaklaşılamadığı ve bu problemin nasıl çözüleceği konusunu çalışmamızda işleyeceğiz. Anahtar Kelimeler: Dil öğrenme, eğitim yöntemleri, temel dil becerileri, okuma dil becerisi, okuma stratejileri. Abstract Language is a means by which the emotions of living creatures are transmitted. Language is a key that brings societies and cultures closer together and in common. Because of this feature, it has been tried to learn new languages throughout human history. Many methods have been developed for this purpose, and experience has accumulated in the name of human kindness. Language is learned because of the needs of people. These purposes also reflect the areas of use of the language. When we look at these areas of use we can see that they are basically listening, speaking, reading and writing. While each area of use meets certain purposes and needs, the relationship between the skills is about support each other. These application areas that meet all sorts of social needs, have become language learning tools at the same time. We apply more frequently to basic skills for language learning and increase their development more than others. On the other hand, developing and dealing with only one of the language skills will certainly not be the right practice. Along with this fact, some basic language skills are more critical in terms of learning sequence and the development of others is also dependent on them. It is also essential that each society that tries to learn language plans training according to its current structure. Foreign languages learned in our country are very difficult to use in terms of speaking, listening and writing skills. We can also see that the advantages of reading ability are best suited to the language learning conditions in our country compared to other skills. So, reading skill is the easiest to practice and it is a skill that makes other skills. We believe that when we consider all the conditions and facts available in this way, the reading skill should be handled separately. For this purpose, firstly we will focus on the nature of reading. We will then evaluate the relevance of how they were dealt with in previous searches and associations with other basic language skills. We will evaluate the target audience, educator and material elements in the primary role in language education from the perspective of reading ability. We will do this at the center of the current situation of the educational system in our country, the problems that are alive and the solutions. We will do this at the center of the current situation of the educational system in our country, the problems that are alive and the solutions. We will do this at the center of the the problem encountered, current situation and solutions. We will also consider issues such as the classification of basic skills should begin with reading skills, the prerequisite for the existence of other basic skills, and which strategies should be considered in reading activities. As a result, we will show that reading skills should be the most central skill in language training activities conducted in our country.

Log In

Dil Öğretiminde İzlemenin Yeri: İzleme Bir Dil Becerisi Midir?

Sign up for access to the world's latest research

Abstract

Related papers

Related topics