Academia.eduAcademia.edu

Tefsi̇rlerde Kaynak Güveni̇li̇rli̇ği̇ Sorunu; Elmalili Örneği̇

2019, Kilis 7 December University Journal of Theology

Abstract

Tefsirlerde kaynak güvenilirliği sorunu dolayısıyla aktarılan bilginin bağlayıcılığına dair problemler ilk dönem tefsir rivayetlerinin isnad açısından mevkûf ve maktû' olmasıyla ortaya çıkmıştır. Bu sorun sonraki dönemlerde müfessirlerin, kendilerinden önceki tefsirlerden yaptıkları alıntılarda da ilk kaynaklara inmemeleri veya bilginin doğruluğunu tespit konusunda titiz davranmamaları sonucunda genel bir yönelim halini almıştır. Bu durum akademik kaygıların yanı sıra tefsir eserleri başta olmak üzere doğruluk ve mevsukiyetiyle değer kazanan İslami literatürün kaynak güvenilirliği açısından gözden geçirilmesini gerekli kılmaktadır. Son zamanlarda klasik tefsirler üzerine yapılan tahkik ve tahric faaliyetlerinin yanı sıra müellifin belirttiği kaynaklara ulaşma (azv/isnad) çalışmalarına gösterilen yoğun ilginin de bu sebeple oluştuğu söylenebilir. Türkiye' de Latin harfleriyle neşredilen ilk tefsir olma özelliğini taşıyan Elmalılı M. Hamdi Yazır'ın (1878-1942) Hak Dini Kur' an Dili isimli tefsiri de birçok kaynaktan yararlanılarak telif edilen özgün bir eserdir. Yazır, eserinin mukaddimesinde en fazla istifade ettiği kaynakları zikretmiş ve hangi durumlarda kaynaklara yer verip-vermeyeceğine dair metodunu açıklamıştır. Ayrıca bunu tefsirinde tatbik ederek kaynak verme konusundaki hassasiyetini göstermiştir. Eserlerin kaynaklarının değerli oluşu hakkındaki farkındalık, Elmalılı Tefsiri üzerine bugüne kadar yapılan çalışmaların hemen hepsinde devam etmiş az veya çok onun istifade ettiği kaynaklara değinilmiştir. Yazır'ın bu konudaki hassasiyetine ve üzerine yapılan çalışmalarda Elmalılı'nın kaynaklarının dikkate alınmasına rağmen Hak Dini Kur' an Dili'nin kaynakları hakkında birçok yanlış ve hatayla karşılaşılmaktadır. Bu makale; Elmalılı'nın kendinden önceki tefsirlerden tevarüs ettiği, kendisinin zuhülen düştüğü, tebyiz (temize çekme) çalışmaları sırasında oluşan, tefsirin Latin harflerine çevrilmesinde ve yapılan sadeleştirmelerde ortaya çıkan ayrıca Elmalılı'nın tefsirinin kaynaklarını konu alan çalışmalarda yer alan hataların tespitini amaçlamaktadır.

Key takeaways

  • Yapılan çalışma aynı zamanda bu literatürün tespitini de gerekli kılmaktadır.
  • aktarıldığını kesin olarak ispatlamasa da alıntı yapılan kaynağın el-Vâhidî (ö.
  • Kitap isminden yapılan taramada ise alıntı yapılan bu eserin Kitâbü'l-muarrab li'l-Cevâligî üzerine Cemâleddîn Abdullah b. Ahmed el-Bişbîşî (ö.
  • Burada verilen kaynağın ikinci olarak Şa'rânî' den yapılan alıntı için geçerli olmadığı metin üzerinden yapılan araştırmada görülmüştür.
  • Elmalılı Tefsiri'nde ve bu tefsir üzerinde yapılan sadeleştirmelerde en fazla tekrar eden hataların; Edward Gibbon (ö.