6. Uluslararası Rumeli [Dil, Edebiyat ve Çeviri] Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2024
Algoritmalar, bilgisayar bilimlerinde mantıksal işlemleri veya belirlenmiş problemleri çözmek ama... more Algoritmalar, bilgisayar bilimlerinde mantıksal işlemleri veya belirlenmiş problemleri çözmek amaçlı adım adım gerçekleşen talimatlar setidir. Makine öğrenmesi (ML) ve yapay zekâ (AI) ile algoritmaların sıkı bir ilişkisi vardır. Hayatın birçok alanında kullanıldığı gibi kültürel ve edebî alanlarda da kullanılmaktadır. Bu çalışmada kültür ve edebiyatla algoritmalar arasındaki ilişkiye disiplinlerarasılık yöntemiyle bakılarak aralarındaki konular, ilişkiler ve problemler analiz edilmektedir. Özellikle dijital platformlardaki tavsiye sistemleri üzerinden kullanıcıların edebiyat ve popüler kültür yönelimleri değerlendirilmektedir. Çalışmanın sınırları kapsamında algoritmalarla kültür ve edebiyatın etkileşimini, kullanıcı yorumları üzerinden Amazon’un kitap ve video gibi dijital platformlardaki içerikleri ve yönelimleri ekseninde tavsiye sistemleri üzerinden değerlendirmek bu çalışmanın amacını ve önemini içermektedir. Kültür, dil ve edebiyat eğitimi, çeviri, doğal dil işleme, iletişim, araştırma, kültürel ifade biçimleri açısından, kültürel ve edebî içerik önerileri, trendleri belirleme, kültürel aktarım ve değişim, dijital iletişim ve topluluklar, erişilebilirlik bakımından hayatı kolaylaştıran ve bazı açılardan ciddi faydalar sağlayan algoritmaların kültürle etkileşimi olumsuz sonuçlara da yol açabilir. Bu olan ve olası sonuçları değerlendirmek bu çalışmanın amacını ve önemini içermektedir. Algoritmalar, genellikle metinsel verilere odaklandığı için kültürel bazı ögeleri tam olarak çözümleyemez ve eserlerin derin anlamını, yazarın duygusal niyetini veya eserin estetik değerini tam olarak kavrayamazlar. Algoritmalar, kültür ve edebiyat ile etkileşime girdiğinde, kültürel içerikleri analiz edip öğrenebilir, öğretebilir hatta gelenek ve kültürü çoğu insandan daha iyi tanıyabilir ancak duygusal ve yaratıcı boyutları tam olarak kavramak konusunda sınırlamalara da sahiptir. Özellikle, algoritmaların kültürel önyargılara veya yüzeysel temsillere dayanarak çeşitliliği yeterince temsil etmemesi riski bulunmaktadır. Bu nedenle, teknolojik ilerlemelerle algoritmaların kültürel duyarlılık ve çeşitliliği desteklemek amacıyla dikkatlice tasarlanmasının önemli olmasından ve kültürü yönlendirme ile edebî eğilimi belirleme potansiyeli bulunmasından dolayı aralarındaki ilişkiler değerlendirilerek önerilere de yer verilmektedir. Anahtar Kelimeler: kültür, edebiyat, disiplinlerarasılık, algoritma, tavsiye sistemleri.
Günümüzde ekolojiyle beraber ekolojiye yönelik bilinç de giderek önem kazanmaktadır. Doğa ve insa... more Günümüzde ekolojiyle beraber ekolojiye yönelik bilinç de giderek önem kazanmaktadır. Doğa ve insanla kültür arasındaki ilişkiye dikkat çeken araştırmalarla akademik ve sanatsal eserler konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayarak bu konudaki bilincin gelişmesine katkı sunmaktadır. Sinema ekolojik sorunlar karşısında ekosinema kavramını türetmiş ve ekoeleştiri perspektifinden bu konudaki tartışmaları ekrana taşımaktadır. Bu çalışma, Semih Kaplanoğlu’nun 2017 yapımı distopik Buğday filminde Türk halk kültürünün ekolojik açıdan halk bilimsel unsurlarını, doğa ile kurulan bağlantıyı, tarımsal uygulamaları ve sürdürülebilir bir yaşam tarzını ele almaktadır. Filmde kültürel uygulamalar açısından doğa ile insan ilişkisi ve toplumsal dinamikler ekoeleştiri kuramı üzerinden disiplinlerarası bakış açısıyla incelenmekte ve içerik çözümlemesi yapılmaktadır. Halk bilgisi bağlamında ekoeleştirel açıdan film, içerik analiz yöntemiyle hikâye yapısı, görsel metaforlar, müzik, renk paleti gibi içerikler Türk kültüründeki ağaç, su, ateş gibi unsurlar üzerinden değerlendirilmektedir. Tarım, filmde ekosistemin bir parçası olarak işlenir ve doğayla uyum içinde geçen bir yaşamı temsil eder. Buna karşılık modern endüstriyel tarımın getirdiği çevresel sorunlara karşı geleneksel yöntemlerin sürdürülebilirliğini vurgular. Filmde toprağın, ağacın, suyun, tohumun önemi ve ekosistemdeki dengeleri görsel olarak da işlenmektedir. Toprakla kurulan bağ, ekolojik denge ve sürdürülebilirlik üzerinden anlatılır. Ana karakterin buğday tarlasında çalışması, doğanın bir parçası olarak tarımın filmin ana temalarından biri olması, geleneksel tohum kullanımı ve ekolojik duyarlılığın geleneksel yöntem üzerinden aktarılması dikkat çekicidir. Ekolojik sorunların eleştirisi yapılırken kimyasal gübre kullanımı ve genetik olarak değiştirilmiş tohumların yaygınlaşmasının çevresel etkilerine vurgu yapar. Film, ekolojik ve kültürel unsurları birleştirerek toplumsal hayatın sadece ekolojik değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel bir dokuya da sahip olduğunu göstererek insan ve doğa ilişkisini bir denge içerisinde vermeye çalışmaktadır. Anahtar Kelimeler: Halk bilimi, ekoloji, ekoeleştiri, ekosinema, Semih Kaplanoğlu sineması
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2024
The "We Speak Turkish with Anatolian Tales" activity was carried out with bilingual Turkish child... more The "We Speak Turkish with Anatolian Tales" activity was carried out with bilingual Turkish children aged 8-13 in Sweden, Norway, and Finland. The students who participated in this activity constitute the sample group. Pre-test and post-test were administered to the students by selecting folk tales and words. The study investigated whether the vocabulary of bilingual students could be increased in their native language by using tales. Analyses and inferences were also made according to age, gender, and country. This sample was analyzed using the Single Group Pre-Test-Post-Test Design method, which is one of the weak experimental designs among experimental research methods. The SPSS method focused on the vocabulary and listening comprehension skills of bilingual Turkish children. Frequency Analysis, Shapiro-Wilk Test, Wilcoxon Sign Ranks Test, Kruskal-Wallis Test, Mann Whitney U Test were used to analyze the data. While it was found that the values were close to each other according to countries and gender and did not show significant variability, it was concluded that there were significant changes in the average academic achievement in terms of increasing Turkish vocabulary. It was also observed that there were differences according to age, with the older age group having a significantly higher average.
RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2024
Geçmişten geleceğe bilginin toplanması, değerlendirilmesi, analiz edilmesi, yorumlanması, aktarıl... more Geçmişten geleceğe bilginin toplanması, değerlendirilmesi, analiz edilmesi, yorumlanması, aktarılması önemli olmuştur. Günümüzde büyük verilerin işlenmesiyle yapay zekâ, veri bilimi ve makine öğrenimi gibi teknolojik alanlarda yaşanan çok hızlı gelişmelerle beraber hem sektörler açısından hem toplumsal açıdan sağladığı kolaylıklarla ve avantajlarla bu teknolojilerin kullanılması karşı konulamaz bir güç olmuştur. Toplumun her alanına yayılan bu uygulamalar sosyal bilimlerin de önemli konularından biri hâline gelmiştir. Disiplinlerarası yöntemle kültür bilimi içerisinde de özellikle Somut Olmayan Kültürel Mirasın korunmasında yapay zekânın, veri biliminin ve makine öğreniminin etkili kullanım alanlarının olacağı düşünülmektedir. Aslında bu alanların her biri ayrı ve kendi başına çok büyük içeriklere sahiptir. Ancak birbirleriyle olan sıkı ilişkilerinden dolayı konu genel bir başlıkta ele alınıp UNESCO’nun çalışmalarından Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) açısından değerlendirilmektedir. SOKÜM içerisinde yer alan sözlü anlatımlar ve gelenekler, gösteri sanatları, halk bilgisi, toplumsal, evren ve doğa ile ilgili uygulamalar, ritüel ve festivaller, el sanatları gibi ürünlerde yapay zekâ, veri bilimi, makine öğrenmesinin nasıl kullanılabileceği ve bu teknolojilerden nasıl faydalanılabileceği bu çalışmanın konusunu ve amacını oluşturmaktadır. Yapay zekâ, veri bilimi ve makine öğrenmesi kültürel mirasın korunmasında bir dizi önemli rol oynayabilir. Dijital arşivleme ve kataloglama hâlihazırda alanda ve müzecilikte kullanılan bir veri bilimi yöntemidir. Bunun yanında bu teknolojilerden içerik ve kültürel anlam analizinde, sanat ve yaratıcılık desteklerinde, kültürel mirasın interaktif incelenmesinde, restorasyon, koruma, güvenlik, erişilebilirlik, eğitim, bilgilendirme alanlarında daha etkin bir şekilde faydalanılabilir. Python, JavaScript, Java, Ruby, PHP, R gibi programlama dillerinin kullanımıyla ve RNN, CNN gibi “framework”ler ve GIL gibi “interpreter” makine öğrenimi modellerinin yardımıyla yapay zekâlar halk bilimsel unsurlar için birçok açıdan geliştirilip bu teknolojilerden faydalanılabilir. Çalışmada bu programlar ve modeller üzerinden SOKÜM unsurlarının koruma açısından örnekleri verilerek değerlendirilmiştir. Bu teknolojiler kültürel mirasın korunmasında değerli varlıkları ve ürünleri gelecek nesillere aktarmak, kültürel çeşitliliği korumak ve sürdürülebilir kılmak için güçlü bir araç olarak kullanılabilir.
Türk masallarındaki konu ve motif benzerliği İran masallarında da görülmektedir.
Bu çalışma kapsa... more Türk masallarındaki konu ve motif benzerliği İran masallarında da görülmektedir. Bu çalışma kapsamında Türk masallarından Sır Saklamayan Padişah Kızı ve İran masallarından Mehrinnegar ile Sultan Mar metne dayalı analiz yöntemiyle karşılaştırılarak değerlendirilmektedir. Sır Saklamayan Padişah Kızı ve Mehrinnegar ile Sultan Mar masalları şekil değiştirme (yılan donuna girme) motifinin incelenmesi başta olmak üzere Türk ve İran masalları karşılaştırılarak bu masalların motif, dil, üslup ve kültür açısından metin incelemeleri yapılmaktadır. Olay örgüsünün, kahramanların, motiflerin, temaların, olağanüstülüklerin birbirine çokça benzediği görülmektedir. Masalların motif indeksi içinde yer alan biçim değiştirme motifi yılan hayvanı üzerinden bu çalışmadaki her iki masalda yer almaktadır. Horasan bölgesinde anlatılan İran masalını annesinden dinlediğini ifade eden kaynak kişiden derlenen Mehrinnegar ile Sultan Mar masalının bazı varyantlarına/versiyonlarına birkaç kaynakta ulaşılmıştır. Bu çalışma masalın bir başka versiyonunu ortaya koymasının yanında kuş ya da geyik donuna girmek kadar sık rastlanmayan yılan donuna girme motifinin göksel bir arketipin yansıması olarak Türk ve İran kültürü içinde verilip değerlendirilmesi açısından önemlidir.
Tasvir kültürel, sanatsal ürünlerde, edebî eserlerde bir şeyin ayırıcı ve ayrıntılı özellikleriyl... more Tasvir kültürel, sanatsal ürünlerde, edebî eserlerde bir şeyin ayırıcı ve ayrıntılı özellikleriyle betimlenmesi ya da anlatılmasıdır. Tasvir kültürle vardır ve tasvir olmayan şeyde kültür bulunamaz denilebilir. Tasvir, anlatılarda dil aracılığıyla bazen doğrudan bazen de analojiler ile metaforla yapılmaktadır ve anlaşılmaktadır. Bu edebî unsurlar, masalların hikâye anlatma işlevinin ötesine geçmesine yardımcı olur. Hermeneutik bakış açısıyla bir söz kendiliğinden anlaşılır olmayıp yorum gerektirdiği için masalda kullanılan tasvirlerin özellikle örtük sözleri açığa kavuşturmak için yorumlanması gerekmektedir. Aslında masallar hem anlatıcı hem metin açısından hem de dinleyici ve okuyucu açısından soyut düşünmenin temel ve ilk anlatılarındandır. Dolayısıyla tasvire kültür açısından bakmak, halk edebiyatında özellikle masallarda tasvirin nasıl kullanıldığını ve hermeneutik açıdan metnin nasıl bir anlamlandırma ve yorumlama süreci olduğunu değerlendirmek bu çalışmanın konusunu ve amacını oluşturmaktadır. Hermeneutiğin merkezinde, metni anlamanın sürekli bir yorumlama ve yorumun da tarihsel, kültürel ve bireysel bağlamdan etkilendiği fikri bulunmaktadır. Daha çok dil bilim ve çeviri alanlarında kullanılan hermeneutiğin geleneksel metinleri anlamada ve yorumlamada da bir yöntem olarak kullanılabileceği görülmektedir. Masallardaki tasvirler özellikle semboller analiz edilirken bu süreçte hermeneutik bakış açısıyla metnin daha derin katmanlarına inmek ve metni çeşitli bakış açılarından bütüncül bir şekilde anlamak için kullanılabilir. Zümrüdüanka Kuşu masalının hermeneutiğin perspektifinden incelenmesinin, masalın tasvirlerini, sembollerini, kültürel bağlamını, anlatıcının/yazarın bakış açısını ve içsel anlamlarını anlamak için önemli bir yöntem olduğu düşünülmektedir. Anlatı ortamının değişmesiyle günümüzde masalın yorumlanma biçiminin, tasvirlerin tahayyül edilme biçiminin de değiştiği görülmektedir.
Halk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinden olan ve sonrasında yazıya geçirilen masal ve halk hik... more Halk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinden olan ve sonrasında yazıya geçirilen masal ve halk hikâyeleri gibi eserlerde gerçek ve gerçekçilik konusunun pek tartışılmadığı görülmektedir. Yapılan çalışmalar çoğunlukla semboller üzerinden ele alınmış ve psikanalitik açıdan değerlendirilmiştir. Özellikle modern edebiyatla birlikte masallar, gerçek ve gerçeklik kavramlarından uzak görülmüştür. Bu çalışma masallarda gerçekliğin nasıl olduğunu ve masal kahramanları üzerinden değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Bu açıdan edebiyatta gerçek/gerçeklik/gerçekçilik konularına halk edebiyatı açısından bakmanın önemli olduğu düşünülmektedir. Edebiyatta gerçeklik kavramı farklı akımlarla farklı içerikler ve anlamlar kazansa da her dönemde ve her akımda farklı bir yapı kazanmıştır. Anlatılarda hayatın gerçekliği malzeme olarak kullanıldığı için ve özellikle masalın kahramanları masalda bir düzeni temsil ettiğinden dolayı o düzen içinde bulunduğu evreni, dünyayı, çevreyi algılama biçimi olarak bazı gerçekleri ve gerçeklik algısını da temsil etmektedir. Bu çalışmada Tahir Alangu’nun Keloğlan Masalları kitabındaki masallar öncelikli olmak üzere Anadolu insanın tipik özelliklerini taşıyan Keloğlan üzerinden kahramanın gerçeklik algısı analiz edilmektedir. Anlatım boyunca kahramanın yolculuğunda, gerçekliğin algısında bazı sorgulamalarla ve aşamalarla hatta olağanüstülüklerin de yardımıyla değişim yaşanır, yaşattırılır. Kahraman anlatı boyunca yaptığı sorgulamalar sayesinde gerçekliğe yeni boyut kazandırma fırsatı yakalar ve yolculuğunu tamamlayabilir. Keloğlan yolculuğunda üstünlüğü bu sorgulamalar sayesinde elde etmektedir. Kahramanın gerçeklik algısı, bireysel ve ortak tezahürlerle gerçekleri düşündürür, sorgulatır, yansıtır.
Nostalji ve kültür endüstrisi günümüzün popüler kavramlarındandır ve birbiriyle sıkı bir ilişkisi... more Nostalji ve kültür endüstrisi günümüzün popüler kavramlarındandır ve birbiriyle sıkı bir ilişkisi vardır. Klasik, gelenek ve nostalji sözcükleri bazen birbiriyle karıştırılan terminolojilerdir, ancak ayrı kavramları ifade ederler. Buna karşın aralarında sıkı bir ilişki vardır. Nostalji özellikle popüler kültür içerisinde yer alan hatta ihtiyaç duyulan bir kavramdır. Normalde nostalji daha çok bireyseldir, ancak günümüzde şeylerin endüstrileşmesiyle beraber popüler kültürün bir parçası şeklinde toplumsal olarak kültürel bir unsur hâline de dönüşmüştür. Bu çerçevede ele alınacak nostaljik sınıflandırma kültür nostaljisidir (toplu nostalji). Popüler kültürün neden nostaljiye ihtiyaç duyduğuna dair çeşitli araştırmalar olsa da bu konuda net bir şey söylemek zordur. Nostalji artık kültürün bir parçasıdır ve bundan sonra da varlığını sürdürecek gibi görünmektedir. Nostaljik genellikle modern gereksinimlere göre yeniden şekillenir. Geçmişle geleceği bir araya getirerek eski ve yeni ögelerin bir arada kullanılmasını sağlar. Pazarlama aracı olarak kültür endüstrisi nostaljiyi kullanarak daha geniş bir alıcı ve izleyiciye ulaşmayı amaçlar. Hedef kitlesi geçmişe özlem duyan kişilerdir. Sadece üretme ya da pazarlama açısından değil ihtiyaçları gidermede sürdürülebilirlik açısından eskiyle yeninin kullanılması önemlidir. Kültürün korunması ve sürdürülebilir olabilmesi için de kültürel bellek gereklidir. Kültürel bellek açısından insanın hatırlama ve unutma biçimlerinden yararlanır. Bireyler, nostalji temasıyla tüketim alanına yönlendirilmiş olur. Bu çalışmada Berger’in toplumbilimsel çözümleme yöntemlerinden işlevselcilik yöntemiyle, Adorno ve Horkheimer’ın “kültür endüstrisi” kavramı çerçevesinde nostaljinin işlevlerini tartışarak analiz etmek amaçlanmaktadır. Kültür endüstrisi özellikle mimari tasarım, moda tasarımı, görsel sanatlar, yayıncılık, müzik, sinema, radyo ve televizyon, fotoğrafçılık, grafik, animasyon, bilgisayar yazılımları ve oyunları, reklamcılık gibi yaratıcı alanları da kapsar. Bu alanlar aynı zamanda halk biliminin de konusudur ve içerik üreticisidir. Nostaljik müzikler, nostaljik kentler turu, nostaljik hediyeler, nostaljik lezzetler, nostaljik şehirlerarası otobüsler, nostaljik trenli gezi gibi unsurlar nostalji başlığı altında duygusal tepkilerden faydalanmayı amaçlamaktadır. Nostalji, kültür endüstrisinde dolayısıyla kültür ekonomisinde pek çok işlevle kullanılabilir: özlem gidermek; aidiyet sağlamak, olumlu deneyim yaşamak; tarihe katılmak ya da tarihe tanıklık etmek; çocukluk dönemleri ve geçmiş anıları hatırlamaya yardımcı olmak; yeni deneyim ortamları sağlamak, anıları canlandırarak bir tüketici nostaljisi yaratmak; rol model oluşturmak; eskiyle yeniyi buluşturmak; popülerlik için; pazarlama aracı olarak; kültürel bir güç olarak; yaşam biçimi belirlemek; sosyal medyada nostaljik deneyim paylaşarak topluluk oluşturmak; festivaller, konserler, fuarlar gibi etkinliklerle insanı geçmişe götürerek keyifli anlar yaşatmak. Bu işlevler geçmiş zamandaki eşyaları, karakterleri ve hikâyeleri canlandırarak eski ve yeni nesilleri bir araya getirir. Ancak bu işlevleri yerine getirirken bazı sorunları da beraberinde getirir. “İcat edilmiş gelenek” olarak yanlış temsillerle kültür endüstrisi kapsamında nostaljik ürünler tek tipleşmeye başlamıştır. Eşyalar, tasarımlar, fikirler, eserler seri üretimlerle, yapay zekâ ile oluşturan aynı konseptli geriye dönük oluşturulmuş dijital görseller, “tbt”ler, fotoğraflar, TV şovları, müzikler, hatta dizi ve filmler aynı nostaljik dışavurumla karşımıza çıkar. Bu yüzden dönemsel ya da tarihsel bir anıştırma sağlasa da gönderme yaptığı zamanın doğru değerlendirilip algılanmasına engel olarak kendi gerçekliğini oluşturmaktadır. Bu makalede daha çok ekonomi ve iletişim açısından ele alınan kültür endüstrisi çerçevesinde nostalji kavramı ilişkileri ve işlevleriyle değerlendirilirken bu kapsamda önerilere de yer verilmektedir. Örneğin, eski ürünler nostalji konseptiyle kullanıldığında ya da değerlendirildiğinde ürünü atık/kullanılmayan/ihtiyaç duyulmayan/istenmeyen olmaktan çıkartıp yeniden kullanılabilir hâle getirmektedir.
Müzikal olarak Mevlevi ayinlerini konu edinen çalışma Mevlevi ayinlerinin
Türk halkbiliminde nas... more Müzikal olarak Mevlevi ayinlerini konu edinen çalışma Mevlevi ayinlerinin
Türk halkbiliminde nasıl yer aldığı üzerinde durmaktadır. Genellikle
Mevlevi ayini denildiğinde akla ilk sema gelir. Ancak Mevlevi ayini ile sema
ayini bir ibadet ritüelinin iki ayrı unsurudur. Sema bu ritüelin dans kısmını,
ayin müzik kısmını oluşturuyor ve dans için önce müzik gerekir. Mevlevi
ayinleri Türk halkbiliminin alt dallarından biri olan Türk müziği açısından
oldukça önemlidir. Çünkü Türk müziğinin en üst düzeyde icrasını içeren
Mevlevi ayinleri geçmişten günümüze gelen Türk müziğinin tarihi ve
gelişimi hakkında önemli bilgiler içermesinin yanında en önemlisi bir okul
görevi de görmüştür. Mevlevi ayinleri hakkında bahsettiklerimiz gerekçeleri
ile birlikte çalışmada halkbilimi açısından değerlendirilmektedir.
Based on the fact that folk tales contain the subtleties and cultural codes of the language in a ... more Based on the fact that folk tales contain the subtleties and cultural codes of the language in a simple but functional way, a 4-week, 320-minute tale activity was held with bilingual children living in Sweden whose native language is Turkish. The purpose of this study is to emphasize students' awareness of tales and their importance in transferring cultural values by evaluating their language development. This research method was designed as a descriptive study, one of the qualitative research methods. During the research process, twenty students between the ages of 8-13 who participated in the activity were interviewed as a sample. Within the framework of the qualitative method, the opinions of the students in the focus group were taken on the subject. As a data collection tool, a survey form containing open-ended questions was applied at the beginning and end of the activity, and analysis and inferences were made based on the answers given.
DOĞAÜSTÜ VARLIKLAR VE ANLATILAR ÜZERİNE İNCELEMELER , 2018
Bu çalışmada geleneksel anlatılardaki doğaüstü varlıklar ve unsurların kahramana nasıl ve hangi f... more Bu çalışmada geleneksel anlatılardaki doğaüstü varlıklar ve unsurların kahramana nasıl ve hangi fırsatları/gücü/ayrıcalığı sunduğu incelenmektedir. Kahraman güç ilişkisinin hangi açılardan oluştuğu, sınırlandırıldığı ya da genişletildiği psikanalisttik açıdan değerlendirilmiştir. Bir anlatıda kahraman zayıflıklarını güçlendirmek ya da eksikliklerini tamamlayabilmek için yani erginlemesini tamamlamak -psikolojik ve sosyal açıdan kusursuzluk çabası- amacıyla bazı aşamalardan geçerek bir yolculuk gerçekleştirir. Bu aşamalardan bazıları geleneksel anlatılarda sıkça karşılaşılan doğaüstü içerikli aşamalardır: “doğaüstü yardım”, “dışarıdan gelen kurtuluş(iksirle dönüş)”, “sihirli nesne” gibi. Bu aşamalardaki doğaüstü varlıklarla ve unsurlarla kahraman içinde bulunduğu zor durumdan kurtulmakta, imkân/güç ve imtiyaz elde ederek üstünlük kazanmaktadır. Doğaüstü varlık ve unsurların ağırlıklı olduğu destan, halk hikâyesi ve masal gibi anlatılarda kahraman ile güç arasındaki ilişki Oğuz Kağan, Basat, Boğaç Han, Kan Turalı, Selcan Hatun, Köroğlu ve Telli Senem (Bilmeceli Masal) masalındaki üç yiğit üzerinden değerlendirilmektedir.
In this study, the heroes of the narrative tradition in Turkey is the subject of how to return th... more In this study, the heroes of the narrative tradition in Turkey is the subject of how to return the icon image that enacted in Turkish cinema. First, briefly who the hero, an icon image from quoting requirement, how we come across in social norms, how the image of the hero and icon that will be addressed is located. Today symbolic values are typically located in the foreground. The imaginary hero of the people in terms of determining who is the hero and the meaning they give to the heroes different dimensions. Meaning the hero as symbolic of receptive forms are different. Turkish culture in some imaginary events, situations and facts it has gained a dimensions that is quite difficult to be symbolized. For example, a listener or the reader hear the oral tradition of the hero or read a written text, it is how it is constructed in one's own mind. When we consider the social memory dimensions to symbolize the heroic image in the minds of people it is difficult and complex. Symbolic cultural objects with imaginary cultural objects are different from each other to transfer. If the image is not transformed into symbol successfully, the hero can be disabled. Types as Keloğlan in Turkish cinema to be seen in this light. In this text, we can get the form of the imaginary hero, what are the differences between the current and previous? Turkish cinema icon, is able to replace the image? These questions will be considered, as well as examples of Turkish cinema and a comparison will be made in terms of imaginary and symbolic of the American cinema. Turkish Studies
Karşılaştırmalı Türk ve İskandinav Mitolojisi kitabı, Türk destanlarından İskandinav sagalarına u... more Karşılaştırmalı Türk ve İskandinav Mitolojisi kitabı, Türk destanlarından İskandinav sagalarına uzanan kıyaslamalarla mitolojik söylemlerin zaman ve mekânı aşan evrensel temalarını yansıtmakla birlikte her iki mitolojinin kendine has kültürel özelliklerini de değişik açılardan ortaya koymaktadır. Türk ve İskandinav halklarının dünya görüşünü şekillendiren söz konusu mitolojiler, okuyucuları geçmiş, bugün ve insan olmanın temel soruları hakkında düşündürerek mitlerin toplumsal normlar, inançlar ve tarih üzerinde nasıl etkiler bıraktığını da ele almaktadır. Kitapta her iki mitolojinin kahramanlarının, tanrılarının ve olağanüstü varlıklarının öyküleriyle mitolojik düşünce sistemi, kültleri ve motifleri karşılaştırılarak analiz ve değerlendirmelere yer verilmiştir. Akademisyenler, mitoloji meraklıları ve kültürel tarihseverler için bu kitap, iki dünya arasında yolculuk yapacakları, benzerlik ve farklılıkları keşfedebilecekleri bir kaynak olma özelliği taşımaktadır.
Kahramanın kim olduğu, hangi özellikler kazanarak yol aldığı, sözlü kültürde, daha sonra yazılı k... more Kahramanın kim olduğu, hangi özellikler kazanarak yol aldığı, sözlü kültürde, daha sonra yazılı kültürde yer alan ve günümüzde medyada görsel bir metin olan sinemada karşımıza çıkan geleneksel kahramanlar ile popüler kültürün ürettiği kahramanlar karşılaştırılarak toplumsal bellekteki gücü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sözlü kültürde yer alan geleneksel kahramanların Türk sinemasındaki yeri irdelenerek, geleneksel kahramanların genel karakteristik özellikleri ile filmlerdeki kahramanların ve yolculuklarının biçim ve özellik açısından benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koymak, anlamsal ve biçimsel açıdan değişiklikleri tespit etmek bu çalışmanın temel amaçlarını oluşturmaktadır. Ayrıca farklı tarihsel önemlere ait kahramanların, benzer değerler bütününe gönderme yaptığını metinlerarasılık ve medyalararasılığın çözümleme yöntemleri kullanılarak ortaya koymak amaçlanmıştır.
6. Uluslararası Rumeli [Dil, Edebiyat ve Çeviri] Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2024
Algoritmalar, bilgisayar bilimlerinde mantıksal işlemleri veya belirlenmiş problemleri çözmek ama... more Algoritmalar, bilgisayar bilimlerinde mantıksal işlemleri veya belirlenmiş problemleri çözmek amaçlı adım adım gerçekleşen talimatlar setidir. Makine öğrenmesi (ML) ve yapay zekâ (AI) ile algoritmaların sıkı bir ilişkisi vardır. Hayatın birçok alanında kullanıldığı gibi kültürel ve edebî alanlarda da kullanılmaktadır. Bu çalışmada kültür ve edebiyatla algoritmalar arasındaki ilişkiye disiplinlerarasılık yöntemiyle bakılarak aralarındaki konular, ilişkiler ve problemler analiz edilmektedir. Özellikle dijital platformlardaki tavsiye sistemleri üzerinden kullanıcıların edebiyat ve popüler kültür yönelimleri değerlendirilmektedir. Çalışmanın sınırları kapsamında algoritmalarla kültür ve edebiyatın etkileşimini, kullanıcı yorumları üzerinden Amazon’un kitap ve video gibi dijital platformlardaki içerikleri ve yönelimleri ekseninde tavsiye sistemleri üzerinden değerlendirmek bu çalışmanın amacını ve önemini içermektedir. Kültür, dil ve edebiyat eğitimi, çeviri, doğal dil işleme, iletişim, araştırma, kültürel ifade biçimleri açısından, kültürel ve edebî içerik önerileri, trendleri belirleme, kültürel aktarım ve değişim, dijital iletişim ve topluluklar, erişilebilirlik bakımından hayatı kolaylaştıran ve bazı açılardan ciddi faydalar sağlayan algoritmaların kültürle etkileşimi olumsuz sonuçlara da yol açabilir. Bu olan ve olası sonuçları değerlendirmek bu çalışmanın amacını ve önemini içermektedir. Algoritmalar, genellikle metinsel verilere odaklandığı için kültürel bazı ögeleri tam olarak çözümleyemez ve eserlerin derin anlamını, yazarın duygusal niyetini veya eserin estetik değerini tam olarak kavrayamazlar. Algoritmalar, kültür ve edebiyat ile etkileşime girdiğinde, kültürel içerikleri analiz edip öğrenebilir, öğretebilir hatta gelenek ve kültürü çoğu insandan daha iyi tanıyabilir ancak duygusal ve yaratıcı boyutları tam olarak kavramak konusunda sınırlamalara da sahiptir. Özellikle, algoritmaların kültürel önyargılara veya yüzeysel temsillere dayanarak çeşitliliği yeterince temsil etmemesi riski bulunmaktadır. Bu nedenle, teknolojik ilerlemelerle algoritmaların kültürel duyarlılık ve çeşitliliği desteklemek amacıyla dikkatlice tasarlanmasının önemli olmasından ve kültürü yönlendirme ile edebî eğilimi belirleme potansiyeli bulunmasından dolayı aralarındaki ilişkiler değerlendirilerek önerilere de yer verilmektedir. Anahtar Kelimeler: kültür, edebiyat, disiplinlerarasılık, algoritma, tavsiye sistemleri.
Günümüzde ekolojiyle beraber ekolojiye yönelik bilinç de giderek önem kazanmaktadır. Doğa ve insa... more Günümüzde ekolojiyle beraber ekolojiye yönelik bilinç de giderek önem kazanmaktadır. Doğa ve insanla kültür arasındaki ilişkiye dikkat çeken araştırmalarla akademik ve sanatsal eserler konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayarak bu konudaki bilincin gelişmesine katkı sunmaktadır. Sinema ekolojik sorunlar karşısında ekosinema kavramını türetmiş ve ekoeleştiri perspektifinden bu konudaki tartışmaları ekrana taşımaktadır. Bu çalışma, Semih Kaplanoğlu’nun 2017 yapımı distopik Buğday filminde Türk halk kültürünün ekolojik açıdan halk bilimsel unsurlarını, doğa ile kurulan bağlantıyı, tarımsal uygulamaları ve sürdürülebilir bir yaşam tarzını ele almaktadır. Filmde kültürel uygulamalar açısından doğa ile insan ilişkisi ve toplumsal dinamikler ekoeleştiri kuramı üzerinden disiplinlerarası bakış açısıyla incelenmekte ve içerik çözümlemesi yapılmaktadır. Halk bilgisi bağlamında ekoeleştirel açıdan film, içerik analiz yöntemiyle hikâye yapısı, görsel metaforlar, müzik, renk paleti gibi içerikler Türk kültüründeki ağaç, su, ateş gibi unsurlar üzerinden değerlendirilmektedir. Tarım, filmde ekosistemin bir parçası olarak işlenir ve doğayla uyum içinde geçen bir yaşamı temsil eder. Buna karşılık modern endüstriyel tarımın getirdiği çevresel sorunlara karşı geleneksel yöntemlerin sürdürülebilirliğini vurgular. Filmde toprağın, ağacın, suyun, tohumun önemi ve ekosistemdeki dengeleri görsel olarak da işlenmektedir. Toprakla kurulan bağ, ekolojik denge ve sürdürülebilirlik üzerinden anlatılır. Ana karakterin buğday tarlasında çalışması, doğanın bir parçası olarak tarımın filmin ana temalarından biri olması, geleneksel tohum kullanımı ve ekolojik duyarlılığın geleneksel yöntem üzerinden aktarılması dikkat çekicidir. Ekolojik sorunların eleştirisi yapılırken kimyasal gübre kullanımı ve genetik olarak değiştirilmiş tohumların yaygınlaşmasının çevresel etkilerine vurgu yapar. Film, ekolojik ve kültürel unsurları birleştirerek toplumsal hayatın sadece ekolojik değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel bir dokuya da sahip olduğunu göstererek insan ve doğa ilişkisini bir denge içerisinde vermeye çalışmaktadır. Anahtar Kelimeler: Halk bilimi, ekoloji, ekoeleştiri, ekosinema, Semih Kaplanoğlu sineması
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2024
The "We Speak Turkish with Anatolian Tales" activity was carried out with bilingual Turkish child... more The "We Speak Turkish with Anatolian Tales" activity was carried out with bilingual Turkish children aged 8-13 in Sweden, Norway, and Finland. The students who participated in this activity constitute the sample group. Pre-test and post-test were administered to the students by selecting folk tales and words. The study investigated whether the vocabulary of bilingual students could be increased in their native language by using tales. Analyses and inferences were also made according to age, gender, and country. This sample was analyzed using the Single Group Pre-Test-Post-Test Design method, which is one of the weak experimental designs among experimental research methods. The SPSS method focused on the vocabulary and listening comprehension skills of bilingual Turkish children. Frequency Analysis, Shapiro-Wilk Test, Wilcoxon Sign Ranks Test, Kruskal-Wallis Test, Mann Whitney U Test were used to analyze the data. While it was found that the values were close to each other according to countries and gender and did not show significant variability, it was concluded that there were significant changes in the average academic achievement in terms of increasing Turkish vocabulary. It was also observed that there were differences according to age, with the older age group having a significantly higher average.
RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2024
Geçmişten geleceğe bilginin toplanması, değerlendirilmesi, analiz edilmesi, yorumlanması, aktarıl... more Geçmişten geleceğe bilginin toplanması, değerlendirilmesi, analiz edilmesi, yorumlanması, aktarılması önemli olmuştur. Günümüzde büyük verilerin işlenmesiyle yapay zekâ, veri bilimi ve makine öğrenimi gibi teknolojik alanlarda yaşanan çok hızlı gelişmelerle beraber hem sektörler açısından hem toplumsal açıdan sağladığı kolaylıklarla ve avantajlarla bu teknolojilerin kullanılması karşı konulamaz bir güç olmuştur. Toplumun her alanına yayılan bu uygulamalar sosyal bilimlerin de önemli konularından biri hâline gelmiştir. Disiplinlerarası yöntemle kültür bilimi içerisinde de özellikle Somut Olmayan Kültürel Mirasın korunmasında yapay zekânın, veri biliminin ve makine öğreniminin etkili kullanım alanlarının olacağı düşünülmektedir. Aslında bu alanların her biri ayrı ve kendi başına çok büyük içeriklere sahiptir. Ancak birbirleriyle olan sıkı ilişkilerinden dolayı konu genel bir başlıkta ele alınıp UNESCO’nun çalışmalarından Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) açısından değerlendirilmektedir. SOKÜM içerisinde yer alan sözlü anlatımlar ve gelenekler, gösteri sanatları, halk bilgisi, toplumsal, evren ve doğa ile ilgili uygulamalar, ritüel ve festivaller, el sanatları gibi ürünlerde yapay zekâ, veri bilimi, makine öğrenmesinin nasıl kullanılabileceği ve bu teknolojilerden nasıl faydalanılabileceği bu çalışmanın konusunu ve amacını oluşturmaktadır. Yapay zekâ, veri bilimi ve makine öğrenmesi kültürel mirasın korunmasında bir dizi önemli rol oynayabilir. Dijital arşivleme ve kataloglama hâlihazırda alanda ve müzecilikte kullanılan bir veri bilimi yöntemidir. Bunun yanında bu teknolojilerden içerik ve kültürel anlam analizinde, sanat ve yaratıcılık desteklerinde, kültürel mirasın interaktif incelenmesinde, restorasyon, koruma, güvenlik, erişilebilirlik, eğitim, bilgilendirme alanlarında daha etkin bir şekilde faydalanılabilir. Python, JavaScript, Java, Ruby, PHP, R gibi programlama dillerinin kullanımıyla ve RNN, CNN gibi “framework”ler ve GIL gibi “interpreter” makine öğrenimi modellerinin yardımıyla yapay zekâlar halk bilimsel unsurlar için birçok açıdan geliştirilip bu teknolojilerden faydalanılabilir. Çalışmada bu programlar ve modeller üzerinden SOKÜM unsurlarının koruma açısından örnekleri verilerek değerlendirilmiştir. Bu teknolojiler kültürel mirasın korunmasında değerli varlıkları ve ürünleri gelecek nesillere aktarmak, kültürel çeşitliliği korumak ve sürdürülebilir kılmak için güçlü bir araç olarak kullanılabilir.
Türk masallarındaki konu ve motif benzerliği İran masallarında da görülmektedir.
Bu çalışma kapsa... more Türk masallarındaki konu ve motif benzerliği İran masallarında da görülmektedir. Bu çalışma kapsamında Türk masallarından Sır Saklamayan Padişah Kızı ve İran masallarından Mehrinnegar ile Sultan Mar metne dayalı analiz yöntemiyle karşılaştırılarak değerlendirilmektedir. Sır Saklamayan Padişah Kızı ve Mehrinnegar ile Sultan Mar masalları şekil değiştirme (yılan donuna girme) motifinin incelenmesi başta olmak üzere Türk ve İran masalları karşılaştırılarak bu masalların motif, dil, üslup ve kültür açısından metin incelemeleri yapılmaktadır. Olay örgüsünün, kahramanların, motiflerin, temaların, olağanüstülüklerin birbirine çokça benzediği görülmektedir. Masalların motif indeksi içinde yer alan biçim değiştirme motifi yılan hayvanı üzerinden bu çalışmadaki her iki masalda yer almaktadır. Horasan bölgesinde anlatılan İran masalını annesinden dinlediğini ifade eden kaynak kişiden derlenen Mehrinnegar ile Sultan Mar masalının bazı varyantlarına/versiyonlarına birkaç kaynakta ulaşılmıştır. Bu çalışma masalın bir başka versiyonunu ortaya koymasının yanında kuş ya da geyik donuna girmek kadar sık rastlanmayan yılan donuna girme motifinin göksel bir arketipin yansıması olarak Türk ve İran kültürü içinde verilip değerlendirilmesi açısından önemlidir.
Tasvir kültürel, sanatsal ürünlerde, edebî eserlerde bir şeyin ayırıcı ve ayrıntılı özellikleriyl... more Tasvir kültürel, sanatsal ürünlerde, edebî eserlerde bir şeyin ayırıcı ve ayrıntılı özellikleriyle betimlenmesi ya da anlatılmasıdır. Tasvir kültürle vardır ve tasvir olmayan şeyde kültür bulunamaz denilebilir. Tasvir, anlatılarda dil aracılığıyla bazen doğrudan bazen de analojiler ile metaforla yapılmaktadır ve anlaşılmaktadır. Bu edebî unsurlar, masalların hikâye anlatma işlevinin ötesine geçmesine yardımcı olur. Hermeneutik bakış açısıyla bir söz kendiliğinden anlaşılır olmayıp yorum gerektirdiği için masalda kullanılan tasvirlerin özellikle örtük sözleri açığa kavuşturmak için yorumlanması gerekmektedir. Aslında masallar hem anlatıcı hem metin açısından hem de dinleyici ve okuyucu açısından soyut düşünmenin temel ve ilk anlatılarındandır. Dolayısıyla tasvire kültür açısından bakmak, halk edebiyatında özellikle masallarda tasvirin nasıl kullanıldığını ve hermeneutik açıdan metnin nasıl bir anlamlandırma ve yorumlama süreci olduğunu değerlendirmek bu çalışmanın konusunu ve amacını oluşturmaktadır. Hermeneutiğin merkezinde, metni anlamanın sürekli bir yorumlama ve yorumun da tarihsel, kültürel ve bireysel bağlamdan etkilendiği fikri bulunmaktadır. Daha çok dil bilim ve çeviri alanlarında kullanılan hermeneutiğin geleneksel metinleri anlamada ve yorumlamada da bir yöntem olarak kullanılabileceği görülmektedir. Masallardaki tasvirler özellikle semboller analiz edilirken bu süreçte hermeneutik bakış açısıyla metnin daha derin katmanlarına inmek ve metni çeşitli bakış açılarından bütüncül bir şekilde anlamak için kullanılabilir. Zümrüdüanka Kuşu masalının hermeneutiğin perspektifinden incelenmesinin, masalın tasvirlerini, sembollerini, kültürel bağlamını, anlatıcının/yazarın bakış açısını ve içsel anlamlarını anlamak için önemli bir yöntem olduğu düşünülmektedir. Anlatı ortamının değişmesiyle günümüzde masalın yorumlanma biçiminin, tasvirlerin tahayyül edilme biçiminin de değiştiği görülmektedir.
Halk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinden olan ve sonrasında yazıya geçirilen masal ve halk hik... more Halk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinden olan ve sonrasında yazıya geçirilen masal ve halk hikâyeleri gibi eserlerde gerçek ve gerçekçilik konusunun pek tartışılmadığı görülmektedir. Yapılan çalışmalar çoğunlukla semboller üzerinden ele alınmış ve psikanalitik açıdan değerlendirilmiştir. Özellikle modern edebiyatla birlikte masallar, gerçek ve gerçeklik kavramlarından uzak görülmüştür. Bu çalışma masallarda gerçekliğin nasıl olduğunu ve masal kahramanları üzerinden değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Bu açıdan edebiyatta gerçek/gerçeklik/gerçekçilik konularına halk edebiyatı açısından bakmanın önemli olduğu düşünülmektedir. Edebiyatta gerçeklik kavramı farklı akımlarla farklı içerikler ve anlamlar kazansa da her dönemde ve her akımda farklı bir yapı kazanmıştır. Anlatılarda hayatın gerçekliği malzeme olarak kullanıldığı için ve özellikle masalın kahramanları masalda bir düzeni temsil ettiğinden dolayı o düzen içinde bulunduğu evreni, dünyayı, çevreyi algılama biçimi olarak bazı gerçekleri ve gerçeklik algısını da temsil etmektedir. Bu çalışmada Tahir Alangu’nun Keloğlan Masalları kitabındaki masallar öncelikli olmak üzere Anadolu insanın tipik özelliklerini taşıyan Keloğlan üzerinden kahramanın gerçeklik algısı analiz edilmektedir. Anlatım boyunca kahramanın yolculuğunda, gerçekliğin algısında bazı sorgulamalarla ve aşamalarla hatta olağanüstülüklerin de yardımıyla değişim yaşanır, yaşattırılır. Kahraman anlatı boyunca yaptığı sorgulamalar sayesinde gerçekliğe yeni boyut kazandırma fırsatı yakalar ve yolculuğunu tamamlayabilir. Keloğlan yolculuğunda üstünlüğü bu sorgulamalar sayesinde elde etmektedir. Kahramanın gerçeklik algısı, bireysel ve ortak tezahürlerle gerçekleri düşündürür, sorgulatır, yansıtır.
Nostalji ve kültür endüstrisi günümüzün popüler kavramlarındandır ve birbiriyle sıkı bir ilişkisi... more Nostalji ve kültür endüstrisi günümüzün popüler kavramlarındandır ve birbiriyle sıkı bir ilişkisi vardır. Klasik, gelenek ve nostalji sözcükleri bazen birbiriyle karıştırılan terminolojilerdir, ancak ayrı kavramları ifade ederler. Buna karşın aralarında sıkı bir ilişki vardır. Nostalji özellikle popüler kültür içerisinde yer alan hatta ihtiyaç duyulan bir kavramdır. Normalde nostalji daha çok bireyseldir, ancak günümüzde şeylerin endüstrileşmesiyle beraber popüler kültürün bir parçası şeklinde toplumsal olarak kültürel bir unsur hâline de dönüşmüştür. Bu çerçevede ele alınacak nostaljik sınıflandırma kültür nostaljisidir (toplu nostalji). Popüler kültürün neden nostaljiye ihtiyaç duyduğuna dair çeşitli araştırmalar olsa da bu konuda net bir şey söylemek zordur. Nostalji artık kültürün bir parçasıdır ve bundan sonra da varlığını sürdürecek gibi görünmektedir. Nostaljik genellikle modern gereksinimlere göre yeniden şekillenir. Geçmişle geleceği bir araya getirerek eski ve yeni ögelerin bir arada kullanılmasını sağlar. Pazarlama aracı olarak kültür endüstrisi nostaljiyi kullanarak daha geniş bir alıcı ve izleyiciye ulaşmayı amaçlar. Hedef kitlesi geçmişe özlem duyan kişilerdir. Sadece üretme ya da pazarlama açısından değil ihtiyaçları gidermede sürdürülebilirlik açısından eskiyle yeninin kullanılması önemlidir. Kültürün korunması ve sürdürülebilir olabilmesi için de kültürel bellek gereklidir. Kültürel bellek açısından insanın hatırlama ve unutma biçimlerinden yararlanır. Bireyler, nostalji temasıyla tüketim alanına yönlendirilmiş olur. Bu çalışmada Berger’in toplumbilimsel çözümleme yöntemlerinden işlevselcilik yöntemiyle, Adorno ve Horkheimer’ın “kültür endüstrisi” kavramı çerçevesinde nostaljinin işlevlerini tartışarak analiz etmek amaçlanmaktadır. Kültür endüstrisi özellikle mimari tasarım, moda tasarımı, görsel sanatlar, yayıncılık, müzik, sinema, radyo ve televizyon, fotoğrafçılık, grafik, animasyon, bilgisayar yazılımları ve oyunları, reklamcılık gibi yaratıcı alanları da kapsar. Bu alanlar aynı zamanda halk biliminin de konusudur ve içerik üreticisidir. Nostaljik müzikler, nostaljik kentler turu, nostaljik hediyeler, nostaljik lezzetler, nostaljik şehirlerarası otobüsler, nostaljik trenli gezi gibi unsurlar nostalji başlığı altında duygusal tepkilerden faydalanmayı amaçlamaktadır. Nostalji, kültür endüstrisinde dolayısıyla kültür ekonomisinde pek çok işlevle kullanılabilir: özlem gidermek; aidiyet sağlamak, olumlu deneyim yaşamak; tarihe katılmak ya da tarihe tanıklık etmek; çocukluk dönemleri ve geçmiş anıları hatırlamaya yardımcı olmak; yeni deneyim ortamları sağlamak, anıları canlandırarak bir tüketici nostaljisi yaratmak; rol model oluşturmak; eskiyle yeniyi buluşturmak; popülerlik için; pazarlama aracı olarak; kültürel bir güç olarak; yaşam biçimi belirlemek; sosyal medyada nostaljik deneyim paylaşarak topluluk oluşturmak; festivaller, konserler, fuarlar gibi etkinliklerle insanı geçmişe götürerek keyifli anlar yaşatmak. Bu işlevler geçmiş zamandaki eşyaları, karakterleri ve hikâyeleri canlandırarak eski ve yeni nesilleri bir araya getirir. Ancak bu işlevleri yerine getirirken bazı sorunları da beraberinde getirir. “İcat edilmiş gelenek” olarak yanlış temsillerle kültür endüstrisi kapsamında nostaljik ürünler tek tipleşmeye başlamıştır. Eşyalar, tasarımlar, fikirler, eserler seri üretimlerle, yapay zekâ ile oluşturan aynı konseptli geriye dönük oluşturulmuş dijital görseller, “tbt”ler, fotoğraflar, TV şovları, müzikler, hatta dizi ve filmler aynı nostaljik dışavurumla karşımıza çıkar. Bu yüzden dönemsel ya da tarihsel bir anıştırma sağlasa da gönderme yaptığı zamanın doğru değerlendirilip algılanmasına engel olarak kendi gerçekliğini oluşturmaktadır. Bu makalede daha çok ekonomi ve iletişim açısından ele alınan kültür endüstrisi çerçevesinde nostalji kavramı ilişkileri ve işlevleriyle değerlendirilirken bu kapsamda önerilere de yer verilmektedir. Örneğin, eski ürünler nostalji konseptiyle kullanıldığında ya da değerlendirildiğinde ürünü atık/kullanılmayan/ihtiyaç duyulmayan/istenmeyen olmaktan çıkartıp yeniden kullanılabilir hâle getirmektedir.
Müzikal olarak Mevlevi ayinlerini konu edinen çalışma Mevlevi ayinlerinin
Türk halkbiliminde nas... more Müzikal olarak Mevlevi ayinlerini konu edinen çalışma Mevlevi ayinlerinin
Türk halkbiliminde nasıl yer aldığı üzerinde durmaktadır. Genellikle
Mevlevi ayini denildiğinde akla ilk sema gelir. Ancak Mevlevi ayini ile sema
ayini bir ibadet ritüelinin iki ayrı unsurudur. Sema bu ritüelin dans kısmını,
ayin müzik kısmını oluşturuyor ve dans için önce müzik gerekir. Mevlevi
ayinleri Türk halkbiliminin alt dallarından biri olan Türk müziği açısından
oldukça önemlidir. Çünkü Türk müziğinin en üst düzeyde icrasını içeren
Mevlevi ayinleri geçmişten günümüze gelen Türk müziğinin tarihi ve
gelişimi hakkında önemli bilgiler içermesinin yanında en önemlisi bir okul
görevi de görmüştür. Mevlevi ayinleri hakkında bahsettiklerimiz gerekçeleri
ile birlikte çalışmada halkbilimi açısından değerlendirilmektedir.
Based on the fact that folk tales contain the subtleties and cultural codes of the language in a ... more Based on the fact that folk tales contain the subtleties and cultural codes of the language in a simple but functional way, a 4-week, 320-minute tale activity was held with bilingual children living in Sweden whose native language is Turkish. The purpose of this study is to emphasize students' awareness of tales and their importance in transferring cultural values by evaluating their language development. This research method was designed as a descriptive study, one of the qualitative research methods. During the research process, twenty students between the ages of 8-13 who participated in the activity were interviewed as a sample. Within the framework of the qualitative method, the opinions of the students in the focus group were taken on the subject. As a data collection tool, a survey form containing open-ended questions was applied at the beginning and end of the activity, and analysis and inferences were made based on the answers given.
DOĞAÜSTÜ VARLIKLAR VE ANLATILAR ÜZERİNE İNCELEMELER , 2018
Bu çalışmada geleneksel anlatılardaki doğaüstü varlıklar ve unsurların kahramana nasıl ve hangi f... more Bu çalışmada geleneksel anlatılardaki doğaüstü varlıklar ve unsurların kahramana nasıl ve hangi fırsatları/gücü/ayrıcalığı sunduğu incelenmektedir. Kahraman güç ilişkisinin hangi açılardan oluştuğu, sınırlandırıldığı ya da genişletildiği psikanalisttik açıdan değerlendirilmiştir. Bir anlatıda kahraman zayıflıklarını güçlendirmek ya da eksikliklerini tamamlayabilmek için yani erginlemesini tamamlamak -psikolojik ve sosyal açıdan kusursuzluk çabası- amacıyla bazı aşamalardan geçerek bir yolculuk gerçekleştirir. Bu aşamalardan bazıları geleneksel anlatılarda sıkça karşılaşılan doğaüstü içerikli aşamalardır: “doğaüstü yardım”, “dışarıdan gelen kurtuluş(iksirle dönüş)”, “sihirli nesne” gibi. Bu aşamalardaki doğaüstü varlıklarla ve unsurlarla kahraman içinde bulunduğu zor durumdan kurtulmakta, imkân/güç ve imtiyaz elde ederek üstünlük kazanmaktadır. Doğaüstü varlık ve unsurların ağırlıklı olduğu destan, halk hikâyesi ve masal gibi anlatılarda kahraman ile güç arasındaki ilişki Oğuz Kağan, Basat, Boğaç Han, Kan Turalı, Selcan Hatun, Köroğlu ve Telli Senem (Bilmeceli Masal) masalındaki üç yiğit üzerinden değerlendirilmektedir.
In this study, the heroes of the narrative tradition in Turkey is the subject of how to return th... more In this study, the heroes of the narrative tradition in Turkey is the subject of how to return the icon image that enacted in Turkish cinema. First, briefly who the hero, an icon image from quoting requirement, how we come across in social norms, how the image of the hero and icon that will be addressed is located. Today symbolic values are typically located in the foreground. The imaginary hero of the people in terms of determining who is the hero and the meaning they give to the heroes different dimensions. Meaning the hero as symbolic of receptive forms are different. Turkish culture in some imaginary events, situations and facts it has gained a dimensions that is quite difficult to be symbolized. For example, a listener or the reader hear the oral tradition of the hero or read a written text, it is how it is constructed in one's own mind. When we consider the social memory dimensions to symbolize the heroic image in the minds of people it is difficult and complex. Symbolic cultural objects with imaginary cultural objects are different from each other to transfer. If the image is not transformed into symbol successfully, the hero can be disabled. Types as Keloğlan in Turkish cinema to be seen in this light. In this text, we can get the form of the imaginary hero, what are the differences between the current and previous? Turkish cinema icon, is able to replace the image? These questions will be considered, as well as examples of Turkish cinema and a comparison will be made in terms of imaginary and symbolic of the American cinema. Turkish Studies
Karşılaştırmalı Türk ve İskandinav Mitolojisi kitabı, Türk destanlarından İskandinav sagalarına u... more Karşılaştırmalı Türk ve İskandinav Mitolojisi kitabı, Türk destanlarından İskandinav sagalarına uzanan kıyaslamalarla mitolojik söylemlerin zaman ve mekânı aşan evrensel temalarını yansıtmakla birlikte her iki mitolojinin kendine has kültürel özelliklerini de değişik açılardan ortaya koymaktadır. Türk ve İskandinav halklarının dünya görüşünü şekillendiren söz konusu mitolojiler, okuyucuları geçmiş, bugün ve insan olmanın temel soruları hakkında düşündürerek mitlerin toplumsal normlar, inançlar ve tarih üzerinde nasıl etkiler bıraktığını da ele almaktadır. Kitapta her iki mitolojinin kahramanlarının, tanrılarının ve olağanüstü varlıklarının öyküleriyle mitolojik düşünce sistemi, kültleri ve motifleri karşılaştırılarak analiz ve değerlendirmelere yer verilmiştir. Akademisyenler, mitoloji meraklıları ve kültürel tarihseverler için bu kitap, iki dünya arasında yolculuk yapacakları, benzerlik ve farklılıkları keşfedebilecekleri bir kaynak olma özelliği taşımaktadır.
Kahramanın kim olduğu, hangi özellikler kazanarak yol aldığı, sözlü kültürde, daha sonra yazılı k... more Kahramanın kim olduğu, hangi özellikler kazanarak yol aldığı, sözlü kültürde, daha sonra yazılı kültürde yer alan ve günümüzde medyada görsel bir metin olan sinemada karşımıza çıkan geleneksel kahramanlar ile popüler kültürün ürettiği kahramanlar karşılaştırılarak toplumsal bellekteki gücü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sözlü kültürde yer alan geleneksel kahramanların Türk sinemasındaki yeri irdelenerek, geleneksel kahramanların genel karakteristik özellikleri ile filmlerdeki kahramanların ve yolculuklarının biçim ve özellik açısından benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koymak, anlamsal ve biçimsel açıdan değişiklikleri tespit etmek bu çalışmanın temel amaçlarını oluşturmaktadır. Ayrıca farklı tarihsel önemlere ait kahramanların, benzer değerler bütününe gönderme yaptığını metinlerarasılık ve medyalararasılığın çözümleme yöntemleri kullanılarak ortaya koymak amaçlanmıştır.
Uploads
Papers by Nejla Orta
adım adım gerçekleşen talimatlar setidir. Makine öğrenmesi (ML) ve yapay zekâ (AI) ile
algoritmaların sıkı bir ilişkisi vardır. Hayatın birçok alanında kullanıldığı gibi kültürel ve edebî
alanlarda da kullanılmaktadır. Bu çalışmada kültür ve edebiyatla algoritmalar arasındaki ilişkiye
disiplinlerarasılık yöntemiyle bakılarak aralarındaki konular, ilişkiler ve problemler analiz
edilmektedir. Özellikle dijital platformlardaki tavsiye sistemleri üzerinden kullanıcıların edebiyat ve
popüler kültür yönelimleri değerlendirilmektedir. Çalışmanın sınırları kapsamında algoritmalarla
kültür ve edebiyatın etkileşimini, kullanıcı yorumları üzerinden Amazon’un kitap ve video gibi dijital
platformlardaki içerikleri ve yönelimleri ekseninde tavsiye sistemleri üzerinden değerlendirmek bu
çalışmanın amacını ve önemini içermektedir. Kültür, dil ve edebiyat eğitimi, çeviri, doğal dil işleme,
iletişim, araştırma, kültürel ifade biçimleri açısından, kültürel ve edebî içerik önerileri, trendleri
belirleme, kültürel aktarım ve değişim, dijital iletişim ve topluluklar, erişilebilirlik bakımından hayatı
kolaylaştıran ve bazı açılardan ciddi faydalar sağlayan algoritmaların kültürle etkileşimi olumsuz
sonuçlara da yol açabilir. Bu olan ve olası sonuçları değerlendirmek bu çalışmanın amacını ve
önemini içermektedir. Algoritmalar, genellikle metinsel verilere odaklandığı için kültürel bazı ögeleri
tam olarak çözümleyemez ve eserlerin derin anlamını, yazarın duygusal niyetini veya eserin estetik
değerini tam olarak kavrayamazlar. Algoritmalar, kültür ve edebiyat ile etkileşime girdiğinde,
kültürel içerikleri analiz edip öğrenebilir, öğretebilir hatta gelenek ve kültürü çoğu insandan daha iyi
tanıyabilir ancak duygusal ve yaratıcı boyutları tam olarak kavramak konusunda sınırlamalara da
sahiptir. Özellikle, algoritmaların kültürel önyargılara veya yüzeysel temsillere dayanarak çeşitliliği
yeterince temsil etmemesi riski bulunmaktadır. Bu nedenle, teknolojik ilerlemelerle algoritmaların
kültürel duyarlılık ve çeşitliliği desteklemek amacıyla dikkatlice tasarlanmasının önemli olmasından
ve kültürü yönlendirme ile edebî eğilimi belirleme potansiyeli bulunmasından dolayı aralarındaki
ilişkiler değerlendirilerek önerilere de yer verilmektedir.
Anahtar Kelimeler: kültür, edebiyat, disiplinlerarasılık, algoritma, tavsiye sistemleri.
Anahtar Kelimeler: Halk bilimi, ekoloji, ekoeleştiri, ekosinema, Semih Kaplanoğlu sineması
Bu çalışma kapsamında Türk masallarından Sır Saklamayan Padişah Kızı ve
İran masallarından Mehrinnegar ile Sultan Mar metne dayalı analiz yöntemiyle
karşılaştırılarak değerlendirilmektedir. Sır Saklamayan Padişah Kızı ve
Mehrinnegar ile Sultan Mar masalları şekil değiştirme (yılan donuna girme)
motifinin incelenmesi başta olmak üzere Türk ve İran masalları karşılaştırılarak bu
masalların motif, dil, üslup ve kültür açısından metin incelemeleri yapılmaktadır.
Olay örgüsünün, kahramanların, motiflerin, temaların, olağanüstülüklerin birbirine
çokça benzediği görülmektedir. Masalların motif indeksi içinde yer alan biçim
değiştirme motifi yılan hayvanı üzerinden bu çalışmadaki her iki masalda yer
almaktadır. Horasan bölgesinde anlatılan İran masalını annesinden dinlediğini
ifade eden kaynak kişiden derlenen Mehrinnegar ile Sultan Mar masalının bazı
varyantlarına/versiyonlarına birkaç kaynakta ulaşılmıştır. Bu çalışma masalın bir
başka versiyonunu ortaya koymasının yanında kuş ya da geyik donuna girmek
kadar sık rastlanmayan yılan donuna girme motifinin göksel bir arketipin yansıması
olarak Türk ve İran kültürü içinde verilip değerlendirilmesi açısından önemlidir.
Türk halkbiliminde nasıl yer aldığı üzerinde durmaktadır. Genellikle
Mevlevi ayini denildiğinde akla ilk sema gelir. Ancak Mevlevi ayini ile sema
ayini bir ibadet ritüelinin iki ayrı unsurudur. Sema bu ritüelin dans kısmını,
ayin müzik kısmını oluşturuyor ve dans için önce müzik gerekir. Mevlevi
ayinleri Türk halkbiliminin alt dallarından biri olan Türk müziği açısından
oldukça önemlidir. Çünkü Türk müziğinin en üst düzeyde icrasını içeren
Mevlevi ayinleri geçmişten günümüze gelen Türk müziğinin tarihi ve
gelişimi hakkında önemli bilgiler içermesinin yanında en önemlisi bir okul
görevi de görmüştür. Mevlevi ayinleri hakkında bahsettiklerimiz gerekçeleri
ile birlikte çalışmada halkbilimi açısından değerlendirilmektedir.
Books by Nejla Orta
Türk ve İskandinav halklarının dünya görüşünü şekillendiren söz konusu mitolojiler, okuyucuları geçmiş, bugün ve insan olmanın temel soruları hakkında düşündürerek mitlerin toplumsal normlar, inançlar ve tarih üzerinde nasıl etkiler bıraktığını da ele almaktadır. Kitapta her iki mitolojinin kahramanlarının, tanrılarının ve olağanüstü varlıklarının öyküleriyle mitolojik düşünce sistemi, kültleri ve motifleri karşılaştırılarak analiz ve değerlendirmelere yer verilmiştir.
Akademisyenler, mitoloji meraklıları ve kültürel tarihseverler için bu kitap, iki dünya arasında yolculuk yapacakları, benzerlik ve farklılıkları keşfedebilecekleri bir kaynak olma özelliği taşımaktadır.
adım adım gerçekleşen talimatlar setidir. Makine öğrenmesi (ML) ve yapay zekâ (AI) ile
algoritmaların sıkı bir ilişkisi vardır. Hayatın birçok alanında kullanıldığı gibi kültürel ve edebî
alanlarda da kullanılmaktadır. Bu çalışmada kültür ve edebiyatla algoritmalar arasındaki ilişkiye
disiplinlerarasılık yöntemiyle bakılarak aralarındaki konular, ilişkiler ve problemler analiz
edilmektedir. Özellikle dijital platformlardaki tavsiye sistemleri üzerinden kullanıcıların edebiyat ve
popüler kültür yönelimleri değerlendirilmektedir. Çalışmanın sınırları kapsamında algoritmalarla
kültür ve edebiyatın etkileşimini, kullanıcı yorumları üzerinden Amazon’un kitap ve video gibi dijital
platformlardaki içerikleri ve yönelimleri ekseninde tavsiye sistemleri üzerinden değerlendirmek bu
çalışmanın amacını ve önemini içermektedir. Kültür, dil ve edebiyat eğitimi, çeviri, doğal dil işleme,
iletişim, araştırma, kültürel ifade biçimleri açısından, kültürel ve edebî içerik önerileri, trendleri
belirleme, kültürel aktarım ve değişim, dijital iletişim ve topluluklar, erişilebilirlik bakımından hayatı
kolaylaştıran ve bazı açılardan ciddi faydalar sağlayan algoritmaların kültürle etkileşimi olumsuz
sonuçlara da yol açabilir. Bu olan ve olası sonuçları değerlendirmek bu çalışmanın amacını ve
önemini içermektedir. Algoritmalar, genellikle metinsel verilere odaklandığı için kültürel bazı ögeleri
tam olarak çözümleyemez ve eserlerin derin anlamını, yazarın duygusal niyetini veya eserin estetik
değerini tam olarak kavrayamazlar. Algoritmalar, kültür ve edebiyat ile etkileşime girdiğinde,
kültürel içerikleri analiz edip öğrenebilir, öğretebilir hatta gelenek ve kültürü çoğu insandan daha iyi
tanıyabilir ancak duygusal ve yaratıcı boyutları tam olarak kavramak konusunda sınırlamalara da
sahiptir. Özellikle, algoritmaların kültürel önyargılara veya yüzeysel temsillere dayanarak çeşitliliği
yeterince temsil etmemesi riski bulunmaktadır. Bu nedenle, teknolojik ilerlemelerle algoritmaların
kültürel duyarlılık ve çeşitliliği desteklemek amacıyla dikkatlice tasarlanmasının önemli olmasından
ve kültürü yönlendirme ile edebî eğilimi belirleme potansiyeli bulunmasından dolayı aralarındaki
ilişkiler değerlendirilerek önerilere de yer verilmektedir.
Anahtar Kelimeler: kültür, edebiyat, disiplinlerarasılık, algoritma, tavsiye sistemleri.
Anahtar Kelimeler: Halk bilimi, ekoloji, ekoeleştiri, ekosinema, Semih Kaplanoğlu sineması
Bu çalışma kapsamında Türk masallarından Sır Saklamayan Padişah Kızı ve
İran masallarından Mehrinnegar ile Sultan Mar metne dayalı analiz yöntemiyle
karşılaştırılarak değerlendirilmektedir. Sır Saklamayan Padişah Kızı ve
Mehrinnegar ile Sultan Mar masalları şekil değiştirme (yılan donuna girme)
motifinin incelenmesi başta olmak üzere Türk ve İran masalları karşılaştırılarak bu
masalların motif, dil, üslup ve kültür açısından metin incelemeleri yapılmaktadır.
Olay örgüsünün, kahramanların, motiflerin, temaların, olağanüstülüklerin birbirine
çokça benzediği görülmektedir. Masalların motif indeksi içinde yer alan biçim
değiştirme motifi yılan hayvanı üzerinden bu çalışmadaki her iki masalda yer
almaktadır. Horasan bölgesinde anlatılan İran masalını annesinden dinlediğini
ifade eden kaynak kişiden derlenen Mehrinnegar ile Sultan Mar masalının bazı
varyantlarına/versiyonlarına birkaç kaynakta ulaşılmıştır. Bu çalışma masalın bir
başka versiyonunu ortaya koymasının yanında kuş ya da geyik donuna girmek
kadar sık rastlanmayan yılan donuna girme motifinin göksel bir arketipin yansıması
olarak Türk ve İran kültürü içinde verilip değerlendirilmesi açısından önemlidir.
Türk halkbiliminde nasıl yer aldığı üzerinde durmaktadır. Genellikle
Mevlevi ayini denildiğinde akla ilk sema gelir. Ancak Mevlevi ayini ile sema
ayini bir ibadet ritüelinin iki ayrı unsurudur. Sema bu ritüelin dans kısmını,
ayin müzik kısmını oluşturuyor ve dans için önce müzik gerekir. Mevlevi
ayinleri Türk halkbiliminin alt dallarından biri olan Türk müziği açısından
oldukça önemlidir. Çünkü Türk müziğinin en üst düzeyde icrasını içeren
Mevlevi ayinleri geçmişten günümüze gelen Türk müziğinin tarihi ve
gelişimi hakkında önemli bilgiler içermesinin yanında en önemlisi bir okul
görevi de görmüştür. Mevlevi ayinleri hakkında bahsettiklerimiz gerekçeleri
ile birlikte çalışmada halkbilimi açısından değerlendirilmektedir.
Türk ve İskandinav halklarının dünya görüşünü şekillendiren söz konusu mitolojiler, okuyucuları geçmiş, bugün ve insan olmanın temel soruları hakkında düşündürerek mitlerin toplumsal normlar, inançlar ve tarih üzerinde nasıl etkiler bıraktığını da ele almaktadır. Kitapta her iki mitolojinin kahramanlarının, tanrılarının ve olağanüstü varlıklarının öyküleriyle mitolojik düşünce sistemi, kültleri ve motifleri karşılaştırılarak analiz ve değerlendirmelere yer verilmiştir.
Akademisyenler, mitoloji meraklıları ve kültürel tarihseverler için bu kitap, iki dünya arasında yolculuk yapacakları, benzerlik ve farklılıkları keşfedebilecekleri bir kaynak olma özelliği taşımaktadır.