Yunus Emre'Ni̇n Şi̇i̇rleri̇nde 'Gönül' İmgesi̇

Mahalle Mektebi, 2020

İlk adum Yûnus’ıdı adumı ‘âşık dakdum Terk itdüm od u edeb şöyle haber bırakdum Yunus Emre’nin kendini âşık olarak nitelediği ve ilan ettiği şiiri, divanında geçmesine rağmen ön plana çıkmadı, maalesef dikkatlerden kaçtı. Her ne kadar âşık olarak bilinen Yunus Emre’nin “adumı ‘âşık dakdum” diyerekten kendisini âşık olarak ilan etmesi; irdeleme, inceleme ve değerlendirme gerektirecek kadar önemli bir konu. Çünkü bu unvanın geçtiği beyitte, nefs ve ruh düzeyinde bir niteleme, bir olgunluk seviyesi ve tarifi zor aşkın zirvesi var.

Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 2021

YÛNUS EMRE'NİN ŞİİRLERİNDE YARATILIŞ FİKRİ  Namık AÇIKGÖZ  ÖZ Yûnus Emre, İslam tasavvuf düşüncesi çerçevesinden şiirler söylemiş bir şahsiyettir. Dinî gelenek itibariyle "mutasavvıf", edebî gelenekte de "şair" olarak kabul edilir. Bu iki hususiyetin birleşmesiyle Yûnus Emre, İslamî inanç ve kabulleri şiir diliyle ifade eden bir şahsiyet olarak Türk tasavvuf ve şiir tarihi açısından önemli bir şahsiyettir. Yûnus Emre şiirlerinde insan, toplum, tabiat, inanç sistemleri gibi konular aracılığıyla vahdaniyetçi bir tasavvuf sistemini anlatmıştır. Muhyiddin-i Arabî'de bir sisteme kavuşan "vahdet-i vücud" anlayışı çerçevesinde "oluş, yaratılış ve vücûd bulma" konularını işleyen Yûnus Emre, şiirlerinde yaratılışın merkezinde bir "cevher"in olduğunu söyler ve her şeyin bu cevherin tezahürü ile ortaya çıktığını söyler. İlk yaratılan insan da Âdem'dir. Yûnus'a göre ilk yaratılan insandır ve diğer mevcudat sonra yaratılmıştır. Yer ve gök yaratılmadan aşk yaratılmış ve mahlûkat da aşk için yaratılmıştır; insan meleklerden önce yaratılmıştır. Çünkü Yûnus Emre'ye göre insan Yaradan'ın mülkünde idi ve onun cevherinden yaratılmıştı; melekler daha sonra yaratılmıştır. Divan'ında 13 şiirde doğrudan "yaratılış" konusundaki görüşlerini dile getiren Yûnus Emre, pek çok şiirinde de aynı konuya temas etmiştir. Onun şiirlerindeki yaratılış düşüncesinin izini takip ederek, klasik Türk şiirindeki yaratılış düşüncesini ortaya çıkarmak mümkündür; çünkü bu konuda ilk sistematik bilgiyi o vermiştir. Anahtar kelimeler: Yûnus Emre, şiir, yaratılış, cevher, insan, dünya.  Yazar; çalışmanın hazırlanması esnasında bilimsel ve etik ilkelere uyulduğunu ve yararlanılan tüm kaynakların kaynakçada belirtildiğini, çalışmanın maddi açıdan fonlanmadığını, çıkar çatışması bulunmadığını beyan etmektedir.

Journal Of History School, 2016

Türkçenin büyük şairi, sevgi ve hoşgörü timsali Yunus Emre, XIII. yüzyılın son yarısı ile XIV. yüzyılın başlarında yaşamıştır. Halkı doğru yola çağıran Yunus Emre barışın, sevginin, cömertliğin, kardeşliğin, deyim yerindeyse insanlığın timsali olmuştur. Bu yönü ile Yunus'un şiirlerini okuyanlar ondan büyük zevk almışlardır. Öyle ki Yunus Emre yedi yüz yılı aşkın bir zamandır sadece bu topraklarda değil evrensel anlamda bütün dünyada sevilerek okunmaktadır. Bu durum Yunus'un şiirlerinin iç yapısıyla ilgilidir. Yunus Emre'nin söyledikleri ilk defa onun tarafından söylenmiş sözler değildir elbette. Fakat Yunus Emre'nin söyleyiş tarzı ve yolu halkın söyleyişi ve duyuşu ile yakınlık göstermektedir. Yunus Emre herkesin koyla kolay anlayamayacağı Arapça veya Farsça dinî terimleri çok güzel Türkçe karşılıklarla dile getirmiştir. Bu çalışmamızda şimdiye kadar üzerinde birçok inceleme yapılmış olan Yunus Emre'nin dizelerinden yola çıkılarak peygamberlere yapılan göndergeler incelenmiştir. Yunus Emre, özellikle Cumhuriyet'ten itibaren araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Sadece tasavvuf edebiyatında değil halk, divan ve yenileşme dönemi Türk edebiyatlarında da incelemeye konu olmuştur. Bu çalışma Yunus'un dizelerinin daha iyi anlaşılması, kültür seviyesinin farkına varılmasına yardımcı olacak gönderge kavramına dikkat çekmek amacıyla hazırlanmıştır. Yunus'un neredeyse tüm dizelerinin anlaşılmasında göndergeler anahtar durumundadır.

Ey Dost... Yunus Emre Kitabı, 2022

OĞUZTAD (Oğuz Türkçesi Araştırmaları Dergisi), 2021

Kelime grupları uzun anlatım imkânı sağlayan yapılardır. Belli bir düzen içinde sıralanan bu yapılar, ayrılmaz bir bütün hâlindedirler. Bu yapılardan biri de fiilimsi grubudur. Fiilimsiler, asıl fiil gibi özne, nesne ve tümleç alabilirler. Cümleler tahlil edilirken fiilimsilerin aldığı unsurlar, sonraki aşamalarda incelenirler. Bu aşamalarda bir fiilimsinin, bir zarf-fiilce nitelendiği / belirtildiği durumlarla karşılaşılır. Bahsi geçen yapı, iç içe fiilimsi grubu adı verilen bir söz öbeğidir. İç içe fiilimsi grubunda iki temel unsur vardır ve bu unsurlar kurallı bir dizilişe sahiptir. İstisnasız olarak her zaman ilk unsurda bir zarf-fiil eki, ikinci unsurda ise fiilimsi eklerinden (isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil) herhangi biri bulunur. İkinci unsur, aynı zamanda söz konusu yapının ana unsurudur. Birinci unsur, yardımcı unsur konumunda olup ikinci yani ana unsuru biçim, sebep, zaman gibi yönlerden niteler / belirtir. Ana unsur da yardımcı unsurla birlikte asıl fiilin oluşma biçimini, sebebini, zamanını ve buna benzer çeşitli yönlerini ifade eder. Bununla birlikte bir ismi de niteleyebilir. İç içe fiilimsi grubu, ana unsurda bulunan fiilimsi ekine göre iç fiilimsili isim-fiil grubu, iç fiilimsili sıfat-fiil grubu ve iç fiilimsili zarf-fiil grubu olarak adlandırılmak üzere üç gruba ayrılır. Türkiye Türkçesinde sık kullanıma sahip olan iç içe fiilimsi grubunun örnekleri, Türkçenin Anadolu’da yazı dili olmasında etkin rolü bulunan Yunus Emre’nin eserlerinde de bulunmaktadır. Makalede, iç içe fiilimsi grubunun Yunus Emre Divanı’ndaki kullanımları ele alınarak Eski Anadolu Türkçesindeki varlığı izah edilmektedir.

Dil araştırmaları dergisi, 2022

Yunus Emre, eserleriyle Türkiye Türkçesinin temellerini atmış ve edebî bir dil olarak gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır. Bir anlatıcı olarak karmaşık tasavvufi konuları, insana ve hayata dair anlaşılması zor hakikatleri, gayet açık bir üslupla ortaya koymayı başarmıştır. Eserlerine yansıttığı coşkulu samimiyeti, engin gönül dünyası ve olağanüstü üslubuyla etkisi yüzyıllarca sürecek bir Yunus Emre karakteri ve tipi ortaya koymuştur. Onun şiirlerinde kendi dilinden kendi benine yüklediği anlamı, seçtiği kelimeler ve özellikle zamirlere kazandırdığı işlevler üzerinden izlemek mümkündür. Ayrıca vahdet-i vücut düşüncesi ve derviş tipi, eserlerine yansıyan ben kavramının merkezinde yer almaktadır. Yunus Emre'de ben kavramının ilahi ben, beşerî ben ve derviş / âşık olmak üzere üç farklı görünümde tezahür ettiği tespit edilmiştir. Ayrıca ben kavramının ben zamiri yanında özellikle sen ve diğer zamirlerle hatta derviş, âşık gibi adlarla ifadelendirildiği görülmektedir Anahtar Kelimeler: Yunus Emre, ben, şahıs zamirleri, sembolik anlatım ABSTRACT Yunus Emre laid the foundations of Turkey Turkish with his works and made significant contributions to its development as a literary language. As a narrator, he succeeded in revealing complex mystical subjects, elusive truths about man and life, in a very clear style. With the enthusiastic sincerity, wide world of heart and extraordinary style he reflects on his works, he has revealed a Yunus Emre character and type whose influence will last for centuries. In his poems, it is possible to follow the meaning that he attributed to himself from his own language, through the words he chose and especially the functions he brought to pronouns. In addition, the idea of unity of body and dervish type are at the center of the concept of self that is reflected in his works. It has been determined that the concept of self in Yunus Emre manifests in three different appearances as divine self, human self and dervish / lover. In 1 Yunus Emre'nin şiirlerinden seçilen metin örneklerinin alındığı Mustafa Tatcı yayınında bu ses için n harfi kullanılmıştır. addition, it is seen that the concept of I is expressed with other pronouns, especially you and other pronouns, and even with names such as dervish, lover.

Dil ve edebiyat araştırmaları dergisi, 2024

Bu çalışmada Yunus Emre Divanı'nda yer alan ateş ve ateşle bağlantılı kavramlar, simya kapsamında değerlendirilmektedir. Simya, manevi anlamda nefsi dönüştürme sanatıdır. Isıtma, aydınlatma ve yakma özellikleriyle ateş, iki farklı anlamda ele alınmaktadır. İlk olarak ateş yaratılışın temel unsuru olan tüm varlıkların bünyesinde bulunan, en içteki hayati gücü temsil eden içsel ateş veya nurdur. İkinci anlamda ateş; dört unsurda yer alan ateştir. İçsel ateş tüm yaratılmışın bünyesinde muhafaza edilen ilahi bir kıvılcım, tutuşturulması hâlinde şahsi benliği yakıp, nefiste dönüşümü sağlayan büyük bir potansiyeldir. Bu şekliyle ateş unsuru Yunus Emre'nin şiirlerinde de yer almaktadır. Dört unsur, benliği saran ve aralarında oluşan karşıtlık sayesinde benlik algısını diri tutan bir işleve sahiptir. Dört unsurda meydana gelen karşıtlığın uzlaşmaya dönüşmesi, unsurların birbirleri ile etkileşimini sağlayarak nefsin bütün güçlerinin birleşmesini temin etmekte ve dönüşümü başlatmaktadır. Ateş, ısı etkisiyle unsurlar arasındaki etkileşimi sağlaması ve nihai tutuşmayı temin etmesi anlamında büyük önem arz etmektedir. Nitekim simyada iksirin hazırlandığı fırın, insan bedenini temsil eder, bu beden ise sembolik anlamda nefis güçleri ağıdır. Ateş bu fırında en etkin unsurdur ve üretici güce denk gelir. İçsel ateşin uyanmasıyla harekete geçen aşk ateşi; tütmeyen ateş, tüten ateş ve küllenen ateş aşamalarından geçerek nefsin dönüşümünü sağlamaktadır. Yanma ile temsil edilen nihai gaye ise ruhsal ikinci doğumun gerçekleştirilmesi ve nefsin dönüşümünün sağlanmasıdır. Sonuç olarak bu çalışmada simyanın sembolik anlamını içeren nefsin arınması, çözünmesi, kristalleşmesi, erimesi ve yanması süreçlerindeki ateş etkisi Yunus Emre'de yer alan kullanımları ile birlikte çözümlenmektedir.

Paradigma Akademi Yayınları, 2021

Kadim medeniyetimizin inşasına ve tekâmülüne katkı sağlayan isimlerden biri de Yunus Emre’dir. O, şiirleriyle bir taraftan insanları iyiye, güzele davet ederken diğer taraftan Türkçenin yazı dili olarak gelişimine hizmet etmiştir. Geriye dönüp bakıldığında, kültür ve medeniyetimize sanat, mimari, bilim, felsefe vb. alanlarda katkı sağlayan pek çok bilim insanı, sanatçı, düşünür, tarihçi, ozan arasından Yunus’u ayıran en belirgin özellik, Türkçe hassasiyeti ve bu konuda kazandığı zafer olmuştur. Bugüne kadar Türk edebiyatının pek çok mensubu Yunus’u konu alan edebî ürünler ortaya koymuş, onun yaşayış tarzını ve felsefesini kendince yorumlamıştır. Elinizdeki bu çalışma âşık şiirinden tekke şiirine, divan şiirinden günümüz şiirine kadar geniş bir alanda manzumeler kaleme almış şairlerin Yunus Emre’ye adadığı şiirleri kapsamaktadır. Vefatının 700. yıl dönümü olması münasebetiyle UNESCO, 2021 yılındaki anma programlarının arasına Yunus Emre’yi de almıştır. Cumhurbaşkanlığımız da bu seneyi “Yunus Emre ve Türkçe Yılı” olarak ilan etmiştir. Böylesine önemli bir yılda yayımlanan bu eserin, Yunus Emre çalışmalarına katkı sağlayacağı ümidini taşımaktayız.

Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2018

Fuzûlî XVI. yüzyılda yaşamış, Türk edebiyatının en büyük şairlerinden biridir. Şiirlerinde duygusallığı ön planda tutan şair, devrinde kıymetinin bilinmemesi, yoksulluk ve kimsesizlikten şikâyet etmiştir. Bu ilgisizlik şairin ruh dünyasını derinden etkilemiş ve bu durum onun şiir dünyasına da yansımıştır. Fuzûlî, şiirlerini kendine has üslubuyla ve ince hayallerle süslemiştir. Bu çalışmaya konu olan “gönül” kavramı Fuzûlî Divanı’nda beşerî ve ilahi aşkın kaynağı olarak işlenmiştir. Şair divanında gönül etrafında şekillenmiş çeşitli beyitler kaleme almış ve gönül kelimesi ile ilgili olarak çeşitli mecaz ve mazmunlar kullanmıştır. Fuzûlî Divanı’nda tecrit ve teşhis yoluyla âdeta ikinci bir âşık olarak ele alınmış olan gönül de tıpkı âşık gibi ağlar, kanlı gözyaşı döker, dert ve üzüntüyü arar, acı çekmekten hoşlanır. Bu anlam ilgileri çoğaltılabilir. Çalışmada, gönül kavramının çeşitli kaynaklardaki tanımı, bilim insanlarının kavram ile ilgili görüşleri, sufilere göre gönül kavramı ve ...

Yunus Emre’nin Şiirlerinde Anlamca Kaynaşmış (Deyimleşmiş) Birleşik Fiiller, 2022

Anlamca kaynaĢmıĢ birleĢik fiiller, hem milli kültürümüzün hem de söz varlığımızın ne kadar büyük ve zengin olduğunun bir göstergesidir. Anlamca kaynaĢmıĢ birleĢik fiillerde kullanılan sözcükler temel anlamlarından uzaklaĢarak yani mecazlaĢarak yeni ve farklı bir anlam kazanırlar. Yunus Emre Anadolu‟da yazı dili haline gelen Türkçenin en önemli ses bayraklarından biridir. O, Anadolu insanın sadece gönlüne hitap etmekle kalmamıĢ aynı zamanda sade ve anlaĢılır diliyle Anadolu insanının da tercümanı olmuĢtur. Yunus Emre gönül insanı olarak tanınıp Eski Anadolu Türkçesinin gerek dili gerek eserleriyle en önemli Ģahsiyetlerinden biri olmuĢtur. Sadece Anadolu sahasında değil tüm Türk Dünyası‟nda ve Balkanlar‟da da Ģiirleri ile ses getirmiĢ bir isimdir. Eski Anadolu Türkçesi, Oğuz Türkçesinin ilk defa yazı dili haline gelmiĢ halidir. Yunus Emre‟nin bugün bilinen iki tane eseri bulunmaktadır. Bunlar, Risâletü‟n-Nushiyye ve Divân adlı eserleridir. Yunus Emre‟nin eserleri kendi yaĢadığı döneme ve bilhassa da günümüze ıĢık tutabilecek az söz ile çok Ģey anlatabilen özgün Ģiirlerden oluĢur. Yunus Emre ile ilgili çalıĢmalar incelendiği zaman onun Ģiirlerindeki tasavvuf ve dinî motiflerin konu olarak iĢlendiği ancak dil bilgisel yönünün eksik kalmıĢ olduğunu görürüz. ĠĢte bu çalıĢmada XIII. yüzyılda yaĢamıĢ ve eserler vermiĢ Yunus Emre‟nin, Risâletü‟n-Nushiyye ve Divân adlı eserlerinde geçen anlamca kaynaĢmıĢ birleĢik fiiller üzerinde durulup bunlar gün yüzüne çıkarılmaya çalıĢılmıĢtır. Bu doğrultuda Yunus Emre‟nin Ģiirlerinde geçen bütün anlamca kaynaĢmıĢ birleĢik fiiller fiĢlenmiĢ, yapıları ve anlamları yönünden incelenmiĢtir. Aradan geçen 700 yılı aĢkın sürede Ģiirlerde tespit edilen anlamca kaynaĢmıĢ birleĢik fiillerin kullanımındaki değiĢmeler, günümüz Türkçesiyle mukayeseli olarak ele alınmıĢtır. Böylece çalıĢmada Yunus Emre‟nin Ģiirlerinde anlamca kaynaĢmıĢ birleĢik fiillere nasıl mecaz anlam kattığı ve Yunus Emre‟nin mecaz dünyası belirlenerek, Türkçenin ifade gücüne yaptığı katkı gözler önüne serilmeye çalıĢılmıĢtır.