Türkçenin Komşu Dillerinden Makedoncanın Coğrafyası

Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2022

TÜRKÇE: Türkçenin Balkan coğrafyasındaki komşularından biri Makedoncadır. Balkanlar içinde Türkçe ile Makedoncanın beraber yaşayıp etkileşimde olduğu bir saha söz konusudur. Slav dillerinin güney kısmında yer alan Makedonların ana dili olan Makedoncanın dil coğrafyasında Balkanlar yer alır. Dilin adı Türkçede “Makedonca” veya “Makedon dili” olarak kullanılır. Bunla ilgili olarak kullanılan “Makedon” ve “Makedonyalı” sözlerinin kapsamları farklıdır ve bu farklı kapsamlarına dikkat edilerek kullanılmaları önemlidir. En büyük nüfus Kuzey Makedonya devletindedir. Bu devlet çevresindeki bazı devletlerde de Makedon dilinin konuşurları vardır. Kuzey Makedonya’dan sonraki en büyük Makedon nüfusu Sırbistan’da yaşamaktadır. Bu ülkelerin ardından daha düşük nüfus rakamlarına sahip ülkeler görülür. Makedoncanın Balkan sahasında birkaç devletteki konuşurlarıyla sıralanabilen coğrafyasında milyonun üzerinde bir toplam nüfusu vardır. Anılan yerler içinden Makedoncanın asıl dil sahasında Kuzey Makedonya, Arnavutluk, Bulgaristan ve Yunanistan devletlerinin bazı bölümlerinin yer aldığı söylenebilir. Bu coğrafi saha dışında, yakın yıllarda yapılan göçlerle bugün Avustralya, Almanya, İtalya, Amerika Birleşik Devletleri gibi birçok kıtadaki çeşitli ülkelerde de Makedon nüfusu yaşamaktadır. ENGLISH: One of the neighbors of Turkish in the Balkan geography is Macedonian language. There is a field in the Balkans where Turkish and Macedonian live and interact. The language geography of Macedonian, which is the mother tongue of the Macedonians in the southern part of the Slavic languages, takes place in the Balkans. In Turkish name of the language is used as “Makedonca” or “Makedon dili”. The meanings of the words “Makedon” (Macedonian) and “Makedonyalı” (from Macedonia) used in this regard are different, and it is important to use them by paying attention to these different scopes. The largest population is in the state of North Macedonia. There are also speakers of the Macedonian language in some states around this state. The largest Macedonian population after North Macedonia lives in Serbia. These countries are followed by countries with lower population figures. Macedonian language has a total population of over a million in its geography, which can be listed with its speakers in several states in the Balkan area. Among the places mentioned, it can be said that the main language area of Macedonian language is some parts of states like North Macedonia, Albania, Bulgaria and Greece. Apart from this geographical area, Macedonian population lives in various countries in many continents such as Australia, Germany, Italy, and the United States of America, due to recent migrations.

Türk dünyası dil ve edebiyat dergisi, 2005

Türkçenin uzun süredir konuşulduğu coğrafyalardan biri de Balkan coğrafyasıdır. Bu da Balkanlarda Türkçe olarak sözlü ve yazılı geleneğin oluşmasını sağlamıştır. Osman Devleti döneminden günümüze kadar bu coğrafyada pek çok Türkçe eser verilmiştir. Çalışmamızda 1970 sonrası Makedonya Türk edebiyatından seçtiğimiz örneklerde kullanılan dili, söz varlığı ve söz dizimi açısından inceledik. Elde ettiğimiz bulguları Türkiye Türkçesi ile karşılaştırıp ortak ve farklı yönleri saptamaya çalıştık.

Journal of International Social Research, 2018

Öz Güney Slav dilleri içinde yer alan Makedonca, Türkçenin etkisinin bütün yönleriyle incelenip takip edildiği önemli dillerden biridir. Türkçe 14. yüzyıldan günümüze Makedoncaya 4.500'e yakın kelime vermesinin yanında gramatikal yapılar da kazandırmıştır. Türkçeden Makedoncaya geçen kelime, ek, fiil şekli, kelime grubu, deyim, atasözü gibi yapılar bugün bile kullanılmaya devam etmektedir. Türkçenin Makedonca üzerindeki gramatikal tesiri iki dilin etkilenme derecesini ve derinliğini göstermektedir. Gramatikal tesirin içinde özellikle Türkçe fiillerin kullanışları büyük önem taşımaktadır. Makedoncaya geçen Türkçe fiiller bazı değişikliklere uğrayarak kullanılmışlardır. Bu değişikliklerden biri Yunancadan Makedoncaya geçmiş "-sa" ekini alarak kullanılmalarıdır: sevdi +sa (севдиса) < sevdi, kаskandi+sa (каскандиса) < kıskandı, sardi+sa(сардиса) < sardı. Bu yapının üzerine-(ува)uva eki eklenerek fiillere süreklilik fonksiyonu yüklenmektedir. каскандисува(kaskandisuva)< kıskanıyor , сардисува(sardisuva) < sarıyor, каскандисува (kaskandisuva) < kıskanıyor, сардисува (sardisuva) <sarıyor. Türkçenin birleşik fiil yapısının Makedoncaya geçtiği ve kullanım alanı bulduğu tespit edilmiştir. Bu iki şekilde olmuştur. I. yardımcı fiilin kopyalanmasıyla kabul etmek > кабул стори(kabul stori) "et-" yardımcı fiili Makedoncaya "stori (etmek)" anlamıyla kopyalanmış ve kullanılmıştır. seyir bakmak > сеир гледа (seyir gleda) "bak-" yardımcı fiili Makedoncaya "gleda (bak-)" anlamıyla kopyalanmıştır. II. yardımcı fiilin fonksiyon bakımdan Makedonca ekle karşılanmasıyla: Bu tür kopyalarda "есапи (esapi) < hesap et-" { isim + y.f. } Türkçe birleşik fiilin isim kısmı bazı fonetik değişiklikler geçirerek olduğu gibi kopyalanmakta, yardımcı fiilin fonksiyonu Makedonca isimden fiil yapan "-и (-i)" ekiyle sağlanmaktadır. Türkçe fiillerin Makedoncada kullanım alanı bulması dil ilişkileri açısından son derece önemlidir. Özellikle kopyalama yoluyla Makedoncaya geçen Türkçe birleşik fiil yapısı iki dilliliğin (bilingualism) varlığını açık şekilde göstermektedir. Türkçenin bu mirası, derinlemesine incelenip ortaya konulmak zorundadır. Ancak ne yazık ki Türkiye'de yapılan çalışmalarda Türkçenin gramatikal tesiri bütün yönleriyle ortaya konulmamıştır. Kelime temelinde yapılan çalışmalarda sayı fazla olmasına rağmen gramatikal tesir çalışmaları yetersizdir. Bu konuda yapılacak çalışmalar Türkçenin tarihi gelişimine ve etkilediği dillerin derecesine ışık tutacaktır. Çalışmada, Makedoncada kullanılan Türkçe fiillerin yapıları hakkında bilgi verilerek kullanışlarından örnekler gösterilecektir.

Türklük bilimi araştırmaları, 2020

Balkan co rafyasında yüzyıllardır farklı etnik ve dinî gruplar bir arada ya amaktadır. Bu gruplardan biri de co rafyada hâlihazırda azınlık konumunda olan Türklerdir. Son asırda co rafyadaki siyasi de iimlere paralel olarak Türkler ana dilinde e itim, siyasi temsil hakkı, inanç hürriyeti vb. konularda sıkıntılar ya amaya ba lamı tır. Yasal düzenlemelerle co rafyadaki azınlıklara haklar verilmi olsa da bu hakların uygulanmasında Türkler bazı engellerle kar ıla maktadır. Özellikle Türklerin birlik ve beraberliklerinin güçlenmesinde, kimliklerinin korunmasında ba at etken olan Türkçenin, ortaya çıkan bu engellerden dolayı co rafyadaki konumu zarar görmü tür. Çalı mada, Balkan Türklerinin Türkçeye dair farkındalıklarının ne durumda oldu unu örenmek amaçlanmı ve Bulgaristan, Yunanistan, Kosova, Kuzey Makedonya ve Romanya'da ya ayan toplam 460 Balkan Türk'üne anket uygulanmı tır. Ara tırmada katılımcıların genelinin dünyada Türkçe konu an nüfusun çoklu una, Türkçenin uluslararası ili kilerde etkinliine ve Türkçe ö renmenin uluslararası alanda yararlı olaca ına inandıklarına dair bilgilere ula ılmı tır. Ayrıca katılımcılar, genel olarak arkada edinmek, para kazanmak, i bulmak, ileri düzeyde e itim görmek için Türkçenin önemine inanmanın yanı sıra e lerinin ve çocuklarının Türkçe bilmesinin önemli oldu unu ifade etmi lerdir.