Die fehlerhaften Gedächtnis-Codes. Die Veunstaltung der Erinnerung an die internatiionalen Verbrechen im öffentlichen Diskurs, Hrs. A. Nowak-Far, Ł. Zamęcki, Warschau 2016, C.H.Beck, 177-186, 2016
The subject of our analysis, conducted with the use of linguistic tools, is the phrase "Polish co... more The subject of our analysis, conducted with the use of linguistic tools, is the phrase "Polish concentration camps." Our task is to place this phrase in the emotionally charged lexicon, i.e. among language stereotypes, and to suggest actions in the framework of so-called language policy. I will try to make the point that efforts to change this phrase, and even eliminate it from circulation, should not be limited to countering its automatic (conscious or unconscious) reproduction in the media, but need to be accompanied by a policy of eliminating the notion of Polish anti-Semitism (regardless of the elimination of all manifestations of anti-Semitism from Polish public life). This conclusion is drawn from a linguistic, especially lexicological, analysis of the discussed expression and its semantic field (lexical context). I will also propose semiotic methods of conducting language policy regarding the analysed expression, treated as a "pseudo-cognitive" category that distorts the flow of communication.
Uploads
Papers by Zbigniew Greń
walorem tej pracy jest wybór tzw. Zaolzia jako terenu badań, dobór materiału badawczego oraz jego wnikliwa analiza.
[in:] Český koutek v Kladsku, Kladský sborník 5, Supplementum, Hradec Kralove 2008, s. 129-135
[Przedruk:]
Język w Internecie. Antologia, red. M. Kita, I. Loewe, Katowice 2016, Wydawnictwo UŚ, s. 199-208
walorem tej pracy jest wybór tzw. Zaolzia jako terenu badań, dobór materiału badawczego oraz jego wnikliwa analiza.
[in:] Český koutek v Kladsku, Kladský sborník 5, Supplementum, Hradec Kralove 2008, s. 129-135
[Przedruk:]
Język w Internecie. Antologia, red. M. Kita, I. Loewe, Katowice 2016, Wydawnictwo UŚ, s. 199-208
Specyfiką, zarówno prezentowanego słownictwa, jak i ukrytego w nim obrazu świata, jest przynależność do świata wielokulturowego i wielojęzycznego. Tak więc różnice, w stosunku do polszczyzny ogólnej, ale często także do regionalnych odmian polszczyzny, są rezultatem sąsiedztwa z innymi grupami etnicznymi, zwłaszcza ukraińską i rumuńską – można tu mówić nawet o określonej wspólnocie językowej i kulturowej. Starano się oddać, w stopniu, w jakim jest to możliwe i może być interesujące, wszelkie te relacje międzykulturowe, oddane w leksyce góralskiej.
Tekst słownika w całości jest dostępny również na stronie Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych (www.rcin.org.pl).
Pełny tekst jest również dostępny na stronie Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych (www.rcin.org.pl).
Książka nie stanowi podsumowania dotychczasowych badań językoznawczych na Śląsku Cieszyńskim. Stan badań jest jednak tłem wszelkich propozycji metodologicznych i merytorycznych w niej przedstawionych i odniesieniem dla wszelkich wniosków wynikających z analizy materiału językowego.
Układ książki jest w zasadzie dwudzielny - nie licząc części wstępnej i zakończenia zawiera ona część historyczną i współczesną.
Część historyczną stanowi charakterystyka sytuacji lingwistycznej regionu w przeszłości, zarówno w zakresie historii zewnętrznej (używane kody, ich funkcje i obszary użycia), jak i historii wewnętrznej głównego kodu w regionie cieszyńskim - polszczyzny. Zwracamy tu uwagę m.in. na pewne niewykorzystane do dziś źródła językowe, wzbogacające wydatnie wiedzę o historii językowej tego regionu.
Na podstawie drobiazgowej kwerendy materiałowej formułujemy wnioski istotne także dla zewnętrznej historii językowej regionu.
Część opisująca współczesną sytuację językową również opiera się na wyróżnieniu zewnętrznej charakterystyki językowej regionu (wyróżnienie kodów, ich funkcje i obszary użycia), oraz wewnętrznej charakterystyki głównego wyznacznika regionalnego - gwary cieszyńskiej.
W charakterystyce wewnętrznej, wychodząc od ustaleń zawartych w dotychczasowej literaturze przedmiotu, weryfikujemy stan zachowania gwary na podstawie wyników ankiety językowej, przeprowadzonej na terenie historycznego Śląska Cieszyńskiego z wyłączeniem obszaru wokół Bielska, który zasługuje na odrębne potraktowanie ze względu na wpływ dużego ośrodka miejskiego o współcześnie „niecieszyńskim” charakterze - Bielska-Białej.
Wyniki ponad 2000 ankiet (w tym ponad 1700 w polskiej i ponad 300 w czeskiej części Śląska Cieszyńskiego ) identycznych dla obu części podzielonego dziś regionu wykorzystano nie tylko do weryfikacji dotychczasowych twierdzeń na temat stanu zachowania gwary, ale i w zakresie zewnętrznym - obszarów jej użycia, stosunków jej użytkowników do niej etc.
Ankieta, będąca w gruncie rzeczy rodzajem miniwywiadu, jest w każdym wypadku wewnętrznie weryfikowalna, np. deklaracje o znajomości gwary są weryfikowane w części sprawdzającej bierną i czynną jej znajomość.
Potencjalnym odbiorcą pracy jest nie tylko językoznawca i osoby zainteresowane problematyką językoznawczą, ale również wszyscy ci, którzy interesują się problemami regionów w ogóle, a regionem cieszyńskim w szczególe, a więc historycy, etnolodzy socjologowie etc.
Udostępniony tu tekst zawiera poprawki z erraty do tekstu drukowanego.
The arrangement of the lexicalized situational combinations, which reveal relevant elements for the speech acts, in effect yields a typology of the speech acts - the perceived and verbalized types of linguistic behaviour (speech acts). The lexical realizations of particular types allow to produce a map of the semantic field of speech — a linguistic image (of this segment) of reality.
The author has attempted to fully reflect the actual model of the speech act in the examined languages. However, if in this analysis some specialized types have been omitted, then, owing to the worked out potential model, the actual model would be able to include them. The mechanism of such complementation consists in shifting a particular combination of situationally relevant elements from the potential to the actual model. An identical operation may take place in a situation when new, verbally lexicalized predicates of speech emerge, or even in a situation of extending the predicate representation to other modes of representation (grammatical, phraseological).
The abstract situations classified in the model, presented in this paper, belong to the plane which is common for the perception of the world and its verbalization. This model interprets the rules of existence of the linguistic image of the world in relation to an individual’s linguistic behaviour. In the process of its verbalization we deal with the emergence of abstract structures. The first step is to ascribe predicates (situational), as the semantic units of the language, to abstract situations. The second step is to express the semantic elements (realized by particular lexemes) in the form of syntactic constructions.
The semantic analysis of the thus acquired types was conducted in the lexical groups acquired as the resultant of the bilingual equivalence and intralinguistic synonymy. The paper describes the semantics and syntax not only of verbs which are primarily used to express speech; it also describes verbs which in this sense are used secondarily.
The potential arrangement of situational predicates is almost the same for Czech and Polish. i.e. the same criteria for creating the predicative model can be distinguished in both the languages. An exception is an inclusion of an additional situational element as compared with Polish - ”The Intermediary” in the vzkázat subclass and in the vzkázat pro něco type. The actual predicative arrangement in both the languages is convergent in both them; the differences are rare.
Greater differences occur in the extent of isolating types and the related number of lexical exponents of the particular types of predicates.
The greatest differences occur in syntactic constructions. These are regular differences which are largely subject to synthesis and go beyond the semantic field of speech.
The typological model of the speech predicates, obtained by applying of the situational criteria, does not only make up the tertium comparationis of the semantic field of speech of both the examined languages. In each of' the languages it is also an interpretational model of a discrete character, as it is made up of configurations of a finite number of situational elements and elementary meanings.
The interpretation of the linguistic (chiefly lexical) methods of denoting the speech act by means of the thus defined research tool (discrete) allows to state that they are of a discontinuous character. In lexis, this is manifested in the occurrence of the same criteria (eg. valuation, convention, identity of elements) in different places of the field and in arrangements of different extent of complications of the combined features. Such discontinuity also concerns the limit of the lexical and non-lexical (eg. syntactic) methods of denoting speech acts. Thus, applying the discrete notional material allows to discern explicitly the non-discrete character of the linguistic expression of the perceived reality. However, the use of the discrete models, irrespective of the extent of their probability is indispensable in research work. In our case, such a model is a, common plane of the two non—discrete sets: the set of the referred situations and the set of linguistic means which serve to refer them.
Prezentowana praca stanowi próbę konfrontatywnego opisu czasowników oznaczających akty mowy w języku polskim i czeskim. Zamiarem autora był opis semantyczno-syntaktyczny, a przyjęta postawa metodologiczna miała umożliwić maksymalnie wierne przedstawienie struktury pola znaczeniowego tych czasowników oraz mechanizmów rządzących jego organizacją. Praca traktuje zasadniczo o czasownikach mówienia, ich semantyce i składni, jednakże wyniki pracy, w zamierzeniu autora, powinny pozwolić lepiej zrozumieć nie tylko tę część leksykonu, ale i opisywaną przez nie rzeczywistość, tzn. same akty mowy.
Materiał językowy wykorzystany w pracy zebrany został w kartotece współczesnego języka czeskiego Instytutu Języka Czeskiego w Pradze. Prócz tego skorzystano z kartoteki Pracowni Języka Czeskiego i Słowackiego Instytutu Slawistyki PAN. Materiał ten został uzupełniony przez przykłady z literatury czeskiej tłumaczonej na język polski i odwrotnie. W sumie stanowi to ok. 10.000 przykładów obejmujących ok. 2 .000 leksemów.
Fazy zastosowanej w niniejszej pracy analizy semantycznej obejmują: 1. stworzenie sieci ekwiwalentno-synonimicznej, 2. analizę semantyczną wewnętrzną — rozkład na semy, 3. analizę semantyczną zewnętrzną — określenie ilości i jakości argumentów w badanych strukturach predykatowo-argumentowych (SPA) i skłonności predykatu do tworzenia połączeń z określonymi typami predykatów dodanych.
Analiza sytuacyjna dała zestaw cech predykatywnych relewantnych dla czasowników mówienia i aktów mowy oraz pozwoliła określić zasady ich współwystępowania, tzn. ich kombinatorykę. Kombinatoryka elementów relewantnych (z uwzględnieniem ich znaczenia w jej konstruowaniu — tzn. „rangi" cech kombinatorycznych) dała siatkę zależności sytuacyjnie relewantnych.
Każdy węzeł tej siatki to potencjalny predykat. Węzeł wypełniony leksykalnie to realnie istniejący predykat danego języka. Węzły niewypełnione to predykaty w danym języku niezrealizowane (puste lub blokowane sytuacyjnie). Badając i porównując wypełnienia leksykalne poszczególnych węzłów w różnych językach (w naszym wypadku w polskim i czeskim) dokonujemy konfrontacji czasowników mówienia i aktów mowy.
Jak wynika z analizy, sieć ta jest modelem otwartym, co oznacza, że możliwe jest wzbogacanie jej o dodatkowe cechy relewantne i jej rozbudowywanie lub (w mechanizmie odwrotnym) upraszczanie. Upraszczanie to polega na nierealizowaniu opozycji hierarchicznie niższych, a więc tym samym na „podciąganiu" form realizujących (leksemów) do poziomu predykatywnego wyższego w hierarchii. W tak przeprowadzonej kategoryzacji materiału dokonano zarówno analizy semantycznej, jak i syntaktycznej, w ujęciu konfrontatywnym.
Tekst publikacji dostępny jest również na stronie www.researchgate.net/profile/Zbigniew_Gren2.
W pracy podjęto się zbadania obrazu świata młodzieży czternasto-piętnastoletniej. Jest to bowiem moment w życiu młodych ludzi, kiedy są jeszcze mocno związani z rodziną i rodzicami, a więc i rodzinną miejscowością Jednocześnie w tym wieku dochodzi już do świadomej analizy informacji kulturowej przychodzącej z zewnątrz. Informacja ta jednak nie jest jedyną – nosiciel systemu wartości, podmiot kultury, tkwiąc mocno w rodzinie i we własnym, „naturalnym” środowisku, ma możliwość konfrontacji (na bieżąco) wartości zewnętrznych z wewnątrzkulturowymi. Jest to więc okres w życiu młodzieży, w którym można zdiagnozować ich „spadek kulturowy".
Zbadano wizerunki następujących jednostek lokalnych, regionalnych i etnicznych: 1. mieszkańca rodzinnego przysiółka, 2. mieszkańca rodzinnej miejscowości, 3. Ślązaka Cieszyńskiego / Cieszyniaka, 4. Ślązaka, 5. Górala, 6. Górala beskidzkiego, 7. Polaka, 8. Czecha, 9. Morawianina, 10. Słowaka, 11. Niemca, 12. Rosjanina, 13. Cygana, 14. Żyda, 15. Austriaka, 16. Węgra, 17. Ukraińca, 18. Rumuna, 19. Bułgara, 20. Chorwata, 21. Serba, 22. Francuza, 23. Włocha, 24. Anglika, 25. Szkota, 26. Amerykanina, 27. Indianina, 28. Murzyna, 29. Chińczyka, 30. Japończyka, 31. Wietnamczyka.
Pełny tekst jest również dostępny na stronie Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych.
Tekst w wersji skróconej został opublikowany jako:
Dialog językowo mieszany na pograniczu wirtualnym słowiańskich języków blisko spokrewnionych, [w:] Tożsamość na styku kultur, pod red. Ireny Masojć, Romualda Naruńca, Wilno 2008, 316-328
(zob. elektroniczną wersję na tym samym portalu]