Ömer Seyfettin’in Trajedisi ve Hikâyelerinde ‘Trajik Olan’

Yazar: Süheyla YÜKSEL * ÖMER SEYFETTİN'İN TRAJEDİSİ VE HİKÂYELERİNDE 'TRAJİK OLAN' Özet: Anlatım esasına bağlı eser incelemelerinin meselelerinden olan 'trajik' kavramının çerçevesi, Aristoteles'in Poetika'sında çizilmiş ve genellikle o kitaptaki bilgiler etrafında düşünülmüş, yorumlanmıştır. 'Trajik olan'; trajik hata', 'trajik çatışma', 'trajik keder', 'trajik bilgi' gibi kavramları içerir. Trajik olan bu anlamıyla Ömer Seyfettin'in millî bilinç vermeyi hedeflediği hikâyelerinde görülmektedir. Makalenin birinci kısmında yazarın "Ferman" ve "Primo Türk Çocuğu Nasıl Doğdu? Nasıl Öldü?" hikâyeleri; trajik hata', 'trajik çatışma', 'trajik keder', 'trajik bilgi' kavramları etrafında değerlendirilmiştir. 'Trajik olan', bünyesinde değerler çatışmasını barındırmaktadır. Bir çatışmanın trajik olabilmesi için, çatışan değerlerin her ikisinin de 'pozitif/yüksek' değerler olması gerekmektedir. Ömer Seyfettin'in trajik kahramanlarından birisinin tercih ettiği yüksek değer, devletin bekası diğerininki ise ve Türk kimliği olmuştur. Bu tercihler; yazarın düşünce dünyasını yansıtır. Trajik kelimesi sözlükteki 'çok acıklı' anlamıyla günlük hayatta sıkça kullanılmaktadır. Ömer Seyfettin'in meslek, edebiyat, aile hayatına bakıldığında kelimenin bu manasıyla örtüşen birçok olay görmek mümkündür. Ömer Seyfettin'in otuz altı yıllık kısa ömrünü geçirdiği dönemin trajik olayların yaşanmasına elverişli; kargaşa, bilinmezlik, entrikalarla dolu siyasi, ekonomik, askerî ve sosyal ortamı, Ömer Seyfettin'in trajedilerine de zemin hazırlamıştır. Ayrıca yazarın özellikle çocukluk hatıralarından hareketle kaleme aldığı hikâyeleri trajik kelimesinin 'çok acıklı' anlamını karşılayan anlatımlarla doludur. "And" ve "Kaşağı" bu konuda hemen akla gelen ilk iki hikâyedir. Makalenin ikinci bölümünde, trajik kelimesinin 'çok acıklı' anlamı çerçevesinde Ömer Seyfettin'in hayatından kesitler verilmiştir.

Bu çalışmada Ömer Seyfettin'in "Ferman" hikâyesinde Tosun adlı başkahramanın yapmış olduğu tercihlerin hem kurmaca düzlemde kahramanın kaderini hem de metnin türünü nasıl belirlediği üzerinde durulacaktır. Giriş bölümünde eser hakkında tanıtıcı bilgiler verilmiş ve eser üzerine yapılan geçmiş okumaların değerlendirilmesi yapılmıştır. Trajedinin temel ilkeleri başlıklı kısımda eserin bilinçli bir şekilde içerisine sokulmadığını iddia ettiğimiz trajedi türünün genel özellikleri üzerinde durulmuştur. Ferman hikâyesinde trajik aksiyon başlıklı bölümde hikâyenin detaylı bir özeti ve olay örgüsü içerisinde yer alan trajik unsurlar verilmiştir. Tosun adlı başkahraman her ne kadar birçok trajik özelliğe sahip olsa da olay örgüsü içerisindeki en önemli karar anlarında yapmış olduğu tercihlerle eser için en fazla neredeyse trajedi diyebiliriz. Kendisinden üstün güçler tarafından belirlenmiş olan hak etmediği bir kadere karşı çıkma fırsatına sahip olmasına karşın Tosun'un hayatın akışına teslim olup, ona karşı gelmekten vazgeçtiğini görürüz. Kahramanın kendince haklı bu pasif direnişi ise hikâyenin mensup olduğu edebi geleneğin bir neticesi olarak yorumlanmıştır.

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı YL Tezi, 2022

THE BODY IN THE STORIES OF ÖMER SEYFETTIN Miray Naciye İŞLER Ömer Seyfettin, one of the important names of Turkish Literature, continues to make an impact today with the works he left. The works of Ömer Seyfettin, which has been the subject of many studies, have been examined in many ways until today. The aim of this study is to identify the body appearances of the types and characters in the stories of Ömer Seyfettin in the light of the developments of the period. In this study, the stories of Ömer Seyfettin were examined and it was determined how the political, cultural and social developments in the period in which the author lived were reflected on his body appearance. After reading and examining all of the author's stories,the thesis titles were created by classifying the materials related to the body subject. The effects of modernization movements on body appearance, forms of physical intervention on the body, the effect of cultural and religious elements on body practices, and disability and insanity, which are outside of social acceptance, were determined as non-normative body. While making these determinations, twenty-four stories of Ömer Seyfettin, which we thought would be the most dominant in terms of our subject, were dealed, thus a general framework on the body appearances was presented. Based on this framework ,it can be said that it is possible to read the social effects of Westernization movements, the sanctions of power mechanisms, the effects of culture and religion, social acceptance and objections through the body appearances and actions of the characters in Ömer Seyfettin's stories.

2019

Omer Seyfettin 1884 – 1920 seneleri arasinda yasamistir. Bu seneler Osmanli Devleti’nin siyasi, askeri, iktisadi, sosyal buhranlarla calkalandigi; gucunu buyuk oranda yitirdigi ancak halen hukum surdugu bir doneme tekabul eder. Omer Seyfettin, asli meslegi askerlik olan bir sanatcidir. Faal askerlik hayati sona erdiginde ise vefatina kadar ogretmenlik yapmistir. Toplum hayatiyla yakindan ilgili bu iki vazifeyi icra ederken yaptigi gozlemlerin hikâyelerine aksetmesi, onun eserlerini daha nitelikli ve carpici kilar. Sanatcinin hikâyeleri edebi ve estetik yonu kadar sosyolojik ve psikolojik cepheleri ile de deger tasir. Bu hikâyelerden, Cumhuriyet’in ilanindan evvelki mevcut yapinin mahiyeti, meseleleri hakkinda bilgi edinmek mumkundur. Tarihi bir donemec noktasinda yasamis olan sanatcinin fikirlerinin olgunlasmasinda Trablusgarp’in isgali, Balkan bozgunlari, Cihan Harbi tesirli olmustur. Turk insanina yonelen tehditlerin farkindadir. Vatan mudafaasinda esir dusmus, memleket evlatlarin...

International Journal of Language Academy, 2022

Bu çalışmada, Ömer Seyfettin'in "Kaşağı" hikâyesi, metindilbilimsel açıdan incelenmek üzere ele alınmıştır. Hikâye incelenirken, Halliday ve ile Torusdağ ve Aydın (2015)'dan hareketle metnin temel unsurlarına yönelik örnek bir model oluşturulmuş ve bu model dâhilinde metin çözümlenerek yorumlanmaya çalışılmıştır. Metin çözümlenirken, yüzey ve derin yapı unsurları incelenmiş, ulaşılan bulgulardan hareketle bir bütüncül okuma yapılarak hikâyenin anlam katmanları yorumlanmıştır. Bu çalışma temelde üç kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda hikâye 'küçük ölçekli' (yüzey) yapı unsurları bakımından değerlendirilirken ikinci kısımda 'büyük ölçekli' (derin) yapı ölçütleri bakımından ele alınmış, üçüncü kısımda ise Dilidüzgün (2005) ve Turna'nın (2020) çalışmalarından hareketle metnin derin yapıdaki anlam katmanlarına yönelik bütüncül bir okuma yapılarak Kaşağı öyküsü çözümlenmeye çalışılmıştır. Çözümlemede Alangu (1968) tarafından yapılmış araştırmalar çalışmaya ışık tutmuş, Ömer Seyfettin'in hayatına dair veriler öykünün anlam katmanlarıyla ilişkilendirilerek nesnel bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı; Türkçe derslerinde sıklıkla kullanılan, özellikle değerler eğitiminde sıkça başvurulan Ömer Seyfettin'in "Kaşağı" hikâyesini metindilbilimsel açıdan incelemek, bütüncül okuma yaparak çözümlemek ve derin anlamına ulaşmaya çalışmaktır. Bu sayede hem öğretmenlerin metni daha iyi anlamlandırması, amaca uygun kullanması ve çocuğa görelik ilkesi açısından karara vararak düzey seçimini iyi yapması hem de yetişkinlerin özellikle de ebeveynlerin çocukları yetiştirirken disiplin adı altında sergiledikleri tutumlara ilişkin bir farkındalık oluşturmasına yardımcı olması hedeflenmektedir.

Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü dergisi, 2005

Edebiyat, düşünce, duygu ve hayallerin yazı halinde, güzel ve etkili bir şekilde anlatılması sanatf'dır. Edebiyat eserleri ise toplumların bütün değerlerini dünden bugüne taşırlar. Hikâye, edebiyatın bir türü olarak sıradan bir anlatımın ötesinde edebiyat kadar eskiye dayanır. Fakat modern hikâyenin geçmişi çok yenidir. Edebiyatımızda modern hikâye Ömer Seyfettin'le başlamıştır. Kendisinden sonra gelen bütün hikâye ve romancılar onun etkisinde kalmışlardır. Ömer Seyfettin, çağdaşı sanatçılardan bir çoğunun unutulmasına rağmen edebiyatımızın daima gündeminde olan önder bir sanatçımızdır. Onun hikâyeleri kişiliğinden ve yaşadığı dönemden kaynaklanan nedenlerden dolayı çok kesin olarak bugün de yarın da geçerli yüce amaçlara yöneliktir.

2021

Yeni Hayat ideali, Meşrutiyetle başlayan ve daha sonra Cumhuriyet'e inkılap olarak intikal eden bütünüyle bir değişim sürecinin kavramsallaştırmasıdır. Yeni Hayat, Osmanlı modernleşmesinde değer inşa sürecinde Tanzimat'tan sonraki ikinci kavramsallaştırmadır. Tanzimat, Jön Türkleri hazırlamış, Jön Türkler de Meşrutiyet süreçlerini hazırlamıştır. Tanzimat'ı daha çok siyasal inkılap ile ilişkilendirirsek Yeni Hayat'ı siyasi inkılap sürecinde ortaya çıkan toplumsal sorunları tadil etmeyi merkeze alan ve yeni dönemin ruhunu içtimaî inkılaba dönüştürmek isteyen hareket olarak tanımlayabiliriz. Bu açıdan bakıldığında İttihat Terakki kadroları içinde bulunan bu grubun sosyal ve kültürel inkılabın yürütücüsü oldukları söylenebilir. Bir hikâyeci olarak Ömer Seyfettin bu sürecin bir taraftan âdeta vakanüvisliğini yapmış, diğer taraftan yeni hayatın yeni kıymetlerinin yerleşmesi ideali etrafında da hikâyelerini kaleme almıştır. Bu açıdan, Ziya Gökalp'in tedrici bir tekâmül olarak nitelediği Yeni Hayat'ın değişim/değiştirim sürecini Ömer Seyfettin hikâyeleri üzerinden okuyacağız.

2020

Soylemde metinsellik olcutleri icerisinde yer alan bagdasiklik (cohesion) dilbilim calismalarinin guncel konularindan biri olup bagdasiklik ile ilgili yapilan calismalarda bagdasiklik farkli sekillerde tanimlanarak farkli sekillerde gruplandirilmaktadir. Bagdasikligin tanimlandigi bazi calismalarda baglasiklik ve bagdasiklik ic ice girmekte, bazi calismalarda ise bagdasiklik ve tutarlilik birlikte degerlendirilmektedir. Gerek baglasiklik gerek bagdasiklik gerekse tutarlilik dilbilimin siki sikiya bagli konulari olup bu uc terim, bazi hususlarla farkliliklar gostermektedir. Sozcuklerin dil bilgisi kurallarina uygun olarak bir araya gelmesine baglasiklik denir; ancak sozcuklerin dil bilgisi kurallarina uygun olarak yan yana gelmesi her zaman metinsellik icin yeterli degildir. Metinsellik icin hem dil bilgisel hem soz dizimsel hem de anlam bilimsel uyum sarttir. Bu nedenle, metinlerde baglasikligin yaninda bagdasiklik ilkesine de uyulmasi gerekmektedir. Bu calismada, metin ve metinsell...

Ömer Seyfettin Kitabı, 2020

AKRA KÜLTÜR SANAT VE EDEBİYAT DERGİSİ, 2016

Bu çalışmada, Ömer Seyfettin hikâyelerinin hikâye haritası yöntemine, metin elementlerine ve çocuk edebiyatına göre incelemesi yapılmıştır. Çalışma, tarama yöntemlerinden betimsel model ve içerik analizi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada örneklem olarak Ömer Seyfettin'in Akçağ yayınlarında yayımlanan "And" hikâyesinden 4, "Ferman" hikâyesinden 4 ve Timaş yayınlarında yayımlanan "İlk Namaz" hikâyesinden de 2 hikâye olmak üzere toplam 10 hikâye kullanılmıştır. Hikâyelerin hikâye haritası tablolar şeklinde, metin elementleri ise grafikler şeklinde gösterilmiştir. Çalışmada Ömer Seyfettin hikâyelerinin hikâye haritası ve metin elementleri göz önüne alınarak içerik analizi ile konu, tema, dil ve anlatıma değinilmiş; hikâyelerin çocuklar için uygun olup olmadığı bu açıdan açıklanmaya çalışılmıştır.