A collection of riddles connected with burgher wedding ceremonies in late 17th-century Toruń has ... more A collection of riddles connected with burgher wedding ceremonies in late 17th-century Toruń has recently been discovered and published by the author of this article. Here he focuses on one riddle featuring a sexual innuendo with an innocent resolution. Its peculiar nature is discussed in the context of what is known about the wedding customs and ceremonies of that period.
Invoking two Polish versions of the fable about the nightingale, cuckoo and donkey (by Stanisław ... more Invoking two Polish versions of the fable about the nightingale, cuckoo and donkey (by Stanisław Grochowski and Wacław Potocki), the author of the paper presents its European success in the 16th and partly 17th c. The source of the fable is one of the facetiae by the German humanist Heinrich Bebel (1512), referred to by Juan Luis Vives in his Latin phrasebook (1539), which definitely added to the apologue’s popularity. Subsequent versions were written by Joachim Camerarius the Elder, Gilbert Cousin, Achille Bocchi, Johann Stigel, Mathias Holtzwart and others. Some of them have the form of regular apologues (in prose or in verse), others are closer to emblematic compositions; there are also versions meant to be sung. The simple plot is given new motifs in them and the authors add some edifying morals. Polish interpretations of the theme are an element of European reception of the popular motif; the versions closest to them seem to be the ones by Vives or Bocchi dependent on him.
Although to this day the editors of Treny (Laments) largely admitted that the 1583 reprinting was... more Although to this day the editors of Treny (Laments) largely admitted that the 1583 reprinting was revised by Jan Kochanowski, the author of the paper argues that the 1580 first issue is more accurate and that the poet by no means took part in the preparation of this masterpiece’s last impression before his death. Evidence to support his claim is provided by a detailed comparison of the republication with the unique first version purchased by Waldemar Łysiak that the writer rendered available in 2001 (two copies known before the World War II perished). Collation of the two specimens reveals various discrepancies (e.g. errors in rhythm and rhyming) which makes the researcher consider editio princeps as more diligently prepared and closer to Kochanowski’s language habits. Eventually, it should serve as a basis for future scientific publications.
This article proposes a new reading of Stanisław Trembecki's Oda nie do druku (Ode not for print)... more This article proposes a new reading of Stanisław Trembecki's Oda nie do druku (Ode not for print). Contrary to some earlier analyses of the poem, especially the most recent one by Roman Doktór, who claimed that the ode was a manifestation of the poet's servility toward Bishop Michał Jerzy Poniatowski, the present author argues that Trembecki's intention was quite different. Referring to the bishop's ceremonial ingress, the writer used the form of a congratulatory panegyric, but under the guise of praise, he clearly mocked both the new ecclesiastical dignitary and his brother, King Stanisław August.
This article attempts to refute the generally accepted view that Jan Wojciech (Albert) Łubieński,... more This article attempts to refute the generally accepted view that Jan Wojciech (Albert) Łubieński, Pantler of Sieradz, was the patron of Piotr Baryka,, the author of the comedy Z chłopa król (The Peasant Become King), first staged in 1633 (editio princeps, 1637). The attribution results from a conjecture, which has never been properly verified, formulated by Ludwik Bernacki in 1904. Yet in the 1630s Jan Wojciech Łubieński held no public office (he was probably completing his education) and, crucially, did not become Pantler of Sieradz until 1643. In consequence, we presume that Baryka's patron may well have been Łubieński's uncle, a wealthy man renowned for his generosity, who had the same first name.
The article takes up the issue of the enigmatic word “buzyra” present in Samuel Twardowski’s "Daf... more The article takes up the issue of the enigmatic word “buzyra” present in Samuel Twardowski’s "Dafnis drzewem bobkowym" ("Daphne Transformed into a Laurel Tree", 1638). Allowing for the contexts of the baroque poet’s output that were absent from the research to this day as well as for a fragment of Institutio principis Christiani (The Education of a Christian Prince) by Desiderius Erasmus—the piece that mentions the tyrant Busiris, the author of the paper proves that the word refers to a wild beast and is a part of Twardowski’s poetic language. A similar usage is found in a piece by Adrian Wieszczycki. Referring to late output, the author settles that the form “Buzyr” became in the second half of the 17th century Polish language, possibly influenced by Twardowski, also an alternant form of the ancient tyrant’s name (found also at the beginning of the 19th century). The two words, however, differ in grammatical gender: “buzyra” is a common feminine noun, while “Buzyr” is a masculine proper noun.
The hereby article provides information about the copy of Gryzelida (1641) by Maciej Głoskowski, ... more The hereby article provides information about the copy of Gryzelida (1641) by Maciej Głoskowski, which was purchased by the National Library in Warsaw in 1965. Although this purchase was noted by Alodia Kawecka-Gryczowa in her 1975 study, the printed specimen was still regarded as being lost. Bibliographers and literary historians referred to the description of the work and a reprint of a short fragment by Andrzej Edward Koźmian dated on 1845. Głoskowski’s poem is a relatively faithful paraphrase of Petrarka’s Latin modification of the last short story from Boccaccio’s Decameron. Głoskowski treated Gryzelda not only as a model of unconditional submission to her husband, but also as a monument of female virtues.
The article discusses the attitudes of the authors of the so-called landowning poetry towards the... more The article discusses the attitudes of the authors of the so-called landowning poetry towards the military obligations of the noble estate, which have rarely been studied recently. Th e birth of this trend in the second half of the sixteenth century meant both an approval for the agricultural lifestyle and the appearance in Old Polish literature of a model competing with the knightly one. Th e author of the study, following in chronological order the statements of the most important sixteenth- and seventeenth-century writers of this genre (Jan Kochanowski, Andrzej Zbylitowski, Józef Domaniewski, Stanisław Słupski, Władysław Stanisław Jeżowski, Zbigniew Morsztyn, Marcin Borzymowski, Wacław Potocki, Wespazjan Kochowski), intends to indicate how the eulogists of the rural noble arcadia referred to the military ethos. Until now, this issue has been treated in the literature only perfunctory.
The present study analyses the references to the rule of the Vasa Dynasty in the Polish-Lithuania... more The present study analyses the references to the rule of the Vasa Dynasty in the Polish-Lithuanian Commonwealth, scattered in the works by Samuel Twardowski (d. 1661), a poet of the High Baroque. The poet’s opinions refer to a coherent set of views and ideas defining the place of the Polish king within the state, describing his majesty, the nature of his power, and his obligations towards his subjects who should be the guarantor of the monarch’s security. Writing about Sigismund III, Vladyslav IV, and John Casimir, Twardowski idealised their images, adapting them to the opinions about the ideal ruler present in the state discourse of the Polish nobility. In Twardowski’s, each of the Vasa kings is a rex armatus, the defender of the country and giver of peace. He attached great importance to the military upbringing of the princes, affirming the cult of military bravery, exhibited from an early age. This was, of course, the result of the geopolitical situation of the country, leading to frequent armed conflicts with its neighbours, and requiring a brave and efficient commander on the throne. Presenting the military deeds of the kings, the poet drew attention to the personal bravery of the ruler and the endurance of camp hardships. Despite this, Twardowski said several times that the supreme goal of the king in the Commonwealth was to bring to his subjects peace producing economic well-being. A question often raised by the poet was the status of the king in the Commonwealth. It is well illustrated by frequently used metaphors related to the sun and light, expressing the special and necessary role of the monarch in a country – not only was the ruler distinguished by his exceptional splendour but also he was a guarantor of order, giving his subjects a sense of security. Owing to this approach, the king seemed to be a necessary condition for the existence of the Commonwealth. Twardowski also was returning to the thought that the foundation of the ruler’s power in the state of the nobles was the love of his subjects, and that love guarded his immunity. That love should result from the king’s respect for the rights of citizens, his care for their safety, his justice and mercy. This vision of a monarch was contrasted with the rule of tyrants, who must be protected by strong gates and numerous guards. This concept resulted from the recognition of the servant role of the king in the state. In the poet’s works, the elevation of an individual means the acceptance of special obligations that also result from his anointing. The king is a person representing God, but also responsible to him, embodying justice on earth and obliged to respect the ethical standards set before him. He must necessarily be pious, and the poet had no doubts (a consequence of the triumph of the Counter-Reformation) that only the Catholic confession deserves privileges because it guarantees the protection of Providence.
The study focuses on the works of poets aspiring to the title of poets
laureate, who found themse... more The study focuses on the works of poets aspiring to the title of poets laureate, who found themselves in the milieu of the Vasa court or tried to get closer to it, as well as authors who were casually granted the king’s favour. Contrary to earlier approaches, the author concludes that it is difficult in the case of Kings Sigismund III, Vladyslav IV, and John II Casimir to talk about the actual care provided to poets. Their interest in poetry should be regarded as accidental, which is especially evident in comparison with their care of historians who were to present the history of the homeland and commemorate the achievements of the rulers. Only Marie Louise Gonzaga, as it seems, intended to transfer French customs to the Polish court by inviting Marc-Antoine Girard de Saint-Amant, but he stayed in Warsaw for only a few months. Other poets indicated in older studies as benefiting from the patronage of the Vasas, such as Maciej Kazimierz Sarbiewski or Jan Andrzej Morsztyn, in fact significantly limited their writing activity, once they became courtiers.
The author of this article argues that the hitherto
interpretation of the inscription under the i... more The author of this article argues that the hitherto interpretation of the inscription under the image of Torquato Tasso and his mysterious companion, who is identified as the little known painter Trevilius or an entirely unknown Treilius, results from an error. Hence, considering the character of the remaining medallions, especially those showing writers, the author puts forward the hypothesis that the name of Tasso’s companion is actually ‘Vergilius’, i.e. Virgil, only the word was distorted during conservation works.
Jeśli ogarnąć panoramicznym spojrzeniem najważniejsze osiągnięcia epiki staropolskiej, publikacja... more Jeśli ogarnąć panoramicznym spojrzeniem najważniejsze osiągnięcia epiki staropolskiej, publikacja w roku 1618 przekładu Jerozolimy wyzwolonej Torquata Tassa jawić się będzie jako epizod tyleż wspaniały swym rozmachem i wykonaniem, ile zastanawiająco osamotniony. Mimo powszechnego podziwu kongenialne tłumaczenie Piotra Kochanowskiego nie doprowadziło w Rzeczypospolitej do powstania wyrazistej szkoły poetyckiej czy choćby jednego dzieła, które dałoby się uznać za udaną próbę dorównania włoskiemu arcydziełu. Owszem, można mówić o rozmaitych inspiracjach, zaznaczających się zarówno w poezji epickiej, jak i w innych rodzajach literackich, lecz nie świadczą one o przyswojeniu modelu Tassowego eposu. Ten stan rzeczy wolno oczywiście potraktować jako konsekwencję onieśmielenia kunsztem poematu, lecz o wiele bardziej prawdopodobne wydaje się, że koncepcja artystyczna utworu jako pewnej całości rozmijała się z zasadniczymi kierunkami rozwoju dawnej epiki polskiej, wynikającymi zarówno z wyborów artystycznych pisarzy, jak i z oczekiwań czytelniczych 1 . Aby odpowiednio naświetlić tę problematykę, należy przyjąć perspektywę diachroniczną.
Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne konteksty podróżowania w średniowieczu i czasach nowożytnych , 2012
Starting with general remarks on the attitude of the renaissance writers to travelling as a form ... more Starting with general remarks on the attitude of the renaissance writers to travelling as a form of educating a man and the place of the topos of peregrinatio accademica in old biographies the author of the study analyses the function of topos in Polish biographical and autobiographical declarations of the 16th century. The observations allow the statement that the renaissance biographers constrained themselves. They gave only information on making a journey abroad for educational reasons and connecting this fact with pursuit of knowledge. On occasion they expanded this information with additional components. For example, information on care and attention of a master or on friendships made during the studies should be related to the humanistic idea of the intellectual community. In the age of Counter Reformation attention was given also to the religious character of this type of education. Sometimes the authors of the analyzed declarations connected the fact of making a journey with a choice of an existential model: insisting either on the model of an active life or of a contemplative one. Particularly interesting are the realizations of the topos which are related to understanding travel as a form of molding an individual, an all-around development on the way to perfection but also a situation which allows one to prove the knowledge gained already. The academic journey was connected to the topos of sapientia et fortitudo, adding to an affirmation of the ideal of a person being a perfect courtier. This proves that the peregrination as a form of human activity was sometimes connected with ethical categories, becoming a convention of praising which served an instructing (parenetic) presentation.
A collection of riddles connected with burgher wedding ceremonies in late 17th-century Toruń has ... more A collection of riddles connected with burgher wedding ceremonies in late 17th-century Toruń has recently been discovered and published by the author of this article. Here he focuses on one riddle featuring a sexual innuendo with an innocent resolution. Its peculiar nature is discussed in the context of what is known about the wedding customs and ceremonies of that period.
Invoking two Polish versions of the fable about the nightingale, cuckoo and donkey (by Stanisław ... more Invoking two Polish versions of the fable about the nightingale, cuckoo and donkey (by Stanisław Grochowski and Wacław Potocki), the author of the paper presents its European success in the 16th and partly 17th c. The source of the fable is one of the facetiae by the German humanist Heinrich Bebel (1512), referred to by Juan Luis Vives in his Latin phrasebook (1539), which definitely added to the apologue’s popularity. Subsequent versions were written by Joachim Camerarius the Elder, Gilbert Cousin, Achille Bocchi, Johann Stigel, Mathias Holtzwart and others. Some of them have the form of regular apologues (in prose or in verse), others are closer to emblematic compositions; there are also versions meant to be sung. The simple plot is given new motifs in them and the authors add some edifying morals. Polish interpretations of the theme are an element of European reception of the popular motif; the versions closest to them seem to be the ones by Vives or Bocchi dependent on him.
Although to this day the editors of Treny (Laments) largely admitted that the 1583 reprinting was... more Although to this day the editors of Treny (Laments) largely admitted that the 1583 reprinting was revised by Jan Kochanowski, the author of the paper argues that the 1580 first issue is more accurate and that the poet by no means took part in the preparation of this masterpiece’s last impression before his death. Evidence to support his claim is provided by a detailed comparison of the republication with the unique first version purchased by Waldemar Łysiak that the writer rendered available in 2001 (two copies known before the World War II perished). Collation of the two specimens reveals various discrepancies (e.g. errors in rhythm and rhyming) which makes the researcher consider editio princeps as more diligently prepared and closer to Kochanowski’s language habits. Eventually, it should serve as a basis for future scientific publications.
This article proposes a new reading of Stanisław Trembecki's Oda nie do druku (Ode not for print)... more This article proposes a new reading of Stanisław Trembecki's Oda nie do druku (Ode not for print). Contrary to some earlier analyses of the poem, especially the most recent one by Roman Doktór, who claimed that the ode was a manifestation of the poet's servility toward Bishop Michał Jerzy Poniatowski, the present author argues that Trembecki's intention was quite different. Referring to the bishop's ceremonial ingress, the writer used the form of a congratulatory panegyric, but under the guise of praise, he clearly mocked both the new ecclesiastical dignitary and his brother, King Stanisław August.
This article attempts to refute the generally accepted view that Jan Wojciech (Albert) Łubieński,... more This article attempts to refute the generally accepted view that Jan Wojciech (Albert) Łubieński, Pantler of Sieradz, was the patron of Piotr Baryka,, the author of the comedy Z chłopa król (The Peasant Become King), first staged in 1633 (editio princeps, 1637). The attribution results from a conjecture, which has never been properly verified, formulated by Ludwik Bernacki in 1904. Yet in the 1630s Jan Wojciech Łubieński held no public office (he was probably completing his education) and, crucially, did not become Pantler of Sieradz until 1643. In consequence, we presume that Baryka's patron may well have been Łubieński's uncle, a wealthy man renowned for his generosity, who had the same first name.
The article takes up the issue of the enigmatic word “buzyra” present in Samuel Twardowski’s "Daf... more The article takes up the issue of the enigmatic word “buzyra” present in Samuel Twardowski’s "Dafnis drzewem bobkowym" ("Daphne Transformed into a Laurel Tree", 1638). Allowing for the contexts of the baroque poet’s output that were absent from the research to this day as well as for a fragment of Institutio principis Christiani (The Education of a Christian Prince) by Desiderius Erasmus—the piece that mentions the tyrant Busiris, the author of the paper proves that the word refers to a wild beast and is a part of Twardowski’s poetic language. A similar usage is found in a piece by Adrian Wieszczycki. Referring to late output, the author settles that the form “Buzyr” became in the second half of the 17th century Polish language, possibly influenced by Twardowski, also an alternant form of the ancient tyrant’s name (found also at the beginning of the 19th century). The two words, however, differ in grammatical gender: “buzyra” is a common feminine noun, while “Buzyr” is a masculine proper noun.
The hereby article provides information about the copy of Gryzelida (1641) by Maciej Głoskowski, ... more The hereby article provides information about the copy of Gryzelida (1641) by Maciej Głoskowski, which was purchased by the National Library in Warsaw in 1965. Although this purchase was noted by Alodia Kawecka-Gryczowa in her 1975 study, the printed specimen was still regarded as being lost. Bibliographers and literary historians referred to the description of the work and a reprint of a short fragment by Andrzej Edward Koźmian dated on 1845. Głoskowski’s poem is a relatively faithful paraphrase of Petrarka’s Latin modification of the last short story from Boccaccio’s Decameron. Głoskowski treated Gryzelda not only as a model of unconditional submission to her husband, but also as a monument of female virtues.
The article discusses the attitudes of the authors of the so-called landowning poetry towards the... more The article discusses the attitudes of the authors of the so-called landowning poetry towards the military obligations of the noble estate, which have rarely been studied recently. Th e birth of this trend in the second half of the sixteenth century meant both an approval for the agricultural lifestyle and the appearance in Old Polish literature of a model competing with the knightly one. Th e author of the study, following in chronological order the statements of the most important sixteenth- and seventeenth-century writers of this genre (Jan Kochanowski, Andrzej Zbylitowski, Józef Domaniewski, Stanisław Słupski, Władysław Stanisław Jeżowski, Zbigniew Morsztyn, Marcin Borzymowski, Wacław Potocki, Wespazjan Kochowski), intends to indicate how the eulogists of the rural noble arcadia referred to the military ethos. Until now, this issue has been treated in the literature only perfunctory.
The present study analyses the references to the rule of the Vasa Dynasty in the Polish-Lithuania... more The present study analyses the references to the rule of the Vasa Dynasty in the Polish-Lithuanian Commonwealth, scattered in the works by Samuel Twardowski (d. 1661), a poet of the High Baroque. The poet’s opinions refer to a coherent set of views and ideas defining the place of the Polish king within the state, describing his majesty, the nature of his power, and his obligations towards his subjects who should be the guarantor of the monarch’s security. Writing about Sigismund III, Vladyslav IV, and John Casimir, Twardowski idealised their images, adapting them to the opinions about the ideal ruler present in the state discourse of the Polish nobility. In Twardowski’s, each of the Vasa kings is a rex armatus, the defender of the country and giver of peace. He attached great importance to the military upbringing of the princes, affirming the cult of military bravery, exhibited from an early age. This was, of course, the result of the geopolitical situation of the country, leading to frequent armed conflicts with its neighbours, and requiring a brave and efficient commander on the throne. Presenting the military deeds of the kings, the poet drew attention to the personal bravery of the ruler and the endurance of camp hardships. Despite this, Twardowski said several times that the supreme goal of the king in the Commonwealth was to bring to his subjects peace producing economic well-being. A question often raised by the poet was the status of the king in the Commonwealth. It is well illustrated by frequently used metaphors related to the sun and light, expressing the special and necessary role of the monarch in a country – not only was the ruler distinguished by his exceptional splendour but also he was a guarantor of order, giving his subjects a sense of security. Owing to this approach, the king seemed to be a necessary condition for the existence of the Commonwealth. Twardowski also was returning to the thought that the foundation of the ruler’s power in the state of the nobles was the love of his subjects, and that love guarded his immunity. That love should result from the king’s respect for the rights of citizens, his care for their safety, his justice and mercy. This vision of a monarch was contrasted with the rule of tyrants, who must be protected by strong gates and numerous guards. This concept resulted from the recognition of the servant role of the king in the state. In the poet’s works, the elevation of an individual means the acceptance of special obligations that also result from his anointing. The king is a person representing God, but also responsible to him, embodying justice on earth and obliged to respect the ethical standards set before him. He must necessarily be pious, and the poet had no doubts (a consequence of the triumph of the Counter-Reformation) that only the Catholic confession deserves privileges because it guarantees the protection of Providence.
The study focuses on the works of poets aspiring to the title of poets
laureate, who found themse... more The study focuses on the works of poets aspiring to the title of poets laureate, who found themselves in the milieu of the Vasa court or tried to get closer to it, as well as authors who were casually granted the king’s favour. Contrary to earlier approaches, the author concludes that it is difficult in the case of Kings Sigismund III, Vladyslav IV, and John II Casimir to talk about the actual care provided to poets. Their interest in poetry should be regarded as accidental, which is especially evident in comparison with their care of historians who were to present the history of the homeland and commemorate the achievements of the rulers. Only Marie Louise Gonzaga, as it seems, intended to transfer French customs to the Polish court by inviting Marc-Antoine Girard de Saint-Amant, but he stayed in Warsaw for only a few months. Other poets indicated in older studies as benefiting from the patronage of the Vasas, such as Maciej Kazimierz Sarbiewski or Jan Andrzej Morsztyn, in fact significantly limited their writing activity, once they became courtiers.
The author of this article argues that the hitherto
interpretation of the inscription under the i... more The author of this article argues that the hitherto interpretation of the inscription under the image of Torquato Tasso and his mysterious companion, who is identified as the little known painter Trevilius or an entirely unknown Treilius, results from an error. Hence, considering the character of the remaining medallions, especially those showing writers, the author puts forward the hypothesis that the name of Tasso’s companion is actually ‘Vergilius’, i.e. Virgil, only the word was distorted during conservation works.
Jeśli ogarnąć panoramicznym spojrzeniem najważniejsze osiągnięcia epiki staropolskiej, publikacja... more Jeśli ogarnąć panoramicznym spojrzeniem najważniejsze osiągnięcia epiki staropolskiej, publikacja w roku 1618 przekładu Jerozolimy wyzwolonej Torquata Tassa jawić się będzie jako epizod tyleż wspaniały swym rozmachem i wykonaniem, ile zastanawiająco osamotniony. Mimo powszechnego podziwu kongenialne tłumaczenie Piotra Kochanowskiego nie doprowadziło w Rzeczypospolitej do powstania wyrazistej szkoły poetyckiej czy choćby jednego dzieła, które dałoby się uznać za udaną próbę dorównania włoskiemu arcydziełu. Owszem, można mówić o rozmaitych inspiracjach, zaznaczających się zarówno w poezji epickiej, jak i w innych rodzajach literackich, lecz nie świadczą one o przyswojeniu modelu Tassowego eposu. Ten stan rzeczy wolno oczywiście potraktować jako konsekwencję onieśmielenia kunsztem poematu, lecz o wiele bardziej prawdopodobne wydaje się, że koncepcja artystyczna utworu jako pewnej całości rozmijała się z zasadniczymi kierunkami rozwoju dawnej epiki polskiej, wynikającymi zarówno z wyborów artystycznych pisarzy, jak i z oczekiwań czytelniczych 1 . Aby odpowiednio naświetlić tę problematykę, należy przyjąć perspektywę diachroniczną.
Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne konteksty podróżowania w średniowieczu i czasach nowożytnych , 2012
Starting with general remarks on the attitude of the renaissance writers to travelling as a form ... more Starting with general remarks on the attitude of the renaissance writers to travelling as a form of educating a man and the place of the topos of peregrinatio accademica in old biographies the author of the study analyses the function of topos in Polish biographical and autobiographical declarations of the 16th century. The observations allow the statement that the renaissance biographers constrained themselves. They gave only information on making a journey abroad for educational reasons and connecting this fact with pursuit of knowledge. On occasion they expanded this information with additional components. For example, information on care and attention of a master or on friendships made during the studies should be related to the humanistic idea of the intellectual community. In the age of Counter Reformation attention was given also to the religious character of this type of education. Sometimes the authors of the analyzed declarations connected the fact of making a journey with a choice of an existential model: insisting either on the model of an active life or of a contemplative one. Particularly interesting are the realizations of the topos which are related to understanding travel as a form of molding an individual, an all-around development on the way to perfection but also a situation which allows one to prove the knowledge gained already. The academic journey was connected to the topos of sapientia et fortitudo, adding to an affirmation of the ideal of a person being a perfect courtier. This proves that the peregrination as a form of human activity was sometimes connected with ethical categories, becoming a convention of praising which served an instructing (parenetic) presentation.
Druk i oprawa Zakład Grafi czny Uniwersytetu Warszawskiego. Zam. 1091/12 2 Zob. T. Sinko, Wzory "... more Druk i oprawa Zakład Grafi czny Uniwersytetu Warszawskiego. Zam. 1091/12 2 Zob. T. Sinko, Wzory "Trenów" Jana Kochanowskiego, "Eos" 1917, s. 99-101; M. Hartleb, Nagrobek Urszulki. Studium o genezie i budowie "Trenów" Jana Kochanowskiego, Kraków 1927; S. Windakiewicz, Jan Kochanowski, Kraków 1930, s. 138-139. 3 J. Nowak-Dłużewski, Trwałe wartości literatury staropolskiej, [w:] tenże, Z historii polskiej literatury i kultury, Warszawa 1967, s. 13. Renesans zainteresowania retoryką w nauce europejskiej oraz amerykańskiej nastąpił w latach 50 i 60 ubiegłego wieku. Zob. A. Werpachowska, Retoryka jako sposób myślenia o tekście, "Pamiętnik Literacki" 1990, z. 1, s. 125-130. Spostrzeżenia te można odnieść tylko do jednego rozumienia nazwy "sylwa", którą za dawnymi wykazami łączy się dziś z rozmaitymi rękopiśmiennymi miscellaneami, określanymi w inwentarzach od schyłku XVII w. mianem silva rerum 5 , a więc swego rodzaju rodzinnymi raptularzami prowadzonymi z potrzeby pamięci 6 . W tym sensie "sylwa" nie była kategorią genologiczną i rzeczywiście trudno mówić w wypadku tego typu ksiąg o nadrzędnym planie retorycznym.
Chciałbym w tym miejscu serdecznie podziękować Profesor Janinie Abramowskiej oraz Doktorowi Jerze... more Chciałbym w tym miejscu serdecznie podziękować Profesor Janinie Abramowskiej oraz Doktorowi Jerzemu Mańkowskiemu, którzy zechcieli zaopiniować niniejszą książkę do druku. Ich życzliwe spostrzeżenia i wskazówki wpłynęły na drobne przeformułowania niektórych stwierdzeń, a także poszerzenie kilku wątków myślowych w ostatecznej wersji studium. Zuzanna należy do utworów najwcześniej ogłoszonych przez poetę drukiem. Powstała jeszcze za życia Elżbiety z Szydłowieckich Radziwiłłowej (zmarła 20 czerwca 1562 roku), której poemat został zadedykowany, publikacja -jak się przyjmuje -musiała więc nastąpić na przełomie 1561/ 1562 lub na początku 1562 roku. Druczek wyszedł spod pras drukarskich Macieja Wirzbięty i zawiera także hymn "Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary". Przypisanie utworu magnatce -podobnie jak ofiarowanie nieco późniejszych Szachów (druk około 1564) Janowi Krzysztofowi Tarnowskiemu -może świadczyć o rozglądaniu się za protekcją 1 , ale dla rozważań genologicznych o wiele istotniejsze wydają się poszukiwania tematyczne i formalne, które stoją za tymi inicjatywami. W przypadku Zuzanny uderza prostota opracowania tematu, prostota anonsowana zresztą bezpośrednio w liście dedykacyjnym do księżnej Radziwiłłowej: Przywiodłem ci Zuzannę po prostu przybraną, Dokąd jej kosztowniejsze szaty nie dostaną. 2 (w. 9-10) Co dokładnie oznaczać ma skromny ubiór, w który przyodziano poemat? Zapewne nie zwartość i krótkość narracji, lecz skromną ornamentykę, gdyż w ten właśnie sposób na ogół rozumiano dawniej tę garderobianą metaforykę, kiedy stosowano ją w odniesieniu do dzieł literackich. Miałaby być zatem Zuzanna poematem programowo niekunsztownym pod względem stylistycznym, ale bynajmniej nie z powodu zaniedbania, lecz decyzji, których przesłanek nie dociekano w badaniach nad poematem. 1
18 Naszym zdaniem badania tego typu w przypadku literatury staropolskiej stanowią wręcz konieczno... more 18 Naszym zdaniem badania tego typu w przypadku literatury staropolskiej stanowią wręcz konieczność, jako że nie jest ona autoteliczna, a o jej kształcie w dużej mierze decyduje fenomen "długiego trwania" dziedzictwa poprzednich pokoleń (choć stosunek do jego poszczególnych elementów oczywiście zmieniał się w czasie). W związku z tym pojawiające się w utworach toposy, metafory czy porównania mimo swego rozpowszechnienia nie są wyzute z treści. Szerzej na temat metodologii badań literackich powiązanych z historią idei zob.
Iliadę (księgi I-XII oddane w 771 wierszach, pozostałe w 299), od wieku XII przeżywało swój renes... more Iliadę (księgi I-XII oddane w 771 wierszach, pozostałe w 299), od wieku XII przeżywało swój renesans (choć mamy świadectwa jego znajomości także w IX i X). Rozpoczyna się: "Iram pande mihi Pelidae, diva, superbi" ("Przedstaw mi, o bogini, gniew dumnego Pelidy"). W rękopisach występuje jako Pindarus de bello Troiano lub Homeri liber de bello Troiano. Do tego opracowania należałoby odnosić cytaty oraz powołania się na Homera w literaturze Zachodu do czasów Franciszka Petrarki (o ile nie są to wiersze przytaczane w utworach czytywanych wówczas autorów starożytnych, np. przez Arystotelesa). Jeden zachowany w Krakowie odpis nie świadczy z pewnością w żaden sposób o rozpowszechnieniu i powodzeniu utworu. Przypadkowo prawie wiemy na przykład, że przed rokiem 1412 miał Ilias Latina w swoim kodeksie magister Akademii Krakowskiej Leonard z Krakowa, a gdy pożyczył kodeks koledze, Janowi z Szadka, przez osiem lat na próżno upominał się o zwrot swej własności 30. Daty powtarzające się w omawianych dotąd rękopisach są bliskie połowy wieku XV i wskazują w wyraźny sposób, jak od tego czasu zwiększała się w bibliotekach polskich liczba kodeksów, których karty zawierały opowieść trojańską. Są to lata soborów i wracający z nich Polacy przywozili do kraju dzieła wielu autorów klasycznych, dotąd u nas nieznanych lub znanych ze słyszenia tylko niektórym. Z pisarzy wojny trojańskiej obserwujemy wtedy recepcję w Polsce Daresa i Diktysa, autorów rzekomo współczesnych zagładzie Troi, na których powoływał się Guido. Diktys Kreteńczyk to rzekomy autor Ephemeris belli Troiani 31 , dzieła znanego w przekładzie łacińskim z IV, powstałego zaś najprawdopodobniej w drugiej połowie wieku I n.e. w języku greckim, w owych pomyślnych dla legendy trojańskiej czasach, kiedy to płonął Rzym, a Neron opiewać miał Zdobycie Troi. Twórca Ephemeris, rezygnując ze sławy autorskiej, informował swoich czytelników, że otrzymują tekst wydobyty z grobowca znajdującego się w pobliżu dawnego Knossos, otwartego wskutek trzęsienia ziemi, a złożony tam wraz z ciałem jego autora (właśnie Diktysa), który niegdyś pełnił obowiązki 28
Tę sprawę niech rozstrzygają właściwe instytucje osobno w każdym kraju, to co dobre akceptują, a ... more Tę sprawę niech rozstrzygają właściwe instytucje osobno w każdym kraju, to co dobre akceptują, a zakazują tego, co jest złe"). 10 Defensio verae translationis Corporis Catechismi in linguam Polonicam, adversus calumnias Ioannis Secluciani została przedrukowana przez Rosponda (Druki mazurskie…, s. 48-78) z rękopiśmiennej kopii manuskryptu należącej do Jana Janowa. Jako że nie znamy losów egzemplarza katechizmu Maleckiego należącego do Seklucjana, Defensio Maleckiego, która zawiera cytaty z krytyki Seklucjana, jest jedynym źródłem wiedzy o opiniach tego ostatniego. 11 Ewanjelija święta Pana Jezusa Chrystusa wedle Mateusza świętego, Królewiec 1551. Pełne tytuły tłumaczeń biblijnych podano w bibliografii-red. 12 Warmiński (Andrzej Samuel…, s. 301-305, 407-408) omówił tę pracę oraz opublikował fragmenty manuskryptu uprzednio przechowywanego w Archiwum Państwowym w Królewcu.
Samuel Twardowski, Pałac Leszczyński, Warszawa 2021
Na dyplomatyczne potraktowanie spraw wyznaniowych w Pałacu Leszczyńskim zwrócił uwagę Witczak (ib... more Na dyplomatyczne potraktowanie spraw wyznaniowych w Pałacu Leszczyńskim zwrócił uwagę Witczak (ibidem, s. 335). 10 Por.: "Szczególną rolę w walce o wyższy szczebel zawiłej społecznej hierarchii odgrywały koligacje. W początkach XVII w. odpowiednie koligacje to nie był tylko powód do dumy ze starożytności i sławy rodu. Powiązania rodzinne stanowiły realne predyspozycje do wszelkiego typu awansów. W okresie, w którym elita jeszcze się kształtowała, kiedy wrota do niej ciągle były otwarte, możliwość wylegitymowania się daleką nawet parantelą z rodami cieszącymi się już znaczeniem i wpływami była niezwykle ważna" (A.
The reviewer enters into polemics with the theses of Andrzej Tadeusz Staniszewski’s book "History... more The reviewer enters into polemics with the theses of Andrzej Tadeusz Staniszewski’s book "Historyje krakowskie. Funkcjonowanie narracyjnych tekstów popularnych we wczesnonowożytnej aglomeracji krakowskiej" ("Cracow Stories: The Functioning of the Popular Narrative Literature in the Early Modern Cracow" 2020) and convinces, against Staniszewski’s statements, that popular narrative literature which entered the Polish literary circulation in the 16th century was reissued in the following century. Scanty copiers that remained until now and especially booksellers’ inventories the significance of which Staniszewski diminished are made evidence of the reviewer’s stance.
Jakub Niedźwiedź, Poeta i mapa. Jan Kochanowski a kartografi a XVI wieku, Terminus. Bibliotheca C... more Jakub Niedźwiedź, Poeta i mapa. Jan Kochanowski a kartografi a XVI wieku, Terminus. Bibliotheca Classica. Seria 2, t. 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019, ss. 335, il. 84 W swej najnowszej książce Jakub Niedźwiedź stawia pytania o to, w jaki sposób rozwój kartografi i w XVI w. wpłynął na twórczość najwybitniejszego poety polskiego renesansu, na jego postrzeganie i opisywanie przestrzeni, ale też na wynikający z tej zależności (przynajmniej w przypadku niektórych dzieł) projekt lektury. W pracy można dostrzec zarówno dobre -o ile może to ocenić historyk literatury -rozeznanie w zakresie dziejów średniowiecznej oraz renesansowej kartografi i, jak i spory entuzjazm wobec przyjętych założeń. Badane zagadnienia łączyć należy przede wszystkim z konsekwencjami tzw. zwrotu przestrzennego w humanistyce, którego skutkiem jest zainteresowanie wzajemnymi relacjami literatury i kartografi i (w tym zastosowaniem metod interpretacji literatury do odczytywania map), celami reprezentacji przestrzeni geografi cznej w tekstach za pomocą symbolicznego mapowania, sposobami konstruowania przez pisarzy map fi kcjonalnych terytoriów itp. W analizie funkcji dawnej kartografi i i poezji oraz ich powiązań nie stroni Autor również od kategorii retorycznych i komunikacyjnych czy pojęć właściwych dla opisu dyskursu kolonialnego, stanowiących istotny składnik omawianej orientacji naukowej. Od razu pozwolę sobie stwierdzić, że zastosowanie takich właśnie procedur wobec poezji staropolskiej jest przedsięwzięciem prekursorskim i zdaje się służyć testowaniu metody, jej adekwatności i efektywności w odniesieniu do tekstów dawnych.
Opublikowana w 1970 r. książka Jana Okonia Dramat i teatr szkolny. Sceny jezuickie XVII wieku ("S... more Opublikowana w 1970 r. książka Jana Okonia Dramat i teatr szkolny. Sceny jezuickie XVII wieku ("Studia Staropolskie", t. XXI) stanowi podstawowe, obok wcześniejszej pracy księdza Jana Poplatka Studia z dziejów jezuickiego teatru szkolnego w Polsce (Wrocław 1957), kompendium wiedzy na temat jezuickiego teatru szkolnego dawnych wieków w Rzeczypospolitej. Jednak materii tego rodzaju, chociażby w związku z wynikami kwerend archiwalnych, nie da się z pewnością zamknąć jednym opracowaniem. Dziwić więc nie powinno powracanie uczonego do zagadnień sceny kolegiów Towarzystwa Jezusowego w dalszych pracach, które zbiera recenzowany tom. Nie jest on łatwy do omówienia, gdyż autor nader szczegółowo we wstępie scharakteryzował cel swoich studiów, odbierając tym samym recenzentowi lwią część należnej mu strawy. To, co zwraca uwagę podczas pierwszego kontaktu z książką, to jej sylwiczny kształt. Sylwiczny w podwójnym sensie. Po pierwsze, gromadzi ona teksty, które najczęściej powstawały-jak ujawnia to nota źródłowa-w związku z jubileuszem tego czy innego uczonego bądź pisane były na, nierzadko rocznicowe, konferencje naukowe. Prace te były zatem uprzednio publikowane w czasopismach i tomach zbiorowych. Po drugie, obok studiów na temat dawnego dramatu, znalazły się w tomie prace bardzo różnorodne, w sumie niewiele wnoszące do głównego zagadnienia, choć czyta się je z niejakim zainteresowaniem. Znajdziemy więc edycję adresowanych do autora książki listów profesora Stanisława Pigonia, który patronował początkom kariery naukowej Jana Okonia, szkic o mediolańskiej Ambrozjanie oraz recenzję monografi i bibliografi cznej poświęconej niemieckim polonikom teatralnym autorstwa Elidy Marii Szaroty. Pokrewieństwo tematyczne "okolicznościowych" studiów powoduje-a trudno to w związku z genezą rozpraw poczytywać za wadę-że w kolejnych pracach jak loci communis powtarzają się podobne argumenty i przykłady 1. Do sylwicznej poetyki przystaje także wprowadzenie pióra redaktora serii, bliskie pochwalnym wypowiedziom humanistów, które poprzedzały publikacje przyjaciółpisarzy. Problematyka większości studiów włączonych do książki dotyczy zagadnienia funkcji społecznej teatru jezuickiego i jego uwikłań geopolitycznych oraz geokulturowych. Rangę zagadnienia oddają słowa uczonego (s. 51, 82): "Teatr był jedną z najbardziej spektakularnych form działalności jezuitów. To trochę tak, jakby wprowadzić dzisiaj do liceów kamery fi lmowe i sieć komputerową, pozwolić uczniom przygotowywać scenariusze, kręcić fi lmy, a nawet reportaże z aktualnych wydarzeń, takich jak wybory, sejm, działania wojenne, urządzać posiedzenia sądowe, narady samorządów itd.-a wszystko to po angielsku i wszystko to pokazać rodzicom, zaprosić ich, niech zobaczą, jak ich synowie są europejscy, ba-światowi. Na dobrą sprawę był […] teatr szkolny doby baroku jedyną w miarę systematycznie działającą instytucją teatralną, obejmującą swym zasięgiem niemal całość obszaru Rzeczypospolitej, przede wszystkim wielkie ośrodki miejskie, lecz także «głęboką prowincję», wszystkie bodaj warstwy społeczne i wszystkie narodowości. Podstawowe stąd jego znaczenie polegało nie tyle na osiągnięciach artystycznych, przynajmniej w pewnej swej części wątpliwych-zwłaszcza przy założonej z góry użytkowości i aktualnym charakterze sztuk, jak też doraźnym sposobie ich powstawania-ile na społecznej funkcji wdrażania do kultury i upowszechniania jej, zarówno wśród młodzieży, jak i wśród dorosłego społeczeństwa".
Kultura schyłku XVII i pierwszej połowy XVIII stulecia cieszy się ostatnio większym zainteresowan... more Kultura schyłku XVII i pierwszej połowy XVIII stulecia cieszy się ostatnio większym zainteresowaniem historyków i literaturoznawców, którzy odchodząc od panujących wcześniej w omówieniach negatywnych opinii ("czas upadku kultury", "okres zepsucia smaku" itp.), starają się opisywać ówczesne zjawiska artystyczne w sposób nie tyle wartościujący, ile analityczno-kwalifikujący. Ten nurt badawczy reprezentują prace Marka Prejsa (Poezja późnego baroku. Główne kierunki przemian, Warszawa 1989; Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej, Warszawa 2009), Hanny Dziechcińskiej (Pamiętniki czasów saskich. Od sentymentalizmu do sensualizmu, Bydgoszcz 1999; Przeszłość i teraźniejszość w kulturze czasów saskich, Warszawa 2007) czy studia pomieszczone w zainicjowanej przez Krystynę Stasiewicz i Stanisława Achremczyka serii Między barokiem a oświeceniem, która ukazuje się w Olsztynie od 1996. Z rozpraw badaczy młodszego pokolenia przywołać można chociażby książki Sławomira Baczewskiego (Między satyrą a katechezą. Twórczość Karola Mikołaja Juniewicza, Lublin 2007) i Macieja Pieczyńskiego (Kirke, Proteusz i "Lutnia rozstrojona". O poezji eksperymentalnej późnego baroku w świetle wypowiedzi teoretycznych, Warszawa 2013). Prace te proponują rozmaite perspektywy oglądu, opisując piśmiennictwo stygmatyzowanego do niedawna okresu metodą zbliżeń i przekrojów, które zmieniają obraz kultury późnego baroku.
The late Dr Jerzy Mańkowski, a classical scholar and a researcher in Polish mediaeval and Renaiss... more The late Dr Jerzy Mańkowski, a classical scholar and a researcher in Polish mediaeval and Renaissance literature, is portrayed through ten voices of his colleagues, disciples, as well as his daughter. He will be remembered for his wide knowledge and critical acumen, but first of all for the passion and enthusiasm which he passed on to his disciples and readers of his works. His relatives and friends also recall his love for hiking in the mountainous regions of Poland.
255 Waleta Waleta (od łac. vale-'bądź zdrów', 'żegnaj')-staropolski gatunek poetycki, którego wyr... more 255 Waleta Waleta (od łac. vale-'bądź zdrów', 'żegnaj')-staropolski gatunek poetycki, którego wyróżnikiem jest określona sytuacja liryczna. Waleta stanowi monolog bądź ruszającego w drogę, skierowany do pozostających, bądź odwrotnie-zawiera słowa pożegnania, adresowane do udającego się w podróż. Forma kontynuowała tradycję gatunków antycznych (wierszowanych i oratorskich): propemptikonu i apobaterionu, których topikę omówił Menander z Laodikei (III w. n.e.) wśród form literatury pochwalnej. Gatunki te przywrócili do życia renesansowi humaniści w swej twórczości łacińskiej (np. J. Dantyszek, K. Janicjusz, J. Kochanowski, J. Rybiński), a ich poetykę omawiali ówcześni teoretycy poezji. W twórczości w języku polskim przyjął się jednak jako nazwa gatunkowa termin "waleta", odpowiadający różnym formom antycznej literatury pożegnalnej. Waletę traktuje się czasem jako odmianę elegii (ze względu na często występującą melancholijną tonację), jednak forma kojarzona była z bardzo różnorodnymi gatunkami (pieśnią, epigramatem, sielanką) i bez badań szczegółowych nad staropolską elegią w języku wernakularnym przyporządkowania tego rodzaju należy uznać za przedwczesne. Podstawowym wyznacznikiem gatunkowym walety jest sytuacja liryczna (rozstanie z osobą, zwierzęciem, przedmiotem, miejscem) oraz wypowiadany w jej wyniku monolog pożegnalny, zawierający najczęściej takie komponenty, jak skarga na los zmuszający do rozstania, przypomnienie innych podróżników (np. postaci mitologicznych), wyrazy tęsknoty, wspomnienie wspólnych chwil, pochwałę żegnanej osoby, życzenia udanej podróży oraz szybkiego powrotu itp. Nie zawsze tym motywom towarzyszyła posępna tonacja. Sytuację rozstania spowodowanego czyimś odjazdem kojarzono przede wszystkim z tematyką miłosną, kierując wiersze erotyczne do rzeczywistych bądź, częściej, fikcjonalnych kochanek, rzadziej kochanków. Tę grupę walet wyróżnia duży stopień konwencjonalizacji, wynikającej z długiej tradycji erotyku w dawnej literaturze (sięgającej czasów antyku, ożywionej przez erotyk petrarkistyczny), ale też jest ona nader zróżnicowana formalnie. Lament kochanka z powodu rozstania to bodajże najczęstsza postać miłosnych pożegnań, jednak bynajmniej nie wyczerpuje ona inwencji dawnych autorów opracowujących popularny temat. Zresztą także odmiany narzekań oblubieńca, jak i sposoby ich kształtowania są nader zróżnicowane. Dzieje miłosnego wiersza waletowego rozpoczynają w poezji ojczystej dwa erotyki Anonima zwanego Protestantem (połowa XVI w.), otwierające jego miłosny cykl epistolarny. Kształt artystyczny nadał gatunkowi rówieśnik anonimowego poety-Jan Kochanowski, który do swych Pieśni włączył dwa adresowane do kochanek utwory waletowe (I 6 i 7). Renesansowy twórca wkomponował je w liryczne dzieje romansu, nawiązujące do przedstawień miłości typowych dla elegii rzymskiej (od oczarowania poprzez miłosne uniesienia po rozczarowanie i rozstanie). Podobne rozwiązanie zastosował J. Gawiński, wprowadzając waletę miłosną do swoich Pieśni (II połowa XVII w.). Erotyk waletowy uprawiał także J. A. Morsztyn (Odjazd z Lutni, Żegnanie z Erotyków, Rozjazd z Pieśni), łącząc opracowanie tematu z poetyką konceptu. Autorzy ci reprezentują dworski typ erotyku. Waleta miłosna przenikała także do obiegu popularnego (dzięki anonimowym śpiewnikom), służąc przede wszystkim celom rozrywkowym. Wolna od funkcji artystycznych ulegała w tym wypadku zbanalizowaniu, ocierając się o literacki kicz. Dla
Uploads
Papers by Roman Krzywy
versions were written by Joachim Camerarius the Elder, Gilbert Cousin, Achille Bocchi, Johann Stigel, Mathias Holtzwart and others. Some of them have the form of regular apologues (in prose or in verse), others are closer to emblematic compositions; there are also versions meant to be sung. The simple plot is given new motifs in them and the authors
add some edifying morals. Polish interpretations of the theme are an element of European reception of the popular motif; the versions closest to them seem to be the ones by Vives or Bocchi dependent on him.
a part of Twardowski’s poetic language. A similar usage is found in a piece by Adrian Wieszczycki. Referring to late output, the author settles that the form “Buzyr” became in the second half of the 17th century Polish language, possibly influenced by Twardowski, also an alternant form of the ancient tyrant’s name (found also at the beginning of the 19th century). The two words, however, differ in grammatical gender: “buzyra” is a common feminine noun, while “Buzyr” is a masculine proper noun.
dated on 1845. Głoskowski’s poem is a relatively faithful paraphrase of Petrarka’s Latin modification of the last short story from Boccaccio’s Decameron. Głoskowski treated Gryzelda not only as a model of unconditional submission to her husband, but also as a monument of female virtues.
economic well-being. A question often raised by the poet was the status of the king in the Commonwealth. It is well illustrated by frequently used metaphors related to the sun and light, expressing the special and necessary role of the monarch in a country – not only was the ruler distinguished by his exceptional splendour but also he was a guarantor of order, giving his subjects a sense of security. Owing to this approach, the king seemed to be a necessary condition for the existence of the Commonwealth. Twardowski also was returning to the thought that the foundation of the ruler’s power in the state of the nobles was the love of his subjects, and that love guarded his immunity. That love should result from the king’s respect for the rights of citizens, his care for their safety, his justice and mercy. This vision of a monarch was contrasted with the rule of tyrants, who must be protected by strong gates and numerous guards. This concept resulted from the recognition of the servant role of the king in the state. In the poet’s works, the elevation of an individual
means the acceptance of special obligations that also result from his
anointing. The king is a person representing God, but also responsible
to him, embodying justice on earth and obliged to respect the ethical
standards set before him. He must necessarily be pious, and the poet had no doubts (a consequence of the triumph of the Counter-Reformation) that only the Catholic confession deserves privileges because it guarantees the protection of Providence.
laureate, who found themselves in the milieu of the Vasa court or tried
to get closer to it, as well as authors who were casually granted the king’s favour. Contrary to earlier approaches, the author concludes that it is difficult in the case of Kings Sigismund III, Vladyslav IV, and John II
Casimir to talk about the actual care provided to poets. Their interest
in poetry should be regarded as accidental, which is especially evident
in comparison with their care of historians who were to present the history of the homeland and commemorate the achievements of the rulers. Only Marie Louise Gonzaga, as it seems, intended to transfer French customs to the Polish court by inviting Marc-Antoine Girard de Saint-Amant, but he stayed in Warsaw for only a few months. Other poets indicated in older studies as benefiting from the patronage of the Vasas, such as Maciej Kazimierz Sarbiewski or Jan Andrzej Morsztyn, in fact significantly limited their writing activity, once they became courtiers.
interpretation of the inscription under the image of Torquato
Tasso and his mysterious companion, who is identified as the
little known painter Trevilius or an entirely unknown Treilius,
results from an error. Hence, considering the character of the
remaining medallions, especially those showing writers, the
author puts forward the hypothesis that the name of Tasso’s
companion is actually ‘Vergilius’, i.e. Virgil, only the word
was distorted during conservation works.
versions were written by Joachim Camerarius the Elder, Gilbert Cousin, Achille Bocchi, Johann Stigel, Mathias Holtzwart and others. Some of them have the form of regular apologues (in prose or in verse), others are closer to emblematic compositions; there are also versions meant to be sung. The simple plot is given new motifs in them and the authors
add some edifying morals. Polish interpretations of the theme are an element of European reception of the popular motif; the versions closest to them seem to be the ones by Vives or Bocchi dependent on him.
a part of Twardowski’s poetic language. A similar usage is found in a piece by Adrian Wieszczycki. Referring to late output, the author settles that the form “Buzyr” became in the second half of the 17th century Polish language, possibly influenced by Twardowski, also an alternant form of the ancient tyrant’s name (found also at the beginning of the 19th century). The two words, however, differ in grammatical gender: “buzyra” is a common feminine noun, while “Buzyr” is a masculine proper noun.
dated on 1845. Głoskowski’s poem is a relatively faithful paraphrase of Petrarka’s Latin modification of the last short story from Boccaccio’s Decameron. Głoskowski treated Gryzelda not only as a model of unconditional submission to her husband, but also as a monument of female virtues.
economic well-being. A question often raised by the poet was the status of the king in the Commonwealth. It is well illustrated by frequently used metaphors related to the sun and light, expressing the special and necessary role of the monarch in a country – not only was the ruler distinguished by his exceptional splendour but also he was a guarantor of order, giving his subjects a sense of security. Owing to this approach, the king seemed to be a necessary condition for the existence of the Commonwealth. Twardowski also was returning to the thought that the foundation of the ruler’s power in the state of the nobles was the love of his subjects, and that love guarded his immunity. That love should result from the king’s respect for the rights of citizens, his care for their safety, his justice and mercy. This vision of a monarch was contrasted with the rule of tyrants, who must be protected by strong gates and numerous guards. This concept resulted from the recognition of the servant role of the king in the state. In the poet’s works, the elevation of an individual
means the acceptance of special obligations that also result from his
anointing. The king is a person representing God, but also responsible
to him, embodying justice on earth and obliged to respect the ethical
standards set before him. He must necessarily be pious, and the poet had no doubts (a consequence of the triumph of the Counter-Reformation) that only the Catholic confession deserves privileges because it guarantees the protection of Providence.
laureate, who found themselves in the milieu of the Vasa court or tried
to get closer to it, as well as authors who were casually granted the king’s favour. Contrary to earlier approaches, the author concludes that it is difficult in the case of Kings Sigismund III, Vladyslav IV, and John II
Casimir to talk about the actual care provided to poets. Their interest
in poetry should be regarded as accidental, which is especially evident
in comparison with their care of historians who were to present the history of the homeland and commemorate the achievements of the rulers. Only Marie Louise Gonzaga, as it seems, intended to transfer French customs to the Polish court by inviting Marc-Antoine Girard de Saint-Amant, but he stayed in Warsaw for only a few months. Other poets indicated in older studies as benefiting from the patronage of the Vasas, such as Maciej Kazimierz Sarbiewski or Jan Andrzej Morsztyn, in fact significantly limited their writing activity, once they became courtiers.
interpretation of the inscription under the image of Torquato
Tasso and his mysterious companion, who is identified as the
little known painter Trevilius or an entirely unknown Treilius,
results from an error. Hence, considering the character of the
remaining medallions, especially those showing writers, the
author puts forward the hypothesis that the name of Tasso’s
companion is actually ‘Vergilius’, i.e. Virgil, only the word
was distorted during conservation works.