Kazakistan’da Terim Çalışmaları

2023

Uluslararasi Kibris Universitesi Fen-Edebiyat Fakultesi, 2020

Öz Bu çalışma, Divânü Lügâti’t Türk ve Kâşgarlı Mahmud üzerine Kazakistan’da yapılan çalışmalar hakkında açıklamalı bir kaynakça denemesidir. Çalışmada, kütüphane, kitap, dergi, tez gibi kaynaklardan araştırma yapılarak elde edilen bilgiler açıklamalı bibliyografya şeklinde verilmiştir. Çalışmada, Divânü Lügâti’t Türk üzerine Kazakistan’da hangi konularda daha çok çalışmalar yapıldığı da tespit edilmiştir. Divânü Lûgati’t-Türk üzerine yapılan çalışmalarda Kazakistan’daki hangi kitapların daha çok kaynak eser olarak kullanıldığı da çalışma esnasında incelenip tespit edilmiştir. Aynı zamanda Divânü Lügâti’t Türk’ün Türkçe, Kazakça, Azerice, Özbekçe, Uygurca, Rusça ilk çevirileri hakkında da bilgiler verilmiştir. Çalışmada tarama yöntemi kullanılarak ulaşılan kaynaklar açıklamalı olarak değerlendirmesi yapılmıştır. Bir kültür hazinesi olan Divânü Lûgati’t-Türk, bir taraftan XI. yüzyılın söz gücünün etkisini ve çeşitliliğini ortaya koymakta, bir diğer taraftan da o dönemde halkın yaşamı...

Folklor-Edebiyat Dergisi, 2020

Öz Bu çalışma, Divânü Lügâti't Türk ve Kâşgarlı Mahmud üzerine Kazakistan'da yapılan çalışmalar hakkında açıklamalı bir kaynakça denemesidir. Makalede, kitaplar, süreli yayınlar, tez çalışmalar taranmış, elde edilen bilgiler açıklamalı bibliyografya şeklinde verilmiştir. Çalışmada, Divânü Lügâti't Türk üzerine Kazakistan'da hangi konularda daha çok çalışmalar yapıldığı da tespit edilmiştir. Kazakistan'da Divânü Lûgati't-Türk üzerine yapılan çalışmalarda Askar Kurmaşulı Egeubay'ın Türik Sözdiği ve Kanapiya Beketaev ile Ärsen İbatov'un yazdığı Tübi Bir Türki Tili, (Divani Lüğat it-Türk) kitapları daha çok kaynak eser olarak kullanıldığı çalışma esnasında tespit edilmiştir. Aynı zamanda Divânü Lügâti't Türk'ün Kazakça çalışmalarının yanında Türkçe, Azerice, Özbekçe, Uygurca, Rusça ilk çevirileri hakkında da bilgiler verilmiştir. Bir kültür hazinesi olan Divânü Lûgati't-Türk, bir taraftan XI. yüzyılın söz gücünün etkisini ve çeşitliliğini ortaya koymakta, bir diğer taraftan da o dönemde halkın yaşamını yansıtan, söz varlığıyla maddî ve manevî kültürümüzü ortaya koyan, Türk kültürünün tarihe kaynaklık eden önemli bir eserdir. Bu dil ve kültür zenginliğini barındıran Türk halklarından birisi de Kazak toplumudur. Türk kültürünün temel kaynağı niteliğindeki bu eser Kazak bilim adamları tarafından da çeşitli konularda inceleme ve araştırma konusu olmuştur.

Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan Sosyal Bilimlerde Cumhuriyetin Birikimi ve Pamukkale Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, 2023

Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2018

Kazakh Turkish from the Kipchak branch of the Turkish and Turkey Turkish from the Oghuz branch of the Turkish are two important branches of the big Turkish language tree today. Thousands of works have been written and thousands of words have been spoken by using these two great dialects of Turkish, which are also used as state languages. Especially after the independence of Kazakhstan, an intense interest has been arosed for Kazakh Turkish and Kazakh literature, which attracted attention of Turkish readers and Turkish researchers due to its the rich presence of speech and the power of literary expression, in Turkey and many precious scientific studies have been revealed in this area. In this paper, bibliographic information related with sci-entific studies contucted on Kazakh Turkish and Kazakh literature in Turkey will be given.

Türk Dünyasında Terim Çalışmaları - TDK (Editör: Ayşe İLKER), 2023

IX. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bilge Tonyukuk Anısına 26-30 Eylül 2021, Ankara / TÜRKİYE , 2021

The horse was the most basic means of transportation for the Kazakh, who lived a nomadic lifestyle in ancient times and whose basic livelihood was based on animal husbandry. For this reason, Kazakhs attached special importance to horse harnesses. Whip in horse harness is considered sacred by Kazakh. There are many types of whips such as biyşik, selebe, jılanbavır, dırav, doyır, segiz ḳırlı ḳamşı which consist of three basic parts called sap, örim and alaḳan. Şokan Velihanov, considered to be the first Kazakh scientist, stated that the whip was also used as a war tool in ancient times. The use of words such as atjürgiş or atsoğar instead of the word ḳamşı in various dialects of Kazakh is remarkable. According to old Kazakh traditions, a man had to have a whip from the moment he entered puberty. Along with a whip, he should have had a horse and a saddle set. The whip, used as both a fighting instrument and a horse-riding instrument and attributed to sanctity, has had an important place in Kazakh society since time immemorial. In the vocabulary of Kazakh language, phrases related to the whip, word patterns also occupy a very large place. However, in the nomadic Kazakh society, other duties and meanings besides horse riding were also dedicated to whip. In this paper, the words about whip in Kazakh vocabulary, naming whip, traditions, customs and practices relevant to whip in Kazakh society will be included. The vocabulary related to whip was determined by scanning the dictionaries containing the existence of Kazakh words, especially the fifteen volumes of Ḳazaḳ ädebiy tiliniñ sözdigi (QETS), and was presented by translating to Turkish.

2023

Dīwān Lughāt al-Turk is one of the most significant and ancient dictionaries in the history of the Turkish language. Composed during the Karakhanid Turkish period, this work has been extensively studied in the field of Turkology, thanks to its extensive vocabulary. In the context of this article, Dīwān Lughāt al-Turk was chosen as a primary source of data, and a fresh attempt at classification was undertaken by categorizing the war-related terms within the text under various thematic headings. Within this classification, the war-related terms in Dīwān Lughāt al-Turk were scrutinized through seven primary categories. The analysis revealed that the category of ‘Tools and Equipment’, as well as ‘Horses and Gifts’, stood out as the most frequently employed topics, constituting 48% of the usage. This was followed by categories such as ‘Words Relating to Individuals’ and ‘Expressions Used in Various War Situations’, making up 18% and 15% respectively. This article aims to introduce a novel classification endeavor on this subject, drawing from existing research on war terminology within Dīwān Lughāt al-Turk, and aims to serve as a foundational resource for future studies in this area.

Dili" projesi kapsamında Türk dünyasının çeşitli yerlerinden Türkiye'ye gelen dil bilimcilerin ilk çalışmalarından biri de terimlerle ilgili olmuştur. Yaklaşık 25 yıl önce "Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu" adlı kitabın Türkmen Türkçesine ait bölümünü dil bilimci Seyitnazar Arnazarov hazırlamıştı. Seyitnazar Bey'in Türkmenistan'a dönmesi üzerine bu bölümü kontrol etme görevi Berdi Sarıyev'e verilmişti. Kitapta yer alan 401. madde; Türkçe "terim" denilen kavramı açıklamaya ayrılmıştı. Dolayısıyla her lehçenin temsilcisinden bu kavramın karşılığını yazmaları istenmişti. Berdi Sarıyev tarafından terim sözcüğüne karşılık "termin" sözcüğünü teklif edilmiş, örnekler şöyle sıralanmıştı:

Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, 2024

The use of Kazakh, one of the Turkish dialects, as a literary language began after the second half of the 19th century. The policy of converting local languages into literary languages in order to separate Turkish communities was initiated by Nikolay Ilminskiy, a linguist and missionary who determined the language and education policies of the Russian Tsardom. The work to produce a special alphabet for each Turkish community began on this basis during the Tsarist period. As a result of this policy, which was continued by the USSR administration established in 1922, the Kazakhs and Turkish communities first switched to the Latin alphabet and then to the Cyrillic alphabet, which was created separately by taking into account local differences. Thus, the differences between the Central Asian Turks were deepened, the differences between them were highlighted, and the cultural unity between the Turkish communities was disrupted. Between 1920 and 1940, the alphabet used by the Kazakhs was changed from the Arabic alphabet to the Latin alphabet and from the Latin alphabet to the Cyrillic alphabet, and the alphabet was changed 3 times in 20 years. Today, the effects of this policy, inherited from the Tsarist and Soviet administrations, continue in Kazakhstan, which has gained its independence. While the Cyrillic alphabet continues to be used in Kazakhstan, a transition to the Latin alphabet is planned.