Tuvacada Zaman İlgeçlerinin İstemi

2011

Özet Türkçenin eski dönemlerinde geniş zaman eki, aynı zamanda şimdiki zaman için de kullanılıyordu. Türkçenin tarihi gelişimi içerisinde, özellikle yüksek odaksıl şimdiki zamanı karşılamak üzere şimdiki zaman yenilemeleri ortaya çıkmıştır. Bu yenileme-ler, zarffiil ekleri ile ekleşik fiillerin (Postverb) zamanla gramerleşmesiyle oluşmuştur (Türkiye Türkçesindeki-(X)yor [< zarffiil + yorı-r] eki gibi). Türk dilleri ailesinin kuzeydoğu koluna mensup olan Tuvacada da şimdi zaman kategorisi için kullanılan ekler, morfemler ve birleşik yapılar vardır. Bunlar, odaksıl şimdiki zaman işaretleyicileri (-(X)p tur,-(X)p çor,-(X)p olur gibi) ve genel şimdiki zaman işaretleyicileri (-(X)r/-Ar,-AdIr,-BIşA:n gibi) olmak üzere iki ana grupta ele alıp incelenebilir. Burada öncelikle Standart Tuvacadaki şimdiki zaman işaretleyicileri detaylıca betimlenecektir. Ayrıca Tuvacanın bir ağzı olan Altay Tuvacası da şimdiki zaman bağlamında incelenecektir. Böylece şimdiki zaman bağlamında Standart Tuvaca ile Altay Tuvacası arasındaki benzerlik ve farklılıklar da ortaya konulmuş olacaktır. Anahtar Kelimeler Tuvaca, Tuvacada şimdiki zaman, genel şimdiki zaman, odaksıl şimdiki zaman, Altay Tuvacası. Konu Bu çalışmanın temel konusunu, Tuvacada şimdiki zaman oluşturmaktadır. Genel olarak şimdiki zaman, olayları (hareketleri, oluşları, durumları vs.) şimdiki zaman diliminde belirlemeyi ifade eden bir kavramdır (Comrie 1985: 36). Bu zaman kategorisi için Türk dillerinde morfolojik yapıları farklı olan morfemler kullanılmaktadır. Tuvacada ise şimdiki zaman,-(X)p tur,-(X)p

Sibirya Çalışmaları I, 2023

2021

İslam Medeniyeti’ni her alanda etkileyen tasavvufî düşünce akımları ve bu akımların temsilcileri olan mutasavvıflar, etkilerini İlhanlıların zamanında da göstermeyi başarmışlardır. Hatta XIII. yüzyılın İslâm coğrafyasına getirdiği Moğol istilası sonrasında siyasî ve iktisadî şartlar düşünüldüğünde, tasavvufî çevrelerin bu yok oluş dönemindeki faaliyetleri, halk ve devlet ricâli üzerindeki etkileri değerlendirildiğinde mezkûr çevrelerin oldukça başarılı ve parlak bir dönem yaşadıklarını görmekteyiz. Bu bağlamda İlhanlı ülkesi içerisinde her alanda etkin bir şekilde faaliyet gösteren tarikatların, kaynaklarda isimlerine ulaşabildiğimiz sûfî ve müridlerin XIII. yüzyılın başlangıcından XIV. yüzyılın ilk yarısına kadar olan süreç içerisinde İlhanlı Devleti’ndeki siyasî, iktisadî, ilmî ve ictimaî durumlarını çalışmamızda aktarmaya çalışcağız. Tasavvufî düşüncenin merkezleri olan hângâhları, hângâh teşkilatı içerisinde yer alan unsurları, hângâhların İlhanlı ülkesindeki yayılım alanlarını, sûfî şahsiyetleri, bu sûfîlerin İlhanlı hükümdarları ve devlet ricâli ile olan ilişkilerini, siyaset-tasavvuf ilişkisini değerlendireceğiz. İlhanlılar dönemindeki tasavvufî çevreleri aktarmadan önce, tasavvufun terimsel anlamı, tasavvufun kaynağı, XIII. yüzyıla kadar İslâm Medeniyeti’nde tasavvufun gelişimi ve İlhanlı tarihini kısaca ele alacağız.

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2020

Oz: Soz obekleri geleneksel dilbilgisi kitaplarinda terim olarak genellikle “kelime grubu” basligi altinda ele alinmis ve obek olusumunun aciklanmasinda kullanilan farkli kriterler dolayisiyla calismalarda birbirinden farkli bircok obek turu ortaya konmustur. Bu calismada ise Tuvacada belirtec islevli soz obekleri, Evrensel Dilbilgisinin bakis acisiyla ele alinacaktir. Evrensel Dilbilgisine gore her obegin bir yonetici unsuru yani bas ogesi bulunmaktadir. Bas ogenin yonetimindeki oge ise tumlec olarak adlandirilmaktadir. Soz dizimsel olarak soz obekleri, bu iki ogenin iliskisi sonucunda tumcede bir obek olarak yer alabilmektedir. Soz obeginin turleri ise bas ogenin sozcuk turune gore belirlenmektedir. Evrensel Dilbilgisinin soz obeklerine yaklasimi ile tumceye yaklasimi aynidir. Bu anlamda soz obekleri nasil bir bas ogenin yonetiminde olusuyorsa tumce de eylemin yonetimi cercevesinde olusmaktadir. Bu durumda bas ogenin yonetiminde bir tumlec konumunun yer aldigi gibi eylemin de yone...

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi/The Journal of Ottoman Literature Studies, 2024

Anlatının oluş sürecini kendine bağlı olarak yansıtan zamanın işleniş biçimi her anlatıda farklılıklar gösterir. Görünüşte geleneksel anlatılarda zaman, temel bir anlatı sorunu değildir hatta bir araçtır. Ancak geçmiş, şimdi ve geleceğin sınırlarının belirsizleştiği ve farklı noktaların birbirine karıştığı bu anlatılarda zaman; çözülmesi gereken bir bilmece gibi anlatının içerisinde kendine yer bulur ve bloklar hâlinde kurularak olayların sıralanmasından öte anlatının bütünselliğini etkileyen bir unsur haline gelir. Zamanın sınırlarının birbirine karıştığı geleneksel bir anlatı türü olan çift kahramanlı aşk mesnevilerinde, konunun asıl işlendiği bölümde farklı alt başlıklara rastlanır. Bu başlıklardan bir kısmı da zaman tasvirlerine yöneliktir. Zaman tasvirleri; "sıfat-ı şeb", "sıfat-rûz", "sıfat-ı şâm", "sıfat-ı subh", "sıfat-ı bahâr", "sıfat-ı temmuz", "sıfat-ı şitâ" ve "sıfat-ı hazan" gibi gece, gündüz ya da mevsimlerle ilgili ifadeleri içerir. Bu çalışmada Türkçe çift kahramanlı aşk mesnevilerinde müstakil bir başlık eşliğinde yer verilen zaman tasvirlerinin fonksiyonel kullanımı sorgulanmıştır. Bu kapsamda 89 Türkçe çift kahramanlı aşk mesnevisi taranmış bunların 32'sinde bu başlıkların kullanıldığı tespit edilmiştir. Türkçe çift kahramanlı aşk mesnevilerinin yanı sıra model Farsça mesneviler de çalışmaya dâhil edilmiştir. Bu bağlamda sekiz model Farsça mesnevi taranmış ve bunların dördünde bu başlıklara yer verildiği görülmüştür. Tespit edilen işlevler, anlatıbilim temsilcilerinden Gérard Genette'in "Narrative Discourse" (Anlatının Söylemi) adlı eserindeki yöntem doğrultusunda değerlendirilmiştir.

Genel Türkçe sözlüklerde madde başlarındaki dil bilgisel bilgi birimlerinden biri de eylem tanımlarında verilen zorunlu ad durum biçimbirimleridir. Bilindiği gibi eylemler oluşturdukları eylem öbeklerinde zorunlu tamlayıcılara ad durum biçimbirimlerini atarlar. Bu biçimbirimler, eylemlerin anlamlarına göre değişebilir. Ör. git- eylemi zorunlu tamlayıcılara; “bir yere yönelmek” anlamında +e, “bir yerden, bir işten ayrılmak” anlamında ise +den ad durum biçimbirimini atar. Türkçede ilgeçler (son ilgeçler) de oluşturdukları ilgeç öbeklerinde tıpkı eylemler gibi zorunlu tamlayıcılara (ad durum) biçimbirimlerini atarlar. Ör. biz+e göre, şiir+e dair, sen+den başka, dün+den beri, Ayşe+yle birlikte, Ahmet+ gibi, çocuk+ için vs. Genel Türkçe sözlüklerde ilgeç tanımlarında dil bilgisel bilgi birimi olarak zorunlu (ad durum) biçimbirimleri verilmemektedir. Bu durum hem eksiklik hem de tutarsızlıktır. Bu nedenle genel Türkçe sözlüklerdeki ilgeç tanımları yeniden düzenlenmeli ve bu eksiklik giderilmelidir. Genel Türkçe sözlüklerdeki bu eksikliğin ve tutarsızlığın giderilmesi, hem ana dili kullanıcıları için hem de Türkçe öğrenen yabancılar için çok yararlı olacaktır. Anahtar Sözcükler: Sözlük, ilgeç, durum biçimbirimi, dil bilgisel bilgi, zorunlu tamlayıcı.

Esnek ve parçalanmış çalışma zamanları iş piyasasını dolayısıyla toplumu ve bireyi nasıl dönüştürür

iLMi ARAŞTIRMALAR, Sayı 24, 2007, ı 57-ı 59 TANITMA Mehmet Ölmez, Tuwinischer Wortschatz mit alttürkischen und mongolischen Parallelen -Tuvacanın Sözvarlığı Eski Türkçe ve Moğolca Denkleriyle, Veröffentlichungen der Societas Uralo-Altaica, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 2007, 516 s.

ESKİÇAĞDA ZAMAN VE TAKVİM

Islam World Social Studies) uluslararası hakemli bir dergi olup yılda 4 kez yayınlanır. TİDSAD (Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of Turk & Islam World Social Studies) Dergisi, sosyal bilimlerin her alanından yazı yayınlayan bir dergidir. Bu çerçevede özgün bilimsel makaleler, çeviriler, çeviri-yazılar, röportajlar, kitap, makale, sempozyum, panel ve bilimsel etkinlik tanıtma çalışmaları ile nekroloji metinleri yayınlar. Ayrıca, sunulduğu yer, toplantı ve tarihin kaydedilmesi ile başka bir yerde yayınlanmamış olması şartıyla sempozyum bildirileri de yayınlanabilir. Ancak bu yayın etkinliğinden kaynaklanması muhtemel herhangi bir sorunun sorumluluğu yazara aittir. Yayınlanması için TİDSAD (Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of Turk & Islam World Social Studies) Dergisi'ne gönderilen yazıların basım ve yayın hakları dergiye devredilmiş olur. Bu yazılar dergi yönetiminden izin alınmaksızın bir başka yayın organında yayınlanamaz, çoğaltılamaz ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz. TİDSAD (Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of Turk & Islam World Social Studies) Dergisi, yayınlamış olduğu metinleri çeşitli mecralarda yayınlayabilir. TİDSAD (Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of Turk & Islam World Social Studies) Dergisi'ne gönderilmiş yazılardan kaynaklanması muhtemel herhangi bir yasal, hukuksal, ekonomik ve etik sorumluluk, söz konusu yazı yayınlanmış olsa bile yazarlarına aittir. Dergi herhangi bir yükümlülük kabul etmez. TİDSAD (Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of Turk & Islam World Social Studies) Dergisi'nin yayın dili Türkçe olmakla birlikte İngilizce, Almanca, Fransızca,..vb. dillerden gelen yazılar da değerlendirmeye tabi tutulur ve hakemler tarafından yayımlanması uygun görüldüğü takdirde yayınlanır.