Sosyolojik Açıdan Alevi/Bektaşilerde Tenasüh İnancı

“Tokatlı Alevi Dedelerinin Alevilik Ve Bektaşîlik Anlayışına Sosyolojik Bir Bakış”

Dedelik is indispensable institution for maintaning Anatolian alevism through the centeruies. Nevertheless, as Alevism is also inherited from generation to generation, Dedelik plays a vital improntance on social and religious construction of the Alevi tradition. The Dedelik institution underlies Alevism regarding its social religious group structure. In the Alevi community, Dede`s status is highly important. These Dedes are in authority both in religious and earthly issues in their Alevi-Bektasi communities. Dedes, who were trained in Alevi houses, were accepted as the fundamental information source among their followers. As these dedes are the main authorities regarding the information source, their approaches and interpretation towards Alevilik and Bektasilik subjects are also valuable. As we have been exposing conventional, modern, even post-modern changing processes in our country, Alevi dedes` thoughts and views were inevitable to utilize as the main reference in order to gain a healthy Alevi-Bektasi traditional approach. Dedes have a vital position on conveying, acknowledging and sustaining the requirements of the traditional path towards the later generations. Correspondingly, in this study, we have conducted ten Alevi dedes who reside in Tokat regarding their views on Alevi-Bektasi subject. In our opinion, Tokat is one of the cities, where the tradition of Alevi-Bektasi is still strong and alive. In our opinion, one of many reasons why Tokat is rich in terms of social and cultural is influently survival of Turkish nomadic culture in this region of Anatolia. The religious and cultural values in Tokat resemble majorly to the cultural values in Turkish community. Tokat is a typical county that represents the cultural values of Central Anatolia. In this article, from a sociological perspective we have examined and analyzed views of Alevi Dedes, who live in Tokat areas, where the tradition has rich social and religious applications, on Alevism and Bektasi belief.

2003

Bu araşrınnada, olabilir en temel kaynaklanna dayanarak Alevi-BektaşiiiAin inanç boyuttınun tartışılması amaçlanmışur. Gelenek Içinde ~nançlar, temel renklerini Islam'dan alırlar ve başlangıç felsefesi itibruıyla Islam'ın dışından dejtillerdir. Ancak onlann inançlan s~emaıik ve bOt!lncül dej\il, aksine parçacı ve ö:ıneldir. Bu nedenle Inançlannda bir birlik yoktur. Y~klaşım, iz:ıh ve yonım açısından çoğulcu bir yapı mevcut olrı\.ıkla birlikte, temel inanç esaslarının oldukça merkezi ve yerleşik bit konumda olduAunu söylemek m(lmkündlir. Gelenek içinde pek çok farklı yaklaşım ve açılımlar da mevcuttur. Ancak bu yaklhŞıınlar ilk dönem yapıtları ve temel kaynakları açısından temelsiz kalmaktadır.

2003

... Hacı Bektâş'a göre iman kesin olmalıdır ve gerçek bir imana şüphe sokmak kolay değildir.33 Zira Rahman'ın aslı iman, Şeytan'ın aslı şüphedir. ... Bkz. Yalçın, Makâlât-ı Hacı Bektâş Veli, (Yorum ve Açıklamalarla), s.174. 29 Hacı Bektaş Veli, Makâlât, s.8. Krş. ...

e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 2019

Turk Kulturu Ve Haci Bektas Veli-arastirma Dergisi, 2021

Alevilik söz konusu olduğunda tek bir algı ve bakış açısından bahsetmek pek mümkün değildir. Zira Alevilik isimlendirmesi dahil teorik ve pratik dini uzanımları yer yer mezhebi unsurlar yer yer farklı dini sembollere atıfla açıklanır. Bu durumun oluşmasında en büyük etken bu dini hareketin yaşadığı tarihsel süreçte karşılaştığı meydan okumalara verdiği zor şartlar altındaki cevaplardır. Zira siyasal, tarihi, kültürel ve dini anlamda ötekileştirmelere maruz kalan bir dış grup olarak dini kimliğin yapısallaşması bu süreçlerden etkilenmiştir. Felsefi olarak üç temel tanrı tasavvurundan bahsedilmektedir. Bu üç temel Tanrı tasavvuru içinde teizm Alevilik bağlamında ele alacağımız teorik çerçeveyi kapsamaktadır. Zira Alevilik İslam içi dini bir yorum olarak teistik karakteristiği net olan bir Tanrı tasavvuruna verili olarak sahiptir. Ancak bu tasavvurun uzanımlarında kimi zaman eserlerde kimi zaman da alanda görüldüğü üzere farklılaşmalar dikkat çekmektedir. Çalışmada salt teolojik veya felsefi bağlamında Alevilikte Tanrı tasavvuru üzerinde durulmayacağı ifade edilmelidir. Ancak çalışma felsefi ve teolojik olarak tanrı tasavvurları tipleştirmesi üzerinden Alevi kültürel kaynakları bağlamında sosyolojik tahliller yapma amacındadır. Bu bağlamda çalışmanın konusu Alevilikte Tanrı tasavvurunun sosyolojik boyutlarını tartışmaktır. Amacı ise Alevilikte Tanrı algısını tarihi ve kültürel kaynaklarıyla değerlendirdikten sonra sosyolojik boyutlarını Vahdet-i vücut ve vahdet-i mevcut sarkacında Tanrı İnsan, İnsan Tanrı ve insanı olgunlaştırıcı Tanrı tipleştirmeleri bağlamında tartışmaktır. Sonuç olarak yer yer anılan kimi tarihi ve antropolojik sebeplerin Vahdet-i Vücut çizgisini Vahdet-i Mevcut gerçeğine dönüştürdüğü anlatı, kabul ve anlayışların Alevi Tanrı algısında sağlam bir yer tuttuğunu ifade etmek lazım.

Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2023

Comparative mythological knowledge expresses that the universe was first chaos, that is, absolutized disorder, and then, based on the assumption that the cosmos, that is, order was allocated with the miracle of life, it was comprehended through modeling, classification, and explanation of origin. The mythologies that speak of the birth of the universe generally speak of chaos as unmanageable structural crises. Order and disorder can be felt not only on a macro scale but also on micro levels at every stage of life. It can be present at both the individual and social levels of life. It is striking that the cosmos, which gives form and shape to life and makes it stable and orderly, is replaced by chaos, which is disorganized, disorderly, discordant, and destroys our perception of time. We can characterize chaos, the opposite of an ordered universe, as the challenge of life against form. As equivalent equivalents of cosmos-chaos, we can show binary opposites such as self and other, day and night, light and darkness, spring and autumn, summer and winter, existence and non-existence, sea and land, good and evil, safe and unsafe, disunity and coherence. On the other hand, the works called menâkıbnâme are stories containing historical/menkabawî biographies of religious opinion leaders or historical/imaginary personalities. Although these works sometimes contain mythological elements, they contain valuable information in terms of understanding history, sociology, folk psychology and folklore. In these works, the existence of social/individual experiences of order and disorder is evident. The dervishes mentioned in the works travel from land to land in order to spread their ideas and rituals, they come across chaotic times that people face and try to find solutions for them and give meaning to life. In this sense, each of these dervishes can be considered as immortal carriers of symbolic meaning. In other words, these dervishes intervene in societies from a religious perspective to turn chaos into cosmos and harmonize life. When all these are analyzed, the sociology of the societies living in these times becomes visible in the axis of religious culture, daily life and life struggle.

Aydın Türklük Bilgisi, 2021

hbvdergisi.gazi.edu.tr

Bu çalışmanın konusu, Osmanlı Devleti vatandaşları olarak yaşayan Alevi ve Bektaşiler hakkında 19. yüzyıl ortaları ile 20. yüzyıl başlarına ait bazı İngiliz kayıtlarıdır. Söz konusu kayıtların ilklerinde, Aleviler, "Kızılbaş" olarak geçmektedir. "Alevi" tanımlamasına ancak 19. yüzyılın sonlarında rastlanmaktadır. Dolayısıyla kaynakların kayıtlarına sadık kalınmış ve hangi kelime geçiyor ise o kelime kullanılmıştır. Bektaşilere dair kayıtlarda bu türlü bir sorun yoktur. Anlaşıldığı kadarıyla Alevi ve Bektaşiler aslında birbirlerine benzeyen bir İslami yorumu benimsemişlerdir. Alevilerin Bektaşilere ve özellikle Bektaşi babalarına büyük saygısı vardır. Bu saygının nedeni Bektaşilerin inanç konusundaki entelektüel derinliklerinden kaynaklanabilir. Diğer yandan hem Alevi hem de Bektaşiler kapalı birer topluluk olarak yaşamaktadırlar. Bu ise onların yeterince keşfedilmesini engelleyen bir durumdur. Diğer Batılı araştırmacılar gibi, İngilizler de Alevi ve Bektaşileri yazarken sürekli Hristiyanlık inançlarına atıfta bulunmaktadırlar. Oysa Alevi ve Bektaşiler İslam inançları çerçevesinde değerlendirilmesi gereken unsurlardır.

KORKUT ATA TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ: Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2023

Folk narratives that preserve and carry the common cultural values and basic cultural codes transmitted in the oral culture environment to the future are the mirror of societies. The syncretic/heterodox Yassawī dervishes who came to Anatolia from Khorasan as a result of the oppression and coercion imposed by the Mongols in Central Asia in the 12-13. centuries interacted not only physically but also spiritually and intellectually. The Alevî-Bektâşî velâyetnâmas, which bear traces of both the pre-Islamic belief systems and practices of the Turks and Islam and Sufism, are works that reveal the idealized characters, philosophy of life and thought structure of the Turks from the past to the present with their intense sociocultural content and quality. The aim of our study is to examine Alevî-Bektâşî velâyetnâmas in the context of ecocriticism, which emphasizes the relationship between literature and the environment. This theory, in its most general definition, is "the examination of the principles of ecology in literary texts". In its most general definition, this theory is "the study of the principles of ecology in literary texts". In the light of the Velâyetnâmas, from the point of view of tradition, natural cults are in themselves manifestations of reverence for the sacred. The study will reveal the perspective of the tradition on natural objects such as trees, fire, water, stone/earth as well as the elements of the sky, earth and underground that define the triple layer. In addition, water resources, environmental order, destruction of vegetation, attitudes towards the protection of natural heritage, perspective on hunting and hunting, sources of pollution, perception of the life cycle and reflections of nature-culture friendship will be analyzed based on sample passages. The examples identified as a result of the analysis will be evaluated on the axis of Turkish mythology, belief systems and cultural values. As a result of this study, data will be obtained on how the practices aimed at protecting our natural habitat that we share with other living beings and keeping the ecological system in balance were provided in the pre-technology / pre-computing period. Based on these findings, it will be possible to make comparisons with the perspective of today's world, and solutions to the environmental problems of the modern world will be brought to the agenda.

Dinî tecrübenin teorik ifadesi olarak, ölümden sonra yeniden dünyaya başka bir bedenle gelmek olan tenasüh inancının, Hatay yöresi öncelikli olmak üzere Nusayrilerde olduğu gibi bazı Alevi toplulukların anlatılarında ve günümüz bazı Alevi düşünürlerin yazılarında olduğu görülmektedir. Tenasüh inancı, birçok inanç dünyası içerisinde yer bulmuş karmaşık bir bütünlük olarak belirmektedir; bir yandan Hz. İsa’nın bir başka insan bedeninde dünyaya yeniden geleceği/Mesih inancı ile Hristiyanlık ve hatta İslam retoriğinde rastlanan tenasüh inancının izlerini, Şamanizm ve Hinduizm’de de görmek mümkündür. Bu çerçevede olmak üzere; tenasüh inancının, bir yol olması itibarıyla önemli tasavvuf okullarından biri görünümünde olan Alevilikte yer alışı da karmaşık bir içeriğe sahip olacağı muhakkaktır. Bu çalışmada Alevilikteki tenasüh anlayışı, Alevilik üzerine yapılan sosyolojik çalışmalardan özellikle Karaşar yöresi Alevi/Bektaşileri- bazı Alevilik yazınları ve Alevilik okumalarına dayalı vesikalardan hareketle çoklu bakış açısı ile ele alınmıştır. Bunlar; materyalist bakış açısı, bağdaştırıcı yaklaşım, temel İslami bakış ve yüzeysel anlayış olarak ifade edilebilir.